Τί νόημα έχουν οι λιτανείες στους δρόμους, στους αγρούς και στην Αθήνα το 1854;

φωτογραφία του Οδυσσέα Φωκά, Αθήνα, οδός Πανεπιστημίου, περίπου 1900, αρχείο Εθνικής Πινακοθήκης, Μουσείου Α. Σούτζου
Αθήνα, οδός Πανεπιστημίου, φωτο Οδυσσέα Φωκά, περίπου 1900, 
αρχείο Εθνικής Πινακοθήκης- Μουσείου Α. Σούτζου (από εδώ)

της Σοφίας Ντρέκου

Περιεχόμενα: 
1. Εισαγωγικά για τον Άγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς
2. Επιστολή σχετικά με τις λιτανείες του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς
3. Τί ονομάζουμε Λιτανεία
4. Λιτανεία για την επιδημία χολέρας στην Αθήνα το 1854
5. Βίντεο: Η Αθήνα από την εποχή της χολέρας έως το Κολωνάκι

1. Εισαγωγικά για τον Άγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς

Στις άγιες εμπειρίες του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς να προσθέσουμε και ένα θαύμα που έκανε με την προσευχή του στη Κένυα ο επίσκοπος των εκεί μαύρων Ορθοδόξων.
Ουγκάντα - Κένυα: Η συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αφρικής
Μια μέρα προσπέρασε πεζοπορώντας μια μικρή ομάδα μάγων γερόντων μιας ντόπιας φυλής Κενυατῶν χωρίς να χαιρετηθούν. Όταν επανέκαμψε τον φώναξαν από μακριά και τον παρεκάλεσαν να παρακαλέσει τον Θεό του να βρέξει γιατί είχε μήνες ξηρασία! Σήκωσε τα χέρια του στον ουρανό μπροστά τους και σε λίγα λεπτά σκοτείνιασε και έβρεχε κανονικά επί εννιά ώρες!

Ο πατήρ Μακάριος, πριν πάει κάτω στην Κένυα ιεραπόστολος, κατά προτροπή του γέροντά του πατρός Σωφρονίου από το Ἔσσεξ, του είχε προταθεί να αναλάβει την έδρα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης όπου και σπούδασε![1]
by Sophia Ntrekou.gr

Επιστολή σχετικά με τις λιτανείες


Στον αλουμινά Στόγιμιρ Π. 
Οι λιτανείες γίνονται και μέσα στους ναούς. Αλλά εσύ ρωτάς για τις λιτανείες στους δρόμους και στους αγρούς. Τί νόημα έχουν;
  • Έχουν την έννοια της παλλαϊκής προσευχής, σε ανοικτό χώρο, κάτω από το φως του ήλιου και του ουράνιου θόλου, υπό το φως του ιερού του σύμπαντος, το οποίο έκτισε ο ίδιος ο Κτίστης με τη δύναμη και την επιδεξιότητά Του.
Λιτανεία τέλεσαν και οι αρχαίοι Ισραηλίτες με τον δικό τους τρόπο, όταν κατακτούσαν την πόλη της Ιεριχούς. Έτσι έπραξε ο Ιησούς του Ναυή κατ’ εντολή του Θεού: Μπροστά από την κιβωτό της Διαθήκης έμπαιναν οι ιερείς σαλπίζοντας με σάλπιγγες από κέρας και ο λαός ακολουθούσε την κιβωτό. Έτσι τριγύριζε ο λαός επί επτά ημέρες την Ιεριχώ με την εορταστική σιωπηρή προσευχή. Την έβδομη ημέρα τα τείχη της Ιεριχούς έπεσαν και άλωσαν την πόλη.

Εμείς οι χριστιανοί, αντί της κιβωτού της Διαθήκης, μεταφέρουμε τους σταυρούς, τις εικόνες και τα λάβαρα, και αντί σαλπίγγων ηχούν οι καμπάνες και ψάλλονται πνευματικοί ύμνοι. Ο λαός μας αποκαλεί τις λιτανείες και «σταυροφορίες», και μαζί με τους άλλους εκκλησιαστικούς ύμνους ψάλλει και τον δικό του:

«Σταυρούς φέρουμε, Τον Θεό παρακαλούμε
Κύριε ελέησον, Κύριε ελέησον»!

Απ' όλα τα ένδοξα που μεταφέρουμε, το πιο ένδοξο είναι ο σταυρός, που καταλαμβάνει την πρώτη θέση. Γιατί σ’ αυτό το σύμβολο δόθηκε η ισχύς και η δύναμη ήδη από τον Γολγοθά του Χριστού, που διώχνει τις ακάθαρτες δυνάμεις, εξυγιαίνει, ανανεώνει και αγιάζει τους ανθρώπους, τα ζώα, τις ανθρώπινες κατοικίες, τα εργαστήρια και τους αγρούς. Αυτό το γνωρίζει ο λαός του Θεού και γι’ αυτό αποκαλεί τις λιτανείες «σταυροφορίες».

Άγ. Νικ. Βελιμίροβιτς 
Σου ήρθε από κάπου η κακή σκέψη ότι με τις λιτανείες «τα άγια χάνουν την αγιοσύνη τους και εκτίθενται στον χλευασμό». Όχι μόνον κατ’ αυτό τον τρόπο τα άγια δεν χάνουν την αγιοσύνη τους, αλλά ακριβώς με τα άγια, αγιάζεται εκείνο που με τις αμαρτίες των ανθρώπων έχασε την αγιότητά του. Η λιτανεία αποτελεί την πνευματική στρατιωτική εκστρατεία ενάντια στις κακές δαιμονικές δυνάμεις, ενώ ο λαός κατά την λιτανεία, μοιάζει σαν στρατός του Θεού. Αν τώρα κάποιος χλευάζει τις λιτανείες, σημαίνει κάτι; 

Ο άνθρωπος που είναι κενός από το Πνεύμα του Θεού, χλευάζει με τον ίδιο τρόπο και τους ναούς, και αυτούς που βρίσκονται μέσα σ’ αυτούς τους ναούς, καθώς και την πίστη και την προσευχή γενικά. Σημαίνει κάτι αυτό; Μήπως αυτό μπορεί να φοβίσει τους «σταυροφόρους», οι οποίοι πολεμούν ενάντια στις αόρατες δυνάμεις, που είναι φοβερότερες από τους άθλιους χλευαστές; Αντιθέτως, εκείνοι που χλευάζουν τα άγια, χλευάζουν την ίδια τους την ευτυχία. Η πολύ μεγάλη εμπειρία μας το επιβεβαιώνει. Σε κάποιο από τα χωριά της περιοχής μας, γινόταν λιτανεία μέσα στους αγρούς.

Ένας άνθρωπος, που είχε επιστρέψει λίγο καιρό πριν από την Αμερική όπου εργαζόταν, στεκόταν μπροστά από την πόρτα του σπιτιού του και χλεύαζε τους «σταυροφόρους». Σύντομα, παρά την ξηρασία που επικρατούσε, ξέσπασε δυνατή βροχή στο χωριό. Στο χωριό δεν συνέβη τίποτα, αλλά στον δικό του αγρό, που ήταν φυτεμένος με σιτάρι, έπεσε τόσο πολλή άμμος, που δεν φαινόταν ούτε το σιτάρι ούτε το χώμα.Οι παλλαϊκές προσευχές ποτέ δεν γίνονται χωρίς να έχουν ευεργετικές συνέπειες, ιδιαίτερα όταν συνδέονται με τη μετάνοια και την παράδοση στο θέλημα του Θεού.

Ο λαός αισθάνθηκε τη χρησιμότητα των λιτανειών, γι’ αυτό και αγαπά τις λιτανείες. Εάν δεν είχαν αμέτρητες φορές οι λιτανείες φέρει τη βροχή σε περιόδους ξηρασίας, και δεν άμβλυναν το δρεπάνι του θανάτου σε περιόδους μαζικών θανάτων, και δεν επέστρεφαν την ειρήνη σε ταραγμένες εποχές, τότε θα αγαπούσε τόσο πολύ ο λαός τις λιτανείες, και θα βαστούσε με τέτοιο ζήλο τους σταυρούς, στα χωριά και τις πόλεις; 
  • Οι Τούρκοι δεν κάνουν λιτανείες. Αλλά συνέβη την εποχή της τουρκοκρατίας σε μια μακεδονική πόλη κάτι, που ακόμα θυμούνται και περιγράφουν ζωντανοί μάρτυρες. Επικρατούσε μεγάλη ξηρασία.

Οι Τούρκοι παρακάλεσαν τους χριστιανούς να κάνουν λιτανεία. Ο επίσκοπος με τους ιερείς και τον λαό ξεκινούν τη λιτανεία βαστώντας τους σταυρούς και οδηγούν τη λιτανεία έξω από την πόλη, κοντά στις πηγές.

Στην μια πλευρά βάδιζαν οι χριστιανοί και στην άλλη οι μουσουλμάνοι. Δεν πρόλαβαν να αναγνώσουν όλες τις προσευχές και ο ουρανός σκοτείνιασε και άρχισε να βρέχει τόσο πολύ, που οι «σταυροφόροι» γύρισαν τρέχοντας στα σπίτια τους. Ειρήνη και ευλογία Κυρίου.[2]

Τί ονομάζουμε Λιτανεία

Λιτανεία ονομάζεται η πάσης φύσεως περιφορά ιερών εικόνων, του Τιμίου Σταυρού ή λειψάνων Αγίων ή και του Επιταφίου (την Μ. Παρασκευή), πάντοτε όμως εκτός του Ναού. Η Λιτανεία ανήκει στις θρησκευτικές τελετές.

Η λιτανεία γίνεται με πάνδημη συμμετοχή των ενοριτών και πλήθους πιστών, αντιπροσωπείες σχολείων και Ιδρυμάτων με επικεφαλής τον κλήρο και πλαισιούμενη συνήθως από στρατιωτικά αγήματα και μπάντα.

Σημαντικές και μεγάλες λιτανείες στην Ελλάδα είναι, εκτός της περιφοράς του Επιταφίου, οι κατ' έτος πραγματοποιούμενες τον Δεκαπενταύγουστο (περιφοράς εικόνων) στη Τήνο, Πάρο, Παναγία Σουμελά, οι περιφοράς ιερών λειψάνων στη Κέρκυρα, Κεφαλονιά και Ζάκυνθο καθώς και όλες εκείνες στη μνήμη των Αγίων και Πολιούχων πόλεων με τα ονόματα των οποίων τιμώνται ιερές Μονές και Ναοί που τις εκτελούν.

Εξίσου σημαντικές λιτανείες είναι και αυτές των Καθολικών της «Αγίας Δωρεάς» και της περιφοράς του Εσταυρωμένου (αντί του Επιταφίου).

Οι Λιτανείες γίνονται είτε αναμνηστικά επί γεγονότων, είτε κατά την ημέρα εορτής του τιμώμενου Αγίου, είτε και ακόμη παρακλητικά προς διακοπή κάποιου κακού (σεισμών, ανομβρίας, επιδημίας, εχθρικής επιδρομής κ.λπ.). Κατά τη διάρκεια αυτών ψάλλονται εγκώμια ή το τροπάριο του Αγίου με τρεις ή τέσσερις στάσεις όπου ψάλλονται τα ειρηνικά. Ως μικρότερη σε έκταση λιτανεία είναι εκείνη που γίνεται ακριβώς πέριξ του Ναού στα θυρανοίξια (εγκαίνια) αυτού.
  • Επίσης ως λιτανεία χαρακτηρίσθηκε η μεταφορά του εθνικού συμβόλου του Λαβάρου της Επανάστασης του 1821 από την Αγία Λαύρα στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών.
Ιστορικά η λιτανεία ως τελετουργία ανάγεται στην αρχαία ελληνική «πομπή» που τελούνταν επ' ευκαιρία της εορτής των διαφόρων Μυστηρίων, με χαρακτηριστικό την μεταφορά και όχι περιφορά, όπως ήταν η πομπή των Παναθηναίων, των Ελευσινίων κ.λπ. ενώ η περιφορά του Επιταφίου ανάγεται περισσότερο σε εκείνη της «Κιβωτού της Διαθήκης» των Εβραίων.

Ετυμολογικά το όνομα Λιτανεία προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη λιτή (η) (και τα ρήματα λίσσομαι, λίτομαι) που σημαίνει ικεσία, προσευχή. Στο πληθυντικό Λιταί ως κύριο όνομα σήμαιναν τη προσωποποίηση των προσευχών. Παράγωγα αυτών ήταν τα ρήματα λιτανεύω, σπανιότερα λιταίνω, η λιτανεία (=προσευχή-ικεσία) και το επίθετο λιτανός (=ικετευτικός).[3]

4. Λιτανεία για την επιδημία χολέρας στην Αθήνα το 1854

 Θέρισε 3.000 άτομα και η εκκλησία πρότεινε
μετάνοια και προσευχή για να σωθούν!...

 Δείτε ιστορικό βίντεο από την Μηχανή του Χρόνου εδώ:
http://www.sophia-ntrekou.gr/2020/03/cholera-athina1854.html


Βιβλιογραφία:
1. Εισαγωγικά: Σοφία Ντρέκου, sophia-ntrekou.gr
2. «Επιστολή σχετικά με τις λιτανείες» Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, «Δεν φτάνει μόνον η πίστη…». Ιεραποστολικές επιστολές Β’, Εκδόσεις «Εν πλω», 2008. Η/Υ επιμέλεια Σοφίας Μερκούρη) alopsis.gr.
3. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ. ΙΣτ' (24 τόμοι) Έκδ. 1926, σελ. 177.
4. Λιτανεία για την επιδημία χολέρας στην Αθήνα το 1854: mixanitouxronou.gr
5. Πηγή: http://www.sophia-ntrekou.gr/2013/07/blog-post_5.html


Σχετικά άρθρα:




Συγγραφέας:
Περισσότερα Θέματα: , , , , , , , ,