Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Ο εγωισμός πάντα φέρνει λύπη και άγχος.
Όταν ο άνθρωπος δεν έχει μετάνοια,
αλλά στενοχωριέται από εγωισμό,
στα μάτια των άλλων, τότε υπάρχει
μέσα του αγωνία, φαρμάκι, πόνος.
Ο εγωϊσμός μας
ΕΡΩΤΗΣΗ: Ὅταν μοῦ κάνουν παρατηρήσεις στενοχωροῦμαι καί κάποτε ἀντιδρῶ ἄσχημα στούς ἄλλους, ἀκόμη κι ἄν ἔχουν δίκιο. Ἔτσι δημιουργοῦνται προβλήματα στίς σχέσεις μας. Τί νά κάνω, γιά νά ξεπερνῶ μέ ψυχραιμία αὐτές τίς καταστάσεις;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μία ἀκόμη συνέπεια τῆς προπατορικῆς ἁμαρτίας εἶναι νά μή δέχεται ὁ φυσικός ἄνθρωπος (δηλαδή ὁ μή ἀναγεννημένος ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα) νά ἀναγνωρίσει τά λάθη του. Τό εἴδαμε αὐτό στόν Αδάμ. Στήν ἐρώτηση τοῦ Θεοῦ, γιατί παρέβης τήν ἐντολή μου, ἡ ἀπάντηση τοῦ Ἀδάμ στόν Θεό ἦταν: Δέν φταίω ἐγώ! Ἡ Εὔα, πού ἐσύ μοῦ ἔβαλες δίπλα μου, αὐτή μἐ παρακίνησε. (Ἄρα, ἐκτός ἀπό τήν Εὔα, φταῖς κι ἐσύ, μόνον ἐγώ δέν φταίω!). Ἀλλά καί ἡ Εὔα δικαιολογήθηκε ὅτι ἐκείνη δέν φταίει, τό φίδι τήν ἐξαπάτησε. (Γεν.3,9-13).
Τό ἴδιο δέν βλέπουμε καί σήμερα σέ μικρούς καί μεγάλους; Ὅταν κάνουν μιά ζημιά ἤ κάτι ἄλλο ἄσχημο, ρίχνουν στούς ἄλλους τήν εὐθύνη. Ὁ ἐγωισμός μας δέν μᾶς ἀφήνει νά ἀναγνωρίσουμε τά σφάλματά μας. Καταντοῦμε σέ τέτοιο παραλογισμό, πού θεωροῦμε ὅτι μόνον οἱ ἄλλοι κάνουν λάθη, ἐμεῖς ...ποτέ! Αὐτή εἶναι καί ἡ αἰτία ποὐ ἀντιδροῦμε, ὄχι σπάνια καί μέ φωνές, γιά νά δικαιολογηθοῦμε, ὅταν κάποιος μᾶς κάνει κάποια παρατήρηση ἤ ὑπόδειξη.
Πῶς λοιπόν μποροῦμε νά ἀντιμετωπίσουμε αὐτή τήν κατάσταση, ὥστε οἱ παρατηρήσεις ὄχι μόνον νά μή μᾶς στενοχωροῦν, ἀλλά καί νά μᾶς ὠφελοῦν, καί νά τίς δεχόμαστε μέ εὐχαρίστηση;
1. Νά καταλάβουμε ὅτι ὡς ἄνθρωποι δέν εἴμαστε τέλειοι, οὔτε ἀναμάρτητοι. Εἶναι φυσικό νά κάνουμε σφάλματα καί ἀδικίες εἴτε μέ τή θέλησή μας εἴτε γιατί παρασυρόμαστε ἀπό ἀνθρώπους καί καταστάσεις.
Ὅπως οἱ ἄλλοι σφάλλουν, ἔτσι κι ἐμεῖς. Ἑπομένως μερικά σφάλματά μας εἶναι φυσικό νά τά ἀντιληφθοῦν καί κάποιοι ἄλλοι ἄνθρωποι, κυρίως ἀπό τό περιβάλλον μας. Αὐτοί, εἴτε ἀπό ἀγάπη γιά τήν διόρθωσή μας, εἴτε γιατί τούς ἀδικήσαμε καί τούς θίξαμε, εἶναι φυσικό νά μᾶς κάνουν τήν παρατήρηση. (Τό ἴδιο δέν κάνουμε κι ἐμεῖς σέ κάποιον πού θά μᾶς πειράξει;)
Τό πιό τίμιο εἶναι, ὡς ἄνθρωποι ὑπεύθυνοι γιά τίς ἐνέργειές μας, νά ἀναλάβουμε μέ θάρρος τήν εὐθύνη τῆς πράξεώς μας, καί νά ζητήσουμε συγγνώμην ἀπό τόν ἄλλον, γιά ὅ,τι τόν πείραξε ὁ λόγος μας ἤ ἡ πράξη μας.
2. Συμβαίνει κάποτε νά μᾶς κάνουν ἄδικα μιά παρατήρηση, γιά σφάλμα πού δέν κάναμε. Σ' αὐτή τήν περίπτωση μέ εὐγένεια, μέ ἠρεμία καί μέ ἐπιχειρήματα νά βοηθήσουμε τόν ἄλλον νά καταλάβει ὅτι ἄδικα μᾶς κατηγορεί. Ἄν τό παραδεχθεῖ, τελείωσε τό θέμα. Ἄν ὄχι, ἄς τόν ἀφήσουμε μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου νά τό καταλάβει. Ἐμεῖς πάντως θά τοῦ φερόμεθα μέ ἀγάπη καί καλοσύνη.
3.Ἄν σκεφθοῦμε βαθύτερα τό θέμα, θά καταλάβουμε ὅτι αὐτοί πού μᾶς κάνουν παρατηρήσεις -ἀκόμα καί αὐστηρές καί ὑπερβολικές- εἶναι εὐεργέτες μας. Ὅπως ὁ ἐκπαιδευόμενος, εἴτε εἶναι τεχνίτης εἴτε ζωγράφος εἴτε μουσικός εἴτε ἐκπαιδεύεται σε ὁ,τιδήποτε ἄλλο, ἔχει ἀνάγκη ἀπό τίς ὑποδείξεις αὐτοῦ πού τόν διδάσκει, ἔτσι καί κάθε πιστός ἔχει ἀνάγκη ἀπό τίς παρατηρήσεις τῶν ἄλλων, γιά νά ἀποφεύγει λόγια καί πράξεις λαθεμένες, ὥστε νά βελτιώσει τήν συμπεριφορά του.
Ἄς φροντίζουμε νά ἰσχύει καί γιά μᾶς αὐτό πού διαβάζουμε στίς Παροιμίες τοῦ Σολομώντα: «Ἔλεγχε σοφόν καί ἀγαπήσει σε. Δίδου σοφῷ ἀφορμήν καί σοφώτερος ἔσται» (Παρ.9,8-9).
4. Τέλος, ἄς ἀκούσουμε τί μᾶς συμβουλεύει γιά τό θέμα αὐτό ὁ Ἅγ.Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: Ἐμεῖς τά σφάλματά μας συνήθως δέν τά βλέπουμε, οἱ ἄλλοι ὅμως τά βλέπουν ἀκριβέστερα. Ἄς ἀφήνουμε λοιπόν τούς ἄλλους, αὐτά πού βλέπουν σέ μᾶς, νά μᾶς τά λένε καί ἔτσι νά διορθωνόμαστε.
Καί κάτι ἄλλο: Ἀκόμη καί ἄν ἐσύ δέν αἰσθάνεσαι καμία ἐνοχή, ἔχεις ἀνάγκη ἀπό κάποιον νά σοῦ ὐποδεικνύει μέ ἀκρίβεια τά σφάλματά σου καί τά ἁμαρτήματά σου (PG.61,91). [1] www.sophia-ntrekou.gr
Όταν μου κάνουν παρατηρήσεις, στενοχωριέμαι...
εικονογράφος Ανδρέας Πιπερίδης (εδώ) βρίσκεται
στην ιερά μονή του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω.
πηγή πληροφοριών βλ, παρακάτω στα σχόλια.
«– Γέροντα, στενοχωριέμαι, όταν οι αδελφές* μού κάνουν κάποια παρατήρηση.
– Έχεις υπερηφάνεια**, γι' αυτό στενοχωριέσαι. Την υπερηφάνεια την τσακίζεις με την βοήθεια τού αδελφού, όταν τού δίνης το δικαίωμα να σού κάνη παρατηρήσεις και δέχεσαι μια κουβέντα που θα σού πη. Έτσι λαμπικάρεται η ψυχή.
Επειδή το υψηλό φρόνημα δύσκολα το αντιλαμβάνεται κανείς μόνος του, πρέπει να δέχεται τους άλλους σαν γιατρούς του και να παίρνη όλα τα φάρμακα που τού δίνουν, για να απαλλαγή από αυτό. Και όλοι οι άνθρωποι έχουν στην τσέπη τους φάρμακα για τους άλλους: οι μεν καλοί συμβουλεύουν με πόνο και αγάπη τον άρρωστο, οι δε κακοί τον ελέγχουν με κακία και πάθος – αυτοί μάλιστα πολλές φορές γίνονται καλύτεροι χειρουργοί από τους πρώτους, γιατί προχωρούν το νυστέρι πιο βαθιά.
– Εγώ, Γέροντα, είμαι κουτή και πολλές φορές δεν καταλαβαίνω γιατί μού κάνουν παρατήρηση.
– Καλύτερα πες: «Είμαι τετραπέρατη, αλλά δεν έχω ταπείνωση». Εσύ, ενώ σφάλλεις και σού κάνουν παρατήρηση, πας να δικαιολογηθής. Πώς να φθάσης σε κατάσταση να παίρνης επάνω σου το σφάλμα, όταν δεν σφάλλης και σε κατηγορούν; Ο άνθρωπος που δικαιολογεί τον εαυτό του, όταν τού κάνουν μια παρατήρηση, εξοντώνει συνέχεια την ταπείνωση. Ενώ ο άνθρωπος που ρίχνει όλο το βάρος επάνω του για κάποιο σφάλμα του, ταπεινώνεται και τον λούζει η Χάρις τού Θεού.
– Γέροντα, εγώ νομίζω ότι δεν προσπαθώ να αποδείξω ότι έχω δίκαιο, αλλά να εξηγήσω ότι πρόκειται για παρεξήγηση.
– Έχω δει ότι έχεις μια κρυφή υπερηφάνεια που εκδηλώνεται με την δικαιολογία. Να προσπαθήσης να μη δικαιολογήσαι, ό,τι κι αν σού πουν· να βάζης μια ειλικρινή μετάνοια· αυτό φθάνει. Με το «ευλόγησον»**** τής ειλικρινούς μετανοίας κόβεται η υπερηφάνεια.
– Γέροντα, σήμερα ένα παιδάκι στο αρχονταρίκι έκανε μια αταξία. Τού έλεγε η μητέρα του: «πες συγγνώμη», και αυτό απαντούσε: «τα κόκκαλά μου πονάνε», και «συγγνώμη» δεν έλεγε. Γιατί μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται τόσο πολύ να πουν «ευλόγησον»;
– Η υπερηφάνεια δεν αφήνει τον άνθρωπο να πη «ευλόγησον».»[2]
Επεξηγήσεις Σ. Ντρέκου:
*Εδώ η Μοναχή ομιλεί με τον Άγιο Γέροντα για τις άλλες μοναχές/αδελφές της.
**υπερήφανος, -η, -ο: που έχει υπερηφάνεια, δεν θέλει να τον μειώνουν, να τον θίγουν, να του κάνουν παρατηρήσεις
***«ευλόγησον»: Ο πιο συνηθισμένος χαιρετισμός, καθώς κάποιος επισκέπτεται ένα μοναστήρι της Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι το «ευλόγησον», «ευλογείτε», «Ευλογείτε γερόντισσα την ευχή σας», «Να 'ναι ευλογημένο Γέροντα», «Ευλόγησον, αδελφή, συγχώρεσέ με», «Είναι ευλογημένο αυτό, πάτερ;»[3]
Άγιος Παΐσιος: Η λύπη εξαντλεί τις ψυχικές
και σωματικές μας δυνάμεις
– Γέροντα, συχνά μου πονάει το στομάχι και δυσκολεύομαι να ανταποκριθώ στα πνευματικά μου καθήκοντα.
– Εσύ κάθεσαι και συζητάς με τους λογισμούς σου, τα βλέπεις όλα μαύρα και βασανίζεσαι χωρίς λόγο∙ έτσι τσακίζεσαι ψυχικά και σωματικά.
Έπειτα από ένα τέτοιο τσάκισμα πονάει και το στομάχι, και πού να βρεθεί μετά κουράγιο για πνευματικά;
Μπορεί να πάρεις κάτι και να σου περάσει το στομάχι, αλλά, αν δεν λείψει η στενοχώρια, πάλι θα πονέσει. Μη δέχεσαι τους λογισμούς που σε απογοητεύουν, για να μην αχρηστέψεις τα δώρα που σου έχει δώσει ο Θεός. Όσο θα τοποθετείσαι σωστά, τόσο θα γαληνεύεις και θα ηρεμείς, και τόσο η υγεία σου θα καλυτερεύει και δε θα έχεις ανάγκη από φάρμακα.
Η στενοχώρια αφοπλίζει τον άνθρωπο. Του ρουφάει όλο το μεδούλι των ψυχικών και σωματικών του δυνάμεων και δεν τον αφήνει να κάνει τίποτε. Δηλητηριάζει την ψυχή και φέρνει ανωμαλίες και στο σώμα. Χτυπάει στα πιο ευαίσθητα μέρη του σώματος και εξασθενεί τον άνθρωπο με το άγχος που δημιουργεί. Το δηλητηρίασμα από την πίκρα μπορεί να καταβάλει τελείως όχι μόνον έναν ευαίσθητο οργανισμό αλλά και γερούς οργανισμούς.
Μια αδελφή εδώ ξέρετε τι δυνατότητες έχει; Μπορεί να κάνει πολύ καλή πνευματική εργασία, και στις δουλειές είναι σπίρτο! Όλο το μοναστήρι μπορεί να το φέρει βόλτα, αλλά, επειδή την πιάνει αυτό το τσάκισμα από την στενοχώρια, δεν μπορεί να κάνει τίποτε∙ χαραμίζεται. Κι έτσι αχρηστεύεται μια γερή μηχανή.[2]
Παραπομπές:
[1] Ο εγωϊσμός μας: «Με στεναχωρούν οι παρατηρήσεις» Σεβ. Μητροπολίτης Πισιδίας, ὑπέρτιμος καί ἔξαρχος Σίδης καί Ἀτταλείας, κ. Σωτήριος / Ιερά Μητρόπολις Πισιδίας
[2] Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου Λόγοι Ε' Πάθη και Αρετές. Εκδόσεις Ιερόν Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος» Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2010.
[3] Επεξηγήσεις, σύνδεσμοι www.sophia-ntrekou.gr
