Συνάντηση Ορθοδοξίας και Ελληνισμού
π. Γεωργίου Μεταλληνού
Ομότιμου Καθηγητού
Θεολογικής Σχολής Ε.Μ.Π.
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Πραγματική τομή στην παγκόσμια ιστορία υπήρξε η συνάντηση του Χριστιανισμού, ως νέας δυνάμεως, που έμελλε να μεταστοιχειώσει πνευματικά και πολιτιστικά, αλλά και πολιτικά ακόμη, τον κόσμο, και του Ελληνισμού, ως τρόπου ζωής και σκέψεως.
Η μεταφορά του Χριστιανισμού από το Ιουδαϊκό στο «ελληνικό» ή «εθνικό» περιβάλλον και η κατ'αυτόν τον τρόπο οικουμενικοποίηση του ευαγγελικού κηρύγματος συνετέλεσε στην εκ θεμελίων αναδόμηση και μεταμόρφωση ενός πολιτισμού, που υπήρξε η κορύφωση της πανανθρώπινης προόδου, που είχε συντελεσθεί από την πτώση μέχρι την Σάρκωση.
Ο απέραντος ελληνι(στι)κός κόσμος μέσα στη γλωσσική και πολιτιστική ενότητα του (καρπό του έργου του Μ. Αλεξάνδρου) και την πολιτική του συνοχή (αποτέλεσμα της επεκτάσεως της Ρώμης), διέθετε το πρωταρχικό στοιχείο της ελληνικότητας, που είναι η «ζήτησις της αληθείας».
Η αναζήτηση αυτή, ουσιαστικό γνώρισμα της ελληνικής συνειδήσεως, εκτείνεται σ' όλους τους χώρους της γνώσεως (θρησκεία-φιλοσοφία-επιστήμη-τέχνη) και σ'όλο το φάσμα των ανθρωπίνων πραγμάτων. Είναι η καθολική ζήτηση της αληθείας για την καθολική τελείωση συνόλου της ανθρωπίνης υπάρξεως και ανάλογη δόμηση του κοινωνικού χώρου, ως ευνομούμενης πολιτείας.
Από τα βάθη της συνειδήσεως, ως εσωτερικότητα και αυτοενδοσκόπηση (γνώθι σαυτόν), προχωρεί η ελληνική ζήτηση στην πρώτη αιτία του κόσμου (οντολογία) και εκδιπλώνεται ως συνεχής αγώνας γι αγνώση των όντων και του Όντος (γνωσιολογία). Αναζητώντας έτσι την καθολική αλήθεια ο Έλλην άνθρωπος ψηλαφούσε την θεία παρουσία στον κόσμο (Πράξ.17.27), ερευνώντας τον άνθρωπο και τον κόσμο και προσανατολίζοντας Θεοκεντρικά την πορεία του προς τις κορυφές της τελειότητας (όσιο-αληθές-ωραίο-δίκαιο) και ανεπίγνωστα προς την πηγή κάθε τελειότητας, τον τρισυπόστατο Θεό.
Αυτό το θεμελιώδη χαρακτήρα της Ελληνικότητας θα εξάρει ιδιαίτερα ο Αθηναίος (;) Κλήμης Αλεξανδρεύς: «Φαμέν τοίνυν ενθένδε [...] την φιλοσοφίαν ζήτησιν έχειν περί αληθείας και της των όντων φύσεως, αλήθεια δε αύτη, περί ης ο Κύριος αυτός είπεν «εγώ είμη η αλήθεια»...». Η ελληνική δηλαδή αναζήτηση, θεοκεντρική στην αυτοέκφραση της, όχι μόνο στον χώρο της διανοήσεως, αλλά και στην καθημερινή πρακτική των λαϊκών στρωμάτων, ήταν κατ'ουσίαν Χριστοκεντρική.
Είναι δε σημαντικό, ότι ο Κλήμης εδώ δεν πρωτοτυπεί στην διακρίβωση του, διότι η ζήτηση του Ελληνισμού καταξιώθηκε και αγιοπνευματικά στο κήρυγμα του φωτιστού των Ελλήνων Παύλου, όταν γράφει στους Έλληνες Κορινθίους της εποχής του: «Έλληνες σοφίαν ζητούσιν», αντιπαραβάλλοντας την ελληνική ζήτηση της σοφίας-αληθείας στην ιουδαϊκή «οιονεί» επαιτείαν («Ιουδαίοι σημείον αιτούσιν»).
Η ελληνική αναζήτηση-έστω και αποπροσανατολισμένη λόγω της πτώσεως- συνιστά για τον Απόστολο Παύλο στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας, την ελληνικότητα καθ'εαυτήν. Η εμπειρία άλλωστε του Αποστόλου είχε αποδείξει, ότι η ζήτηση αυτή συνοδεύεται και από τη διάθεση αποδοχής της αλήθειας, όπου ευρεθεί, τουλάχιστον στον Ελληνισμό εκείνο, που διασώζει την αυθεντικότητα του.
Γιατί ο ίδιος ο Παύλος θα διαπιστώσει, ότι υπάρχει και ο αλλοτριωμένος Ελληνισμός, που απορρίπτει την αλήθεια-σοφία και μένει στην αναλήθεια και αλογία, αποδεικνύοντας ότι η ζήτηση του είναι απλή επικάλυψη της αλλοτριώσεως του.
Μήπως αυτό δεν συνέβη σε μια κοσμοϊστορική στιγμή του Ελληνισμού στην ίδια τη Μητρόπολη του; Ο Απόστολος του ελληνικού κόσμου έφερε και κήρυξε στην φιλόσοφο Αθήνα την αναζητούμενη αλήθεια ως «Χριστόν εσταυρωμένον» και Αναστάντα. Αυτό σημαίνει, ότι ο Παύλος έφερε στον ελληνισμό την απάντηση του Θεού στη ζήτηση του (Πράξ.17.2,3.31).
Η παρουσία δε του Παύλου στην Πνύκα ήταν το κριτήριο της γνησιότητας, αλλά και του αλλοτριώσεως του Ελληνισμού. «Επί της καθέδρας» των μεγάλων Φιλοσόφων, ως άλλοι Φαρισαίοι, βρέθηκαν να κάθονται ψευδείς αναζητηταί, ενώ οι διασώζοντες το ελληνικό φιλάληθες-φιλόσοφο πνεύμα σχημάτισαν τη μικρή εκείνη ομάδα των λιγότερο ή και καθόλου επισήμων, οι οποίοι «κολληθέντες αυτώ επίστευσαν» (Πράξ.17.34).
Η κρίσιμη για την ανθρωπότητα συνάντηση του Αρείου Πάγου αποβαίνει η λυδία λίθος για την επακρίβωση των αυθεντικών φορέων της ελληνικότητας. Ο Ελληνισμός, που αναζητεί αληθινά τον Χριστό και γι'αυτό Τον αναζητά εντασσόμενος στην Εκκλησία του.
Η μεταφορά του Χριστιανισμού από το Ιουδαϊκό στο «ελληνικό» ή «εθνικό» περιβάλλον και η κατ'αυτόν τον τρόπο οικουμενικοποίηση του ευαγγελικού κηρύγματος συνετέλεσε στην εκ θεμελίων αναδόμηση και μεταμόρφωση ενός πολιτισμού, που υπήρξε η κορύφωση της πανανθρώπινης προόδου, που είχε συντελεσθεί από την πτώση μέχρι την Σάρκωση.
Ο απέραντος ελληνι(στι)κός κόσμος μέσα στη γλωσσική και πολιτιστική ενότητα του (καρπό του έργου του Μ. Αλεξάνδρου) και την πολιτική του συνοχή (αποτέλεσμα της επεκτάσεως της Ρώμης), διέθετε το πρωταρχικό στοιχείο της ελληνικότητας, που είναι η «ζήτησις της αληθείας».
Η αναζήτηση αυτή, ουσιαστικό γνώρισμα της ελληνικής συνειδήσεως, εκτείνεται σ' όλους τους χώρους της γνώσεως (θρησκεία-φιλοσοφία-επιστήμη-τέχνη) και σ'όλο το φάσμα των ανθρωπίνων πραγμάτων. Είναι η καθολική ζήτηση της αληθείας για την καθολική τελείωση συνόλου της ανθρωπίνης υπάρξεως και ανάλογη δόμηση του κοινωνικού χώρου, ως ευνομούμενης πολιτείας.
Από τα βάθη της συνειδήσεως, ως εσωτερικότητα και αυτοενδοσκόπηση (γνώθι σαυτόν), προχωρεί η ελληνική ζήτηση στην πρώτη αιτία του κόσμου (οντολογία) και εκδιπλώνεται ως συνεχής αγώνας γι αγνώση των όντων και του Όντος (γνωσιολογία). Αναζητώντας έτσι την καθολική αλήθεια ο Έλλην άνθρωπος ψηλαφούσε την θεία παρουσία στον κόσμο (Πράξ.17.27), ερευνώντας τον άνθρωπο και τον κόσμο και προσανατολίζοντας Θεοκεντρικά την πορεία του προς τις κορυφές της τελειότητας (όσιο-αληθές-ωραίο-δίκαιο) και ανεπίγνωστα προς την πηγή κάθε τελειότητας, τον τρισυπόστατο Θεό.
Αυτό το θεμελιώδη χαρακτήρα της Ελληνικότητας θα εξάρει ιδιαίτερα ο Αθηναίος (;) Κλήμης Αλεξανδρεύς: «Φαμέν τοίνυν ενθένδε [...] την φιλοσοφίαν ζήτησιν έχειν περί αληθείας και της των όντων φύσεως, αλήθεια δε αύτη, περί ης ο Κύριος αυτός είπεν «εγώ είμη η αλήθεια»...». Η ελληνική δηλαδή αναζήτηση, θεοκεντρική στην αυτοέκφραση της, όχι μόνο στον χώρο της διανοήσεως, αλλά και στην καθημερινή πρακτική των λαϊκών στρωμάτων, ήταν κατ'ουσίαν Χριστοκεντρική.
Είναι δε σημαντικό, ότι ο Κλήμης εδώ δεν πρωτοτυπεί στην διακρίβωση του, διότι η ζήτηση του Ελληνισμού καταξιώθηκε και αγιοπνευματικά στο κήρυγμα του φωτιστού των Ελλήνων Παύλου, όταν γράφει στους Έλληνες Κορινθίους της εποχής του: «Έλληνες σοφίαν ζητούσιν», αντιπαραβάλλοντας την ελληνική ζήτηση της σοφίας-αληθείας στην ιουδαϊκή «οιονεί» επαιτείαν («Ιουδαίοι σημείον αιτούσιν»).
Η ελληνική αναζήτηση-έστω και αποπροσανατολισμένη λόγω της πτώσεως- συνιστά για τον Απόστολο Παύλο στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας, την ελληνικότητα καθ'εαυτήν. Η εμπειρία άλλωστε του Αποστόλου είχε αποδείξει, ότι η ζήτηση αυτή συνοδεύεται και από τη διάθεση αποδοχής της αλήθειας, όπου ευρεθεί, τουλάχιστον στον Ελληνισμό εκείνο, που διασώζει την αυθεντικότητα του.
Γιατί ο ίδιος ο Παύλος θα διαπιστώσει, ότι υπάρχει και ο αλλοτριωμένος Ελληνισμός, που απορρίπτει την αλήθεια-σοφία και μένει στην αναλήθεια και αλογία, αποδεικνύοντας ότι η ζήτηση του είναι απλή επικάλυψη της αλλοτριώσεως του.
Μήπως αυτό δεν συνέβη σε μια κοσμοϊστορική στιγμή του Ελληνισμού στην ίδια τη Μητρόπολη του; Ο Απόστολος του ελληνικού κόσμου έφερε και κήρυξε στην φιλόσοφο Αθήνα την αναζητούμενη αλήθεια ως «Χριστόν εσταυρωμένον» και Αναστάντα. Αυτό σημαίνει, ότι ο Παύλος έφερε στον ελληνισμό την απάντηση του Θεού στη ζήτηση του (Πράξ.17.2,3.31).
Η παρουσία δε του Παύλου στην Πνύκα ήταν το κριτήριο της γνησιότητας, αλλά και του αλλοτριώσεως του Ελληνισμού. «Επί της καθέδρας» των μεγάλων Φιλοσόφων, ως άλλοι Φαρισαίοι, βρέθηκαν να κάθονται ψευδείς αναζητηταί, ενώ οι διασώζοντες το ελληνικό φιλάληθες-φιλόσοφο πνεύμα σχημάτισαν τη μικρή εκείνη ομάδα των λιγότερο ή και καθόλου επισήμων, οι οποίοι «κολληθέντες αυτώ επίστευσαν» (Πράξ.17.34).
Η κρίσιμη για την ανθρωπότητα συνάντηση του Αρείου Πάγου αποβαίνει η λυδία λίθος για την επακρίβωση των αυθεντικών φορέων της ελληνικότητας. Ο Ελληνισμός, που αναζητεί αληθινά τον Χριστό και γι'αυτό Τον αναζητά εντασσόμενος στην Εκκλησία του.
Οι Φιλόσοφοι, που εικονίζονται συχνά στους Νάρθηκες των Ναών μας, είναι ένας τρόπος καταξιώσεως της γνήσιας ελληνικής αναζητήσεως, αφού φέρονται «ως προειπόντες την ενσάρκωσιν του Χριστού». Αποδεικνύεται έτσι, ότι ο Ελληνικός κόσμος της εποχής του Παύλου «ήταν κατά κάποια έννοια ώριμος ή προπαρασκευασμένος» για την στροφή αυτή.
Κατά την εύστοχη διατύπωση του αείμνηστου συναδέλφου μας Βασίλειου Μουστάκη, «η Ελλάς προετοιμαζομένη και αναζητούσα την Χάριν, είναι ήδη έργον της Χάριτος».
Ο Χριστιανισμός ως Ορθοδοξία θα εξαγιάσει την ζήτηση του Ελληνικού κόσμου, ανανοηματοδοτώντας το τελικό νόημα της υπάρξεως του και μεταστοιχειώνοντας την ύπαρξη του». [Το κείμενο από Μονοπάτια που διασταυρώνονται]
Κατά την εύστοχη διατύπωση του αείμνηστου συναδέλφου μας Βασίλειου Μουστάκη, «η Ελλάς προετοιμαζομένη και αναζητούσα την Χάριν, είναι ήδη έργον της Χάριτος».
Ο Χριστιανισμός ως Ορθοδοξία θα εξαγιάσει την ζήτηση του Ελληνικού κόσμου, ανανοηματοδοτώντας το τελικό νόημα της υπάρξεως του και μεταστοιχειώνοντας την ύπαρξη του». [Το κείμενο από Μονοπάτια που διασταυρώνονται]
Πίνακας του Ραφαήλ ή Ραφαέλο Σάντσιο,
ο Απόστολος Παύλος κηρύττει στην Αθήνα (1515)
«Ο διάλογος Ορθοδοξίας και Ελληνισμού στη Νέα Εποχή»
Στην ομιλία αυτή, που διοργανώθηκε από τη Χριστιανική Φοιτητική Ένωση Θεσσαλονίκης στο μέγα αμφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την Τετάρτη, 14 Νοεμβρίου 2001, ο έγκριτος και ανά την Ορθοδοξία αναγνωρισμένος εκκλησιαστικός ιστορικός και συγγραφεύς π. Γεώργιος Μεταλληνός, πραγματεύεται το θέμα της «ασυγχύτου και αδιαιρέτου» - όπως είπε - ενώσεως Ορθοδοξίας και Ελληνισμού, ουσιαστικώς ανατέμνοντας τη δομή της ίδιας της Ρωμηοσύνης, σε αντιπαράθεση προς τη σύγχρονη παγκοσμιοποίηση.
Στο πρώτο μέρος της ομιλίας, ο π.Γεώργιος παρουσιάζει και αναλύει, με πυκνές αναφορές στις πηγές της γραμματείας και της ιστορίας, όλα εκείνα τα διαχρονικής αξίας στοιχεία του Ελληνισμού, τις «αυτοεκφράσεις της ελληνικότητος στην ιστορία», τα οποία η Ορθοδοξία προσέλαβε και ενέδυσε με το άκτιστο, προσδίδοντάς τους αξία αιώνια.
Ως τέτοια στοιχεία ο π. Γεώργιος εντοπίζει τα εξής: (α) τη θεοκεντρικότητα και θρησκευτικότητα του αρχαίου Ελληνισμού, (β) την αναγνώριση της ανθρώπινης αξίας, δηλ. τον ανθρωπισμό, (γ) την ενότητα και καθολικότητα του βίου, (δ) την ύπαρξη ορίων στη κατάφαση του λόγου, η υπέρβαση των οποίων συνιστά ύβρη, δηλ. την άρνηση της λογοκρατίας και νοησιαρχίας, (ε) το ερευνητικό πνεύμα, τ.έ. την αναζήτηση της αληθείας, (στ) την κοινωνική κατανόηση της αληθείας, βάσει της οποίας η αλήθεια μετέχεται εμπειρικώς και όχι διανοητικώς, (ζ) την οικουμενικότητα του Ελληνισμού, η οποία αγκαλιάζει όλο τον κόσμο και, τέλος, (η) την προσληπτικότητα του Ελληνισμού, την κατάφαση της ετερότητας, χάρις στην οποία ο Ελληνισμός προσλαμβάνει ξένα, αλλά ομοούσια προς αυτόν και αφομοιώσιμα στοιχεία. Η Ορθοδοξία, εννοουμένη ως ο Χριστιανισμός στη γνησιότητά του, ως Πατερικότητα, είναι αυτή η οποία διέσωσε τον Ελληνισμό και δεν διασώθηκε αυτή από αυτόν.
Εν συνεχείᾳ ο π. Γεώργιος στρέφεται κατά του ιστορικώς προσφάτου φαινομένου του διαιρετικού εθνοφυλετισμού, και αναλύει πώς από αυτόν έγινε η μετάβαση στην ισοπεδωτική Νέα Εποχή και Νέα Τάξη Πραγμάτων, η οποία αποτελεί το υποκατάστατο της αρχαίας «παγκοσμιοποιήσεως» της Οικουμένης της Ρωμηοσύνης. Η Νέα Τάξη Πραγμάτων ως Νέα Εποχή στο πολιτικό επίπεδο, αρχίζει από τον Α' Πόλεμο του Περσικού το 1990· στη Νέα αυτή Τάξη ο Ο.Η.Ε. - και το ΝΑΤΟ ως αστυνομικό όργανό του - καθίστανται θεραπαινίδες της πρώτης (και μοναδικής τότε, το 2001) υπερδύναμης.
Η θεωρία του Samuel P. Huntington περί συγκρούσεως των πολιτισμών και του τέλους του πολιτισμού, η οποία ακολουθεί τις απόψεις του Arnold J. Toynbee, ουσιαστικώς συνοψίζεται και καταλήγει στην παγκόσμια επιβολή του αμερικανικού lifestyle, στο βίαιο εξαμερικανισμό. Η Ορθοδοξία ως η Πίστη και πράξη των Αγίων, ως ο παραδοσιακός Χριστιανισμός, δεν ασκεί καμμία βία ή τρομοκρατία· αντιθέτως, το Ισλάμ είναι η πολιτικοποίηση της (μουσουλμανικής) θρησκείας, η δε δυτική νομιμοποιημένη τρομοκρατία οφείλεται παρομοίως στην θρησκειοποίηση της Πίστεως. Καταλήγοντας ο π. Γεώργιος επισημαίνει ότι δεν είναι πρόβλημα το αν οι Ορθόδοξοι εντασσόμαστε στη Νέα Τάξη, αλλά «τό πώς υπάρχουμε στα μεγέθη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Νέας Εποχής».
Στις ερωτήσεις του φοιτητικού κοινού μετά το πέρας της ομιλίας (01:07:00 έως τέλους) ο π. Γεώργιος απαντά σε ποικίλα ερωτήματα, καταθέτοντας την πολλή πείρα και συγκροτημένη γνώση του, περί του αν αληθώς η χριστιανική πίστη «διέκοψε το μεγαλείο του ελληνικού πνεύματος», περί του Ιουλιανού του Παραβάτου, περί του φόνου της φιλοσόφου Υπατίας, περί της βάσεως της αποδοχής της Παλαιάς Διαθήκης από την Εκκλησία, περί της πίστεώς μας στο Θεό όχι διανοητικώς, αλλά μέσῳ είτε της εμπειρίας της θεώσεως είτε μέσῳ των Αγίων που έχουν αυτή την εμπειρία (και στων οποίων τα ιερά λείψανα είναι εμφανή τα σημεία της θεώσεως), περί της θρησκείας ως αρρώστιας της ανθρωπίνης φύσεως, κατά τον μακαριστό π. Ιωάννη Ρωμανίδη κ.ά. πολλά ενδιαφέροντα.
Αέναη επΑνάσταση | www.sophia-ntrekou.gr
Τελευταία ενημέρωση και έλεγχος συνδέσμων:
Τετάρτη, 20 Οκτωβρίου 2017 στις 08:32
Σημ.: πατήστε την εικόνα ή τον σύνδεσμο για να δείτε τα βίντεο.
Βίντεο: Ο δάσκαλος κ. Δημήτριος Νατσιός αναφέρεται στη συνάντηση Ελληνισμού - Χριστιανισμού και στα αποτελέσματά της, με καλεσμένο τον ομότιμο Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών π. Γεώργιο Μεταλληνό.
ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΟΠΩΣ ΚΑΠΟΙΟΙ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΙΖΟΥΝ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ;
Δείτε σχετικά:
- Απάντηση σε νεαρή φίλη που έχει στραφεί προς τον παγανισμό
- Η Ακαδημία του Πλάτωνα και οι εξαιρετικοί σπουδαστές της (Βίντεο)
- Ο Ελληνισμός στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο (Ἦσαν δέ τινες Ἕλληνες)
- O Ελληνισμός δεν δίνει μηνύματα. Είναι ο ίδιος μήνυμα.
- Ν. Λυγερός: Ο Ελληνισμός είναι προσφορά... Οι επεκτάσεις του Ελληνισμού [Βίντεο: Η προσφορά του Ελληνισμού στην Ανθρωπότητα]
- Τοιχογραφίες αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και φιλοσόφων (φώτο & Βίντεο)
- Η διάδοση της Ελληνικής γλώσσας στην Παλαιστίνη την εποχή του Χριστού (1ος αιώνας μ. Χ.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου