Η διάδοση της Ελληνικής γλώσσας στην Παλαιστίνη την εποχή του Χριστού 1ος αιώνας μ.Χ.

The colonnade, Ottoman Samaria, 19th century. Palestine*

Τη γλώσσα μάς την έδωσαν Ελληνική

Σοφία Ντρέκου

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική.

το σπίτι φτωχικό

στις αμμουδιές του Ομήρου.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου 

στις αμμουδιές του Ομήρου.

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, 

με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι!

Αγάπες μυστικές με τα 

πρώτα λόγια του Ύμνου...

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, 

με τα πρώτα λόγια του Ύμνου! [1]

Η διάδοση της Ελληνικής γλώσσας στην Παλαιστίνη

την εποχή Του Χριστού κατά τον 1ο αιώνα μ. Χ.

Η Παλαιστίνη στον 1ο μ.Χ. αιώνα και ειδικότερα η περιοχή της Γαλιλαίας ευρίσκοντο υπό την εμφανή επίδραση του ελληνικού πολιτισμού, και η ελληνική γλώσσα ήταν ευρέως διαδεδομένη και ομιλουμένη[1].

Γνωστή επίσης και ως «Γαλιλαία των Εθνών» (Ματθαίος 4:15)[2], η Γαλιλαία αποτελούσε το κέντρον του εμπορίου μεταξύ Μεσογείου, της Θάλασσας της Γαλιλαίας και των περιοχών της Δεκαπόλεως. 

Η Γαλιλαία περιεβάλετο από πόλεις κέντρα του ελληνικού πολιτισμού, με τις πόλεις της Πτολεμαϊδος, Τύρου και Σιδώνος στα δυτικά και βορειοδυτικά, της Πανιάδος και της Κιασάρειας Φιλίππου, της Ίππου και των Γαδάρων στα ανατολικά, της Σκυθοπόλεως στα νότια[3]. 

Υπήρχε ένα εκτεταμένο δίκτυο υδάτινων και χερσαίων οδών που συνέδεαν την Γαλιλαία με τις όμορες περιοχές. Ως αποτέλεσμα, η Γαλιλαία ήταν κέντρον εμπορίου εσωτερικού και εξωτερικού, και διεκρίνετο από μία κοσμοπολιτική ατμόσφαιρα.

Ως αποτέλεσμα, η διάδοση της ελληνικής γλώσσας ήταν ευρύτατη. Μία ένδειξη αυτού έχουμε στο βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων (6:1 και 9:29), όπου αναφέρεται η διάκριση μεταξύ Ελληνιστών και Εβραίων, προφανώς αναφερομένη στην γλωσσική διάκριση μεταξύ των Ιουδαίων που ωμιλούσαν κυρίως ελληνικά και εκείνων που ωμιλούσαν αραμαϊκά. Επίσης, με τον ίδιο όρο χαρακτηρίζονταν και οι εκτός Παλαιστίνης κάτοχοι ελληνικής παιδείας. 

Επομένως, οι Ελληνιστές αποτελούσαν σημαντικό μέρος του πληθυσμού της πόλεως των Ιεροσολύμων, όπου η ελληνική γλώσσα ωμιλήτο ευρέως4. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι επτά διάκονοι που αναφέρονται στις Πράξεις 6:5 για να διακονούν τους ελληνοφώνους χριστιανούς (τους «ελληνιστές»), έχουν όλοι τους ελληνικά ονόματα. Ο Ιησούς όπως και οι μαθητές Του, ήσαν Γαλιλαίοι. 

Ο Ιησούς μεγάλωσε στην Ναζαρέτ, και ένα μεγάλο μέρος της επιγείου Του διακονίας, κηρύγματος και επιτελέσεως θαυμάτων και θεραπειών, έλαβε χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Γαλιλαίας πέριξ των πόλεων Ναζαρέτ, Ναΐν, Κανά και Καπερναούμ. Παρ' ότι η Ναζαρέτ ήταν ένα μικρό χωριό μόλις 2.000 κατοίκων, και εβασίζετο στην γεωργία (Ιωάννης 1:46), είχε αναπτύξει γλωσσικές, πολιτισμικές και οικονομικές σχέσεις με την ευρύτερη περιοχή. 

Η Ναζαρέτ ήταν κοντά στο δίκτυο μιας από τις κυριότερες εμπορικές οδούς της αρχαίας Παλαιστίνης, την Via Maris, που συνέδεε την Δαμασκό με την Μεσόγειο. 

Η Καπερναούμ εξυπηρετούσε ως είσοδο στην Γαυλωνίτιδα χώρα (σημερινά υψίπεδα του Γκολάν), και ήταν έδρα τελωνείου που επέβαλε φόρους και τέλη σε εμπόρους και εμπορεύματα (Μάρκος 2:14). Η Καπερναούμ, με ένα πληθυσμό μεταξύ 12.000 και 15.000 κατοίκων, όπως και η Τιβεριάς, πόλη ιδρυθείσα από τον Ηρώδη Αντύπα, αποτελούσαν εμπορικά κέντρα με μεικτό πληθυσμό και εν πολλοίς δίγλωσσο.[5] 

Όλες οι ιστορικές και αρχαιολογικές αποδείξεις συμφωνούν με όσα γνωρίζουμε για τον βίο του Ιησού και των Μαθητών Του. 

Ο Ματθαίος (Ματθαίος 9:9, Λουκάς 5:27-28), επίσης γνωστός και ως Λεβί (Μάρκος 2:13-14), ήταν τελώνης, φοροεισπράκτορας στην Καπερναούμ, οπωσδήποτε λόγω επαγγέλματος και των επαφών του με τις επίσημες αρχές, γνώριζε και ωμιλούσε ελληνικά. 

Πολλοί εκ των Μαθητών του Κυρίου ήσαν αλιείς (Πέτρος, Ανδρέας, Ιάκωβος, Ιωάννης), οι οποίοι εμπορεύονταν τα αλιεύματά τους από την θάλασσα της Γαλιλαίας. Θα γνώριζαν ελληνικά προκειμένου να εξασκήσουν το επάγγελμα του εμπόρου ιχθύων. 

Επίσης είναι αξιοσημείωτο ότι, από τους Αποστόλους, οι Ανδρέας και Φίλιππος είχαν ελληνικά ονόματα, και τα ονόματα του Σίμωνος, Συμεών, Βαρθολομαίου και Θαδδαίου ήσαν εξ ελληνικής ρίζας ή εξελληνισμένα. 

Αυτό έχει την σημασία του, όταν λάβουμε υπ' όψιν το γεγονός ότι, όταν οι Έλληνες ήλθαν στον Φίλιππο, που κατήγετο από την Βησθαϊδά, και επιθυμούσαν να δουν τον Ιησού, ο Φίλιππος τους παρέπεμψε στον Ανδρέα, που επίσης κατήγετο από την Βησθαϊδά (Ιωάννης 1:44, και 12:20-22). 

• Προφανώς, οι Φίλιππος και Ανδρέας γνώριζαν τα ελληνικά και μπορούσαν να συνομιλήσουν με αυτούς τους Έλληνες που επιθυμούσαν να συναντήσουν τον Ιησού.

Άλλωστε, και ο Ίδιος ο Ιησούς γνώριζε και ωμιλούσε ελληνικά, ούτως ώστε να συνδιαλέγεται και να κηρύττει στους ελληνόφωνους και Έλληνες κατοίκους της περιοχής της «Γαλιλαίας των Εθνών», και ιδίως των κατοίκων των ελληνικών πόλεων της Δεκαπόλεως και της Φοινίκης. 

Επίσης, ο Ιησούς σε ποια γλώσσα μίλησε με τον Πιλάτο; όχι βεβαίως στα εβραϊκά ή αραμαϊκά, που ο Πιλάτος ασφαλώς δεν εγνώριζε, αλλά στα ελληνικά.

Συχνό επίσης ήταν το φαινόμενο οι Εβραίοι του 1ου μ.Χ. αιώνος να έχουν διπλά ονόματα, ένα εβραϊκό και ένα ελληνικό ή εξελληνισμένο (πρβλ. Σίμων Πέτρος, Σαύλος-Παύλος). Δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι ο Σίμων που έλαβε από τον Ίδιο τον Χριστό το νέο του όνομα «Πέτρος», ένα καθαρά ελληνικό όνομα, έζησε και εργάσθηκε σε μία εξελληνισμένη περιοχή, οπωσδήποτε γνώριζε και ωμιλούσε ελληνικά. 

Παρ' όλο που χαρακτηρίζεται αυτός και ο Ιωάννης από τα μέλη του Συνεδρίου (Σανχεδριν) ως άνθρωποι ιδιώτες και αμόρφωτοι (Πράξεις 4:13), αυτό δεν σημαίνει ότι ήσαν όντως αμόρφωτοι και αγράμματοι. 

Ασφαλώς, με τα μέτρα των Φαρισαίων εθεωρούντο αμόρφωτοι, με την έννοια ότι δεν είχαν φοιτήσει σε κάποια από τις ραββινικές σχολές ή δεν είχαν παρακολουθήσει ως ακροατές τις διδασκαλίες κάποιων διασήμων Ραββίνων διδασκάλων. Ωστόσο, γνώριζαν πολύ καλά να διαβάζουν και να μελετούν τις Γραφές που ωμιλούσαν προφητικώς για την έλευση του Μεσσία. 

Και με τα ελληνικά μέτρα ασφαλώς εθεωρούντο αμόρφωτοι, με την έννοια ότι δεν γνώριζαν την ελληνική φιλοσοφία. Ωστόσο, ως έμποροι ιχθύων και διευθύνοντες μία εταιρεία αλιευτικών πλοίων, ο Πέτρος, ο αδελφός του Ανδρέας, οι Ιάκωβος και Ιωάννης ασφαλώς γνώριζαν και μπορούσαν να επικοινωνούν στα ελληνικά.

Άλλωστε, υπάρχουν άφθονες αρχαιολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες, νομίσματα που κυκλοφόρησαν από τον Ηρώδη και τον Ηρώδη Αγρίππα, πάπυροι, επιτύμβιες επιγραφές και χαράγματα, αποδεικνύουν ότι η ελληνική γλώσσα ήταν ευρέως διαδεδομένη, ωμιλουμένη μεταξύ των κατοίκων της Παλαιστίνης. 

• Η ελληνική γλώσσα αποτελούσε το κοινό γλωσσικό ιδίωμα επικοινωνίας όλων των λαών της Μεσογείου την εποχή του Χριστού.[6]

Σημειώσεις:

1. Levine, L.I. (ed.), The Galilee in Late Antiquity, New York, Jewish Theological Seminary of America, 1992, pp. 70-71. Freyne, S., Galilee from Alexander the Great to Hadrian 323 B.C.E. to 135 B.C.E.: A Study of Second Temple Judaism, Notre Dame, University of Notre Dame, 1980].

2. Η έκταση της διείσδυση της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού στην Παλαιστίνη, όχι μόνον στις πόλεις αλλά και στην αγροτική ύπαιθρο, εξετάζεται αναλυτικώς στα έργα των A.H.M. Jones, The Greek City: From Alexander to Justinian, Oxford, Clarendon Press, 1940, pp. 289-295. T. Tcherikover, Hellenistic Civilization and the Jews, Philadelphia, Jewish Publication Society of America, 1959, pp. 14-116. M. Hengel, Judaism and Hellenism: Studies in their Encounter during the Early Hellenistic Period, London, SCM, 1974, pp. 58-106.

3. Sevenster, J.N., Do you Know Greek? How Much Greek could the First Jewish Christians have known?, Leiden, Brill, 1968, pp. 96-97.

4. M. Hengel, op. cit., pp. 14-15.

5. Meyers, E.M. and Strange, J.F., Archaeology, the Rabbis and Early Christianity, London, SCM 1981, pp. 56-58.

6. Schurer, E., The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (3 vols), Edinburgh, 1973-86, vol. 2, pp. 53-54.

Ο Μέγας Αλέξανδρος και η διάδοση της Ελληνικής γλώσσας

Ο Μέγας Αλέξανδρος στη μάχη της Ισσού, από το ψηφιδωτό που 

κοσμούσε την 'Οικία του Φαύνου' στην Πομπηΐα (Νάπολη, Εθνικό Μουσείο).

Ο Μέγας Αλέξανδρος: Η Διάδοση του Ελληνικού
Πολιτισμού και η Γένεση της Διεθνούς Γλώσσας

Ο Μέγας Αλέξανδρος, γνωστός και ως Αλέξανδρος ο Μέγας, ήταν μία εξαιρετικά σημαντική ιστορική προσωπικότητα της αρχαιότητας. Γεννημένος το 356 π.Χ. στην Πέλλα, πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου, ο Αλέξανδρος αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους στρατηγούς και κατακτητές της ιστορίας.

Από νεαρή ηλικία, ο Αλέξανδρος έδειξε το μεγάλο ταλέντο του στον πολεμικό τομέα. Ο πατέρας του, Φίλιππος Β', είχε ήδη επεκτείνει τα σύνορα του Μακεδονικού Βασιλείου και ο Αλέξανδρος ανέλαβε να συνεχίσει αυτήν την κληρονομιά.

Το 334 π.Χ., ο Αλέξανδρος ξεκίνησε την εκστρατεία του εναντίον της Περσικής Αυτοκρατορίας, κατακτώντας μια περιοχή που εκτεινόταν από την Ελλάδα μέχρι την Ινδία. Αυτή η εκστρατεία, που ονομάστηκε η «Αλεξανδριανή Εκστρατεία», συνέβαλε στην εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο.

Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που συνέβαλαν στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού ήταν η γλώσσα. Ο Αλέξανδρος πίστευε στην αξία της ελληνικής γλώσσας και την προώθησε ενεργά κατά τη διάρκεια της κατάκτησής του. Επιμέρους αποικιστικές πόλεις που ίδρυσε, οι λεγόμενες «Αλεξάνδρειες», έγιναν κέντρα πολιτισμού όπου η ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός εξαπλώθηκαν.

Οι κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η πολιτική και πολιτισμική ενοποίηση του χώρου της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, της Μικράς Ασίας και της Μέσης Ανατολής, αποτελούν ιστορικά φαινόμενα που εξηγούνται από τα συμφραζόμενα της εποχής, ταυτόχρονα ωστόσο συνδέονται, κατά τρόπο μοναδικό, με την προσωπικότητα του Μακεδόνα βασιλέα: η δημιουργία του ελληνιστικού κόσμου, ο οποίος αργότερα αποτέλεσε το υπόβαθρο για την ρωμαϊκή παρουσία στην περιοχή αλλά και για την εξάπλωση του χριστιανισμού, εκτός από αποτέλεσμα των οικονομικοκοινωνικών εξελίξεων στον ελλαδικό χώρο, αποτέλεσε και συνειδητή επιλογή του Αλεξάνδρου.

Η δημιουργία πολυάριθμων πόλεων με μεικτό -ελληνικό και ντόπιο- πληθυσμό στις κατακτημένες περιοχές, οι επιγαμίες των Μακεδόνων «εταίρων» με Ασιάτισσες πριγκίπισσες, η διατήρηση θεσμών και πρακτικών (σε περιοχές που επί αιώνες ανήκαν σε υπερεθνικές πολυπολιτισμικές αυτοκρατορίες), τα σχέδια για μετακινήσεις πληθυσμών όχι μόνο από την Ελλάδα προς την Ασία αλλά και αντιστρόφως - όλα αυτά δείχνουν πως ο Αλέξανδρος είχε οραματιστεί τη δημιουργία μια νέας αυτοκρατορίας, και όχι την προσάρτηση εδαφών στο βασίλειο της Μακεδονίας.

Κατά τον ίδιο τρόπο που τα προηγούμενα χρόνια η στρατιωτική υπεροχή των Αθηναίων συνδυάζεται με την πολιτιστική τους υπεροχή και έχει σαν αποτέλεσμα την επικράτηση της Αττικής διαλέκτου έναντι της Ιωνικής, έτσι και η νικηφόρα εκστρατεία του Αλεξάνδρου κατά των Περσών στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα δημιουργεί το πολιτικό πλαίσιο και τις κατάλληλες συνθήκες εξάπλωσης της ελληνικής γλώσσας και, συνακόλουθα, του ελληνικού πολιτισμού.

Η γλώσσα της εποχής, γνωστή ως Κοινή, αναπτύσσεται σταδιακά ως μία γλώσσα ενιαία, για την χρήση των πολλών κατοίκων της ελληνικής οικουμένης, στη θέση των διαφόρων αρχαιοελληνικών διαλέκτων.

Η χρυσή λάρνακα, βάρους 7.790 γρ. που βρέθηκε στο 

θάλαμο του μεγάλου βασιλικού τάφου της Βεργίνας.

Στο αλεξανδρινό κράτος η έννοια του «πολίτη» των κλασικών χρόνων αντικαθίσταται από αυτήν του «κοσμοπολίτη» και ελληνικές πόλεις ιδρύονται παντού. Έλληνας είναι αυτός που «μετέχει της παιδεύσεως της ημετέρας».

Συνεπώς, ο όρος «Έλλην» δεν συνδέεται αναγκαστικά και μόνο με τη φυλετική καταγωγή, αλλά ουσιαστικά με την ελληνική παιδεία και τον τρόπο ζωής, εκφραζόμενο πάντως στην ελληνική γλώσσα. αφορά δε τους Μακεδόνες, τους Έλληνες της κλασικής περιόδου, τους Πέρσες και «τα άλλα έθνη» της Ασίας ή ακόμα και όλης της οικουμένης.

Η γλώσσα αυτή αποτελεί μια περισσότερο απλοποιημένη εκδοχή της Αττικής γλώσσας, γεγονός που υπαγορεύεται από τις νέες ανάγκες χρήσης της από μεγάλες και ανομοιογενείς ομάδες πληθυσμού στο αχανές βασίλειο του Αλεξάνδρου.

Η Ελληνιστική Κοινή γίνεται διεθνής γλώσσα και χρησιμοποιείται από τους Έλληνες και τους εξελληνισμένους ξένους της Μικράς Ασίας, της Αιγύπτου, της Συρίας, της Περσίας. δεν είναι μόνο η επίσημη γλώσσα της διοίκησης, αλλά και η γλώσσα της διανόησης, της λογοτεχνίας, κι ακόμη η γλώσσα των εμπορικών συναλλαγών, ο κοινός κώδικας των ποικίλλων κατοίκων του ελληνιστικού κόσμου, η lingua franca της εποχής.

Η συνέχιση της εξάπλωσης της ελληνικής γλώσσας μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου έχει έναν σημαντικό αντίκτυπο στην παγκόσμια ιστορία. Η επικράτηση του Ελληνιστικού Κόσμου, η οποία ακολούθησε την εκστρατεία του Αλεξάνδρου, συνέβαλε στην αποτελεσματική διάδοση της ελληνικής γλώσσας σε μεγάλα τμήματα της Μεσογείου και της Ανατολής. Αυτή η εξάπλωση οδήγησε στην εμφάνιση της Κοινής Ελληνικής, μιας ενοποιημένης μορφής της γλώσσας, που χρησιμοποιήθηκε για επικοινωνία και εμπορικές συναλλαγές σε ολόκληρη την περιοχή.

Οι επιπτώσεις αυτής της γλωσσικής εξάπλωσης ήταν εξαιρετικά μακροπρόθεσμες και έχουν σημαντικές συνέπειες μέχρι και σήμερα. Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα αυτής της επίδρασης είναι η γραφή της Καινής Διαθήκης στα ελληνικά. Το πρωτότυπο κείμενο της Καινής Διαθήκης γράφτηκε στην Κοινή Ελληνική. Αυτή η επιλογή γλώσσας επέτρεψε τη διάδοση της Καινής Διαθήκης σε ολόκληρο τον γνωστό κόσμο, αποτελώντας τη βάση για την εκπαίδευση και την εξάπλωση του χριστιανικού πίστεως.

Ως αποτέλεσμα, η ελληνική γλώσσα έγινε μια διεθνής γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε σε διάφορους τομείς, όχι μόνο στο θρησκευτικό πεδίο. Η επιρροή της ελληνικής γλώσσας μπορεί να ανιχνευθεί σε πολλές άλλες γλώσσες και πολιτισμούς που επηρεάστηκαν από την ελληνική φιλοσοφία, την επιστήμη, τη λογοτεχνία και την τέχνη.

Έτσι, το έργο και η δράση του Μεγάλου Αλεξάνδρου συνέβαλαν στην εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού και τη γένεση της διεθνούς γλώσσας. Η εκστρατεία του διαμόρφωσε τον κόσμο της αρχαιότητας και άνοιξε τις πύλες για την αλληλεπίδραση και την ανταλλαγή ιδεών ανάμεσα σε διάφορους πολιτισμούς. Η κληρονομιά που προέκυψε από αυτήν τη διαδικασία έχει επηρεάσει την ανθρώπινη ιστορία και πολιτισμό σε βάθος αιώνων, με τον Μέγα Αλέξανδρο να παραμένει ένα αξιομνημόνευτο κεφάλαιο σε αυτήν την αναπτυσσόμενη ιστορία της ανθρωπότητας.

Η δικαιοσύνη του μεθυσμένου βασιλιά Φιλίππου Β'
https://www.sophia-ntrekou.gr/2019/02/nemesis.html

Βιβλιογραφία

*• Ottoman Samaria, 19th century. The colonnade, Samaria, Palestine, modern Israel of the Holy Land (ψηφιακό αρχείο από το πρωτότυπο): Library of Congress Prints and Photographs Division Washington, DC 20540 USA. Στη Σαμάρεια υπάρχουν ερείπια αρχαίας κιονοστοιχίας. Φωτο από τον Γάλλο Φέλιξ Μπονφίλς (Félix Bonfils 1831-1886)
• Απόσπασμα ποιήματος: «Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική» του Οδυσσέα Ελύτη, Από το «Άξιον Εστί» 1964 (Ολοκληρωμένο) από το αφιέρωμά μας εδώ: http://www.sophia-ntrekou.gr/2014/10/blog-post_73.html
• Μελέτη: Η διάδοση της Ελληνικής γλώσσας στην Παλαιστίνη την εποχή του Χριστού (1ος αιώνας μ. Χ.) του Αρχιμανδρίτη π. Κύριλλου Κεφαλόπουλου, ιστορικός, Διδάκτωρ Θεολογίας, Υποψ. Διδάκτωρ Αρχαίας Ιστορίας. Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Μάρκου Ευγενικού Κάτω Πατησίων.
• Ο Μέγας Αλέξανδρος και η διάδοση της Ελληνικής γλώσσας - Άγνωστος συγγραφεύς. Πηγή/Έκδοση: www.elia.org.gr
• Ο Μέγας Αλέξανδρος: Η Διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού και η Γένεση της Διεθνούς Γλώσσας – Alexander the Great: Spreading Greek Civilization and its Language - Νότης Χ. Μενούτης. antibaro.gr

Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | Sophia Ntrekou.gr

Περισσότερα: Άγιοι Τόποι, Ελληνισμός, Ελύτης,


FaceBook / ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ ΕΔΩΣΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Κώστας Πετρόπουλος: Ήταν όντως διαδεδομένη η ελληνική στην περιοχή της Παλαιστίνης και όχι μόνο απ τον πρώτο μ.Χ αιώνα. Ήδη απ τον δεύτερο π.Χ αιώνα είχε διαδοθεί, η γλώσσα και ο πολιτισμός των Ελλήνων, που ουσιαστικά προκάλεσαν και την εξέγερση των Μακκαβαίων, που είδαν ορατό τον κίνδυνο της ελληνικής επιρροής, και που τελικά η επικράτηση, των παραδοσιακών Εβραίων, θεωρήθηκε τόσο σημαντική, που καθιερώθηκε, να γιορτάζεται, σαν την τρίτη πιο σημαντική γιορτή τους αυτή της Χάνουκα. Δεν έσβησαν όμως τελείως τους "Ελληνίζοντες", όπως φαίνεται και απ' την ονοματοδοσία που συνεχίστηκε και στα χρόνια του Ιησού. 15 Ιουνίου 2017

Costas Methimakis: Απαραίτητο πιστεύω να σταλεί όπου υπάρχει Ελληνική διασπορά. 15 Ιουνίου 2017