Ὁ Ναός Σου Θεοτόκε, ἀνεδείχθη παράδεισος,
ὡς ποταμούς ἀειζώους ἀναβλύζων ἱάματα
ὦ προσερχόμενοι πιστῶς, ὡς Ζωοδόχου ἐκ Πηγῆς,
ρῶσιν ἀντλοῦμεν καί ζωήν την αἰώνιον,
πρεσβεύεις γάρ Σύ τῷ ἐκ Σοῦ τεχθέντι, Σωτήρι Χριστῷ
σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν. (Ἀπολυτίκιον - Ήχος α'.)
Μέσα στη χαρά της Αναστάσεως, την Παρασκευή της Διακαινησίμου, σύμπασα η Ορθοδοξία, 5 ημέρες μετά το Άγιο Πάσχα, την Παρασκευή της Διακαινησίμου εβδομάδος, τιμά την Παναγία μας με την προσωνυμία «Ζωοδόχος Πηγή»! Είναι η νεότερη θεομητορική εορτή της Εκκλησίας μας και καθιερώθηκε με αφορμή την επέτειο των λαμπρών εγκαινίων του ναού της υπεραγίας Θεοτόκου, στο Μπαλουκλί της Κωνσταντινούπολης το 1835, που βρίσκεται δυτικά της Πόλης, έξω από τα χερσαία τείχη.
Με το όνομα Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλί ή Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα φέρεται ιερό χριστιανικό αγίασμα που βρίσκεται στη Κωνσταντινούπολη έξω από τη δυτική πύλη της Σηλυβρίας, όπου υπήρχαν τα λεγόμενα «παλάτια των πηγών» στα οποία οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες παραθέριζαν την Άνοιξη. Πήρε την ονομασία του από το τουρκικό όνομα Balık (= ψάρι) και περιλαμβάνει το μοναστήρι, την εκκλησία και το αγίασμα.
- Για την αποκάλυψη του Αγιάσματος υπάρχουν δυο εκδοχές:
Πράγματι ο Λέων έκτισε μια μεγαλοπρεπή εκκλησία προς τιμή της Θεοτόκου στο χώρο εκείνο, τον οποίο και ονόμασε «Πηγή». Ο Κάλλιστος περιγράφει τη μεγάλη αυτή Εκκλησία με πολλές λεπτομέρειες, αν και η περιγραφή ταιριάζει περισσότερο στο οικοδόμημα του Ιουστινιανού. Ιστορικά πάντως είναι εξακριβωμένο, ότι το 536 μ.Χ. στη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως, υπό τον Πατριάρχη Μηνά 536 - 552 μ.Χ.), λαμβάνει μέρος και ο Ζήνων, ηγούμενος «του Οίκου της αγίας ενδόξου Παρθένου και Θεοτόκου Μαρίας εν τη Πηγή».
β) Η δεύτερη, που εξιστορεί ο ιστορικός Προκόπιος, τοποθετείται στις αρχές του 6ου αιώνα και αναφέρεται στον Ιουστινιανό. Ο Ιουστινιανός κυνηγούσε σ' ένα θαυμάσιο τοπίο με πολύ πράσινο, νερά καί δένδρα. Εκεί, σαν σε όραμα, είδε ένα μικρό παρεκκλήσι, πλήθος λαού και έναν ιερέα μπροστά σέ μιά πηγή. «Είναι η πηγή των θαυμάτων» του είπαν. Και έχτισε εκεί μοναστήρι με υλικά που περίσσεψαν από την Αγιά Σοφιά. Ο Ι. Κεδρηνός αναφέρει ότι χτίστηκε το 560 μ.Χ.
Η εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής ψηφιδωτό στο Μπαλουκλί,
Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα στην Κωνσταντινούπολη, σώζεται
στον εσωνάρθηκα της Μονής της Χώρας.
Για τη ζωοδόχο πηγή
λόγω της Παρθένου
δεν σκέφτηκες ποτέ
τη συμβολική της σημασία
ενώ το φαινόμενο
είναι μοναδικό
εδώ και αιώνες
αφού είναι ικανό
διαχρονικά
να αναλάβει
τη συνέχεια
αντιστέκεται
στην αθανασία
έτσι δεν αναζητά
την πληρότητα
αφού υπάρχει
συμπληρωματικότητα
αλλά την τελειότητα
αφού ζει όντως
η πολυκυκλικότητα.
Ν. Λυγερός (εδώ)
Περιπέτεια του Ναού: Το 559 ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός, θεραπευμένος από λιθίαση κάνοντας χρήση του νερού της Πηγής ανακαίνησε το ναό αυτό με υλικά που είχαν περισσέψει από την Αγιά Σοφιά. Ο ανακαινισμένος όμως ναός κατέπεσε μετά από σεισμό όπου και ανοικοδόμησε εκ νέου η Ειρήνη η Αθηναία. Αλλά και μετά από νεότερη πτώση του ανοικοδομήθηκε για τρίτη φορά από τον Αυτοκράτορα Βασίλειο τον Μακεδόνα. Αργότερα πυρπολήθηκε από τον αρχηγό των Βουλγάρων Συμεών, όπου και αναγέρθηκε για 4η φορά από τον Ρωμανό τον Λεκαπηνό. Κατά τον 6ο αιώνα αποτελούσε ανδρώα Μονή στην οποία προσέρχονταν ο Αυτοκράτορας κάθε Πέμπτη της Αναλήψεως. Στο περίβολο του ναού αυτού έστησε τις σκηνές του το 1424 ο Σουλτάνος Μουράτ Β'.
Κατά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης ο ναός καταστράφηκε και το αγίασμα καλύφθηκε. Αργότερα όμως επετράπη στους Χριστιανούς να αποκαλύψουν το αγίασμα και να επανιδρύσουν μικρό προσκύνημα. Το 1732 οι Αρμένιοι προσπάθησαν να υφαρπάξουν το προσκύνημα πλην όμως οι Έλληνες χριστιανοί διέσωσαν το δικαίωμα της κατοχής τους. Το 1825 καταστράφηκε από τους γενίτσαρους και το 1827 ανευρέθηκε η Ιερά εικόνα της Θεοτόκου εικονιζόμενη υπέρ της Ζωοδόχου Πηγής. Μετά απ' αυτό το 1830 ο Σουλτάνος επέτρεψε την νέα ανοικοδόμηση (5η φορά) του Ναού όπως σήμερα διασώζεται, επί Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντίου Α' όπου καί εγκαινιάσθηκε μετά από πέντε χρόνια.
Ζωοδόχος Πηγή - αντίγραφο του ανευρεθέντος
Εικονίσματος Παναγία Αργοκοιλιώτισσα Νάξος
Χρονοδιάγραμμα κυριοτέρων γεγονότων και συμβάντων
626 μ.Χ. Επιδρομή των Αβάρων, αλλά οι βυζαντινοί σώζουν το ιερό αγίασμα.
790 μ.Χ. Ο Ψευδο-κωδινός αναφέρει ότι η αυτοκράτειρα Ειρήνη επισκεύασε την εκκλησία, που ειχε πάθει μεγάλη καταστροφή από σεισμό.
869 μ.Χ. Νέα επισκευή, ύστερα από νέο σεισμό, από τον Βασίλειο Α' τον Μακεδόνα (867 - 886 μ.Χ.) κατά πληροφορία του Νικηφόρου Καλλίστου.
924 μ.Χ. Σε επιδρομή των Βουλγάρων ο Συμεών καίει την εκκλησία, αλλά αναστηλώνεται αμέσως αφού το 927 μ.Χ. έγιναν εκεί οι γάμοι του ηγεμόνος των Ρώσων Πέτρου με τη Μαρία, εγγονή του Ρωμανού Λεκαπηνού.
966 μ.Χ. Έχει διασωθεί η περιγραφή μιας επίσημης τελετής στη γιορτή της Αναλήψεως, στην οποία έλαβε μέρος ο Νικηφόρος Φωκάς (963 - 969 μ.Χ.) με όλη την αυλή. Η πομπή έφτανε με πλοίο και από τη Χρυσή Πύλη συνέχιζε με άλογα. Το συγκεντρωμένο πλήθος ζητωκραύγαζε και προσέφερε λουλούδια και σταυρούς. Όταν εμφανιζόταν ο αυτοκράτωρ ο Πατριάρχης τον ασπαζόταν και στη συνέχεια έμπαιναν μαζί στο ναό, όπου στο χώρο του ιερού είχε στηθεί εξέδρα, απ᾽ όπου ο αυτοκράτωρ παρακολουθούσε τη λειτουργία. Στο τέλος της γιορτής ο αυτοκράτωρ καλούσε τον Πατριάρχη σε επίσημο τραπέζι.
1078 μ.Χ. Η μονή της Πηγής θεωρείται τόπος εξορίας, αφού εκεί απομονώνεται ο Γεώργιος Μονομάχος.
1084 μ.Χ. Ο Αλέξιος Α' Κομνηνὸς (1081 - 1118 μ.Χ.) περιόρισε τον φιλόσοφο Ιωάννη Ιταλό στη μονή της Πηγής για να καταπαύση ο αναβρασμός που είχε δημιουργηθεί από τις ιδέες του.
1204 - 1261 μ.Χ. Το ιερό της Πηγής περιέρχεται στους Λατίνους.
1328 μ.Χ. Ο νεαρός Ανδρόνικος Γ' ο Παλαιολόγος (1328 - 1341 μ.Χ.) χρησιμοποιεί τη μονή ως ορμητήριο πριν καταλάβει την Κωνσταντινούπολη.
1330 μ.Χ. Ο Ανδρόνικος Γ', που βρίσκεται ετοιμοθάνατος στο Διδυμότειχο, πίνει νερό από το αγίασμα της Πηγής που του έφεραν και γιατρεύεται.
1341 μ.Χ. Ιερέας της Πηγής, ονόματι Γεώργιος, είναι μάρτυρας σε νοταριακή πράξη.
1347 μ.Χ. Η Ελένη, κόρη του Ιωάννου Καντακουζηνού, παρουσιάζεται στο μέλλοντα σύζυγό της Ιωάννη Ε' Παλαιολόγο (1341 - 1391 μ.Χ.) ντυμένη με την επίσημη ενδυμασία της αυτοκράτειρας, μέσα στον ιερό χώρο της Πηγής. Σύμφωνά με παλαιό έθιμο η μέλλουσα αυτοκράτειρα όταν έφθανε στην Πόλη από τα μέρη της ξηράς έπρεπε να συναντηθεί με τον αυτοκράτορα στην Πηγή.
1422 μ.Χ. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Κωνσταντινουπόλεως ο σουλτάνος Μουράτ Β' εγκαταστάθηκε μέσα στην εκκλησία.
1547 μ.Χ. Ο Pierre Gylles σημειώνει το 1547 μ.Χ. ότι η εκκλησία δεν υπάρχει πια, αλλά οι ασθενείς εξακολουθούν να επισκέπτονται την Πηγή.
1727 μ.Χ. Ο μητροπολίτης Δέρκων Νικόδημος έχτισε ναΐσκο και ανανέωσε τη λατρεία. Οι Αρμένιοι ζητούσαν συμμετοχή στο ιερό της Πηγής, αλλά η μεγάλη παράδοση και τα σουλτανικά φιρμάνια αναγνώριζαν την κυριότητα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
1825 μ.Χ. Καταστροφή της πηγής από τους γενίτσαρους.
1827 μ.Χ. Ανεύρεση της Ιεράς εικόνας της Θεοτόκου εικονιζόμενη υπέρ της Ζωοδόχου Πηγής.
1833 μ.Χ. Ο πατριάρχης Κωνστάντιος Α' (1830 - 1834 μ.Χ.), με άδεια του σουλτάνου, έχτισε τη σημερινή εκκλησία, της οποίας τα εγκαίνια έγιναν το 1835 μ.Χ. Σήμερα, εκτός από τη μεγάλη εκκλησία, λατρευτικό κέντρο του μεγάλου κτιριακού συγκροτήματος αποτελεί ο υπόγειος ναός της Ζωοδόχου Πηγής, όπου η δεξαμενή με το αγίασμα και τα ψάρια.
Γράφοντας τον 14ο αι. μ.Χ. για το αγίασμα της Πηγής ο Νικηφόρος Κάλλιστος παραθέτει, από διάφορες πηγές, ένα κατάλογο 63 θαυμάτων, από τα οποία τα 15 φθάνουν ως την εποχή του.
Σήμερα στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται οι τάφοι των Οικουμενικών Πατριαρχών. Το δε αγίασμα βρίσκεται στον υπόγειο Ναό και αποτελείται από μαρμαρόκτιστη πηγή, το νερό της οποίας θεωρείται αγιασμένο. Απ' εδώ διαδόθηκε ο τύπος της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο. Είναι αξιοσημείωτο ότι ψηφιδωτή παράσταση της εικόνας σώζεται στον εσωνάρθηκα της Μονής της Χώρας.
Σε ανάμνηση των εγκαινίων του Ναού από τον Αυτοκράτορα Λέοντα η Εκκλησία καθιέρωσε την κατ' έτος εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή της Διακαινήσιμου Εβδομάδας.
Τα Μισοτηγανισμένα Ψάρια
Αμέσως μετά την άλωση οι ποιητές θρηνούσαν το χαμό της Πόλης. Παράλληλα δημιουργήθηκαν και θρύλοι με παράξενα και θαυμαστά επεισόδια. Αυτοί οι θρύλοι στήριζαν τις ελπίδες του Έθνους μέσα στους αιώνες της σκλαβιάς. Δεν έλειψαν και προφητείες που μιλούσαν για την Ανάσταση του Γένους. Μια τέτοια παράδοση είναι: «τα μισοτηγανισμένα ψάρια».
Ο ΘΡΥΛΟΣ
Ο Ναός αυτός έμεινε γνωστός στην ιστορία ως το αγίασμα του «Μπαλουκλί». «Μπαλούκ» στα τουρκικά σημαίνει ψάρι και η παράδοση μας λέει πως εκεί δίπλα στο αγίασμα, στις 23 Μαΐου 1453 μ.Χ. ένας καλόγερος τηγάνιζε ψάρια, όταν κάποιος του έφερε την είδηση πως πήραν την Πόλη οι Τούρκοι. Ο καλόγερος απάντησε πως μόνο αν τα ψάρια που τηγάνιζε έφευγαν απ' το τηγάνι και έπεφταν μέσα στο αγίασμα θα πίστευε ότι έγινε κάτι τέτοιο. Και πραγματικά τα ψάρια ζωντάνεψαν και έπεσαν μέσα στην πηγή του αγιάσματος. Μέχρι σήμερα δε, μέσα στην δεξαμενή της Ζωοδόχου Πηγής διατηρούνται επτά ψάρια και μάλιστα σαν να είναι μισοτηγανισμένα απ' την μια πλευρά.
Αν συμβεί να δείτε στα διάφορα νερά ενός μικρού ρυακιού επτά παράξενα ψάρια, μισοτηγανισμένα, μα ολοζώντανα, μην ξαφνιαστείτε! Είναι τα ψάρια του φτωχού καλόγερου, που δεν μπορούσε να πιστέψει πως οι Τούρκοι είχαν μπει στην Κωνσταντινούπολη.
Ανακαθισμένος πλάι σ αυτό το ρυάκι, τηγάνιζε σε μια φωτιά από ξύλα τα ψάρια του κι ήταν έτοιμος να τα γυρίσει από το άλλο μέρος, όταν του έφεραν τη μοιραία είδηση:
- Μπήκαν στην Πόλη οι εχθροί!
- Ποτέ οι άπιστοι δε θα μπορέσουν να μπουν στην Πόλη, φώναξε ο καλόγερος, όπως δε θα μπορούσαν και τούτα τα ψάρια να ξαναζωντανέψουν!
Και να που τα επτά ψάρια, μ' ένα τίναγμα της ουράς τους, ξέφυγαν από το βραστό λάδι και πήδησαν στο ρυάκι - ζωντανά και μισοτηγανισμένα...
Για πάντα; Όχι! Όταν θα ξαναπάρουμε την Πόλη, ένας άλλος καλόγερος θα έρθει και τα επτά ψάρια θα πιαστούν από μόνα τους στο αγκίστρι του, για ν ανάψει -όπως ο παλιός- τη φωτιά του κοντά στο ρυάκι και να τα αποτηγανίσει...
εικ. Το Αγίασμα βρίσκεται στον υπόγειο Ναό
και αποτελείται από μαρμαρόκτιστη πηγή.
Ο Ναός αυτός έμεινε γνωστός στην ιστορία ως το αγίασμα του «Μπαλουκλί». «Μπαλούκ» στα τουρκικά σημαίνει ψάρι και η παράδοση μας λέει πως εκεί δίπλα στο αγίασμα, στις 23 Μαΐου 1453 μ.Χ. ένας καλόγερος τηγάνιζε ψάρια, όταν κάποιος του έφερε την είδηση πως πήραν την Πόλη οι Τούρκοι. Ο καλόγερος απάντησε πως μόνο αν τα ψάρια που τηγάνιζε έφευγαν απ' το τηγάνι και έπεφταν μέσα στο αγίασμα θα πίστευε ότι έγινε κάτι τέτοιο. Και πραγματικά τα ψάρια ζωντάνεψαν και έπεσαν μέσα στην πηγή του αγιάσματος. Μέχρι σήμερα δε, μέσα στην δεξαμενή της Ζωοδόχου Πηγής διατηρούνται επτά ψάρια και μάλιστα σαν να είναι μισοτηγανισμένα απ' την μια πλευρά.
Αν συμβεί να δείτε στα διάφορα νερά ενός μικρού ρυακιού επτά παράξενα ψάρια, μισοτηγανισμένα, μα ολοζώντανα, μην ξαφνιαστείτε! Είναι τα ψάρια του φτωχού καλόγερου, που δεν μπορούσε να πιστέψει πως οι Τούρκοι είχαν μπει στην Κωνσταντινούπολη.
Ανακαθισμένος πλάι σ αυτό το ρυάκι, τηγάνιζε σε μια φωτιά από ξύλα τα ψάρια του κι ήταν έτοιμος να τα γυρίσει από το άλλο μέρος, όταν του έφεραν τη μοιραία είδηση:
- Μπήκαν στην Πόλη οι εχθροί!
- Ποτέ οι άπιστοι δε θα μπορέσουν να μπουν στην Πόλη, φώναξε ο καλόγερος, όπως δε θα μπορούσαν και τούτα τα ψάρια να ξαναζωντανέψουν!
Και να που τα επτά ψάρια, μ' ένα τίναγμα της ουράς τους, ξέφυγαν από το βραστό λάδι και πήδησαν στο ρυάκι - ζωντανά και μισοτηγανισμένα...
Κι είναι ως τα σήμερα τα ζωντανεμένα εκείνα ψάρια στο Μπαλουκλί και θα βρίσκονται εκεί μισοτηγανισμένα και ζωντανά, για πάντα...
Για πάντα; Όχι! Όταν θα ξαναπάρουμε την Πόλη, ένας άλλος καλόγερος θα έρθει και τα επτά ψάρια θα πιαστούν από μόνα τους στο αγκίστρι του, για ν ανάψει -όπως ο παλιός- τη φωτιά του κοντά στο ρυάκι και να τα αποτηγανίσει...
εικ. Το Αγίασμα βρίσκεται στον υπόγειο Ναό
και αποτελείται από μαρμαρόκτιστη πηγή.
Το Μπαλουκλί - Γεωργίου Βιζυηνού
(Τα ψάρια της Ζωοδόχου Πηγής)
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη.
Σαράντα μέρες έκαμεν ο 'γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη.
Απ' τες σαράντα κι ύστερα, πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι.
– Αν μας φυλάγ' η Παναγιά καθώς μας'ε φυλάγει,
την Πόλη ποιος θα πάρη;
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό, τρία ψαράκια πιάνει,
– Θεός να τα βλογήση!
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ' αργυρό τηγάνι,
για να τα τηγανίση.
Τα τηγανίζ' από την μια, και πά' να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος.
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση,
και τάχασεν ο γέρος!
– Μην τηγανίζης, γέροντα, και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη!
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν πάρει,
μας κόβουν το κεφάλι!
– Στην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού ποδάρια!
Με φαίνεται σαν ψεύμα!
Μ' αν είν' αλήθεια το κακό, να σηκωθούν τα ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα!
Ακόμ' ο λόγος βάσταγε, τα ψάρι' απ' το τηγάνι,
την μια μεριά ψημένα,
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την λεκάνη,
γερά, ζωντανεμένα.
Ακόμ' ώς τώρα πλέουνε, κόκκιν' από το μέρος,
όπου τα είχε ψήσει.
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν' αναστηθή κι ο γέρος
να τ' αποτηγανίση.
Η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής στο Μπαλουκλὶ
Ἡ ἐκκλησία τῆς Πηγῆς, σύμφωνα μὲ τὴν περιγραφὴ τοῦ ἰδίου τοῦ Καλλίστου, ἦταν ἡ μισὴ χτισμένη μέσα στὴ γῆ, εἶχε ὀρθογώνιο σχῆμα, διέθετε τέσσερεις εἰσόδους ἀπὸ τὶς ἰσάριθμες πλευρὲς καὶ ὁδηγοῦσε ὡς τὸ ἁγίασμα μὲ δύο μαρμάρινες κλίμακες, ποὺ ἡ κάθε μία εἶχε 25 σκαλοπάτια. Τὸ ἐξωτερικὸ φῶς, ἀπὸ τὰ φωτιστικὰ ἀνοίγματα, ἐπικεντρωνόταν πάνω στὴν Πηγὴ μὲ τὸ ἁγίασμα. Ἡ ἐκκλησία τοῦ ἁγιάσματος ἦταν στολισμένη μὲ πλούσια διακόσμηση, ἐπιχρυσωμένη ὀροφὴ καὶ θαυμάσιες τοιχογραφίες καὶ εἰκόνες. Ἀπό τις τοιχογραφίες ὁ Κάλλιστος ἐπισημαίνει τὴν Ὑπαπαντή, τὴ Μεταμόρφωση, τὴ Σταύρωση, τὴν ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ στὶς ἅγιες γυναῖκες, τὴν Ἀνάληψη καὶ τὴν Πεντηκοστή. Ἀναφέρει δύο εἰκόνες ποὺ ἱστοροῦσαν θαύματα γιὰ τὶς ὁποῖες, πρέπει νὰ ὑποθέσουμε, ὅτι θα ἀπεικόνιζαν λεπτομέρειες ἀπὸ τὸ κεντρικὸ θέμα τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς. Ὁ βυζαντινὸς συγγραφέας καταγράφει καὶ τὰ ὀνόματα τῶν ζωγράφων. Πρόκειται γιὰ τὸν Ἰγνάτιο καὶ τὸν ἱερομόναχο Γαβριήλ. Κοντὰ στὸ ναὸ τῆς Πηγῆς εἶχαν ἀνεγερθεῖ καὶ τρία παρεκκλήσια, τοῦ Ἁγίου Εὐστρατίου, τῆς Ἁγίας Ἄννης καὶ τῆς Θεοτόκου.
Γιὰ τὸ ἁγίασμα καὶ τὰ θαύματα παραδίδονται πολλὰ ἐπιγράμματα, στὰ ὁποῖα ἐκφράζεται τὸ δέος, ὁ σεβασμὸς καὶ ὁ ἐνθουσιασμὸς γιὰ τὰ θαυμαστὰ γεγονότα. Σῴζονται 6 τοῦ Μανουὴλ Φιλῆ, ἄλλα 6 Ἰγνατίου τοῦ Μαγίστρου, 1 Ἰωάννου τοῦ Μαυρόποδος καὶ ἄλλων.
Ἡ εἰκόνα Ζωοδόχος Πηγή: Ἀποτελεῖ ἐπίθετο τῆς Παναγίας καὶ ἔχει σχέση μὲ τὸ ἁγίασμα. Γρήγορα συνδέθηκε μὲ τὴ λαϊκὴ πίστη καὶ ὁ τύπος τῆς εἰκόνας διαδόθηκε σ᾽ ὁλόκληρο τὸν ὀρθόδοξο κόσμο καὶ ἰδιαίτερα ὅπου ὑπῆρχε πηγὴ ποὺ μετατρεπόταν σὲ ἁγίασμα. Πρώτη φορὰ τὸν 9ο αἰ. ὁ Ἰωσὴφ Ὑμνογράφος ἔδωσε τὸν τίτλο «Ζωοδόχος Πηγή» σὲ ὕμνο του πρὸς τὴ Θεοτόκο.
Στὸ κέντρο τῆς εἰκόνας ὑπάρχει μαρμάρινο συντριβάνι ἀπ᾽ ὅπου χύνεται νερό. Πάνω ἀπὸ τὸ συντριβάνι παριστάνεται ἡ Θεοτόκος μὲ τὸν Χριστὸ στὴν ἀγκαλιά της νὰ εὐλογῇ. Δύο αἰωρούμενοι ἄγγελοι τὴν στεφανώνουν καὶ κρατοῦν εἰλητάριο μὲ τὴν ἐπιγραφή: «Χαῖρε ὅτι βαστάζεις, χαῖρε ὅτι ὑπάρχεις». Γύρω ἀπὸ τὸ συντριβάνι εἰκονίζεται ὁ αὐτοκράτωρ καὶ πολλοὶ ἀσθενεῖς μὲ ποικίλα παθήματα, καὶ σὲ διάφορες στάσεις. Δέχονται τὸ ἁγίασμα μὲ τὸ ὁποῖο τοὺς ῥαντίζουν οἱ ὑγιεῖς. Στὴν ἄκρη ζωγραφίζεται μιὰ μικρὴ δεξαμενή μὲ ψάρια, σύμφωνα μὲ τὸ θρύλο. Ἄλλωστε ἀπὸ τὰ ψάρια δόθηκε καὶ τὸ ὄνομα στὸ χῶρο γιατὶ Μπαλουκλὶ σημαίνει τόπος ποὺ ὑπάρχουν ψάρια.
Ὁ τύπος αυτός τῆς εἰκόνας τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, μὲ διάφορες παραλλαγές, διαδόθηκε σὲ ὅλες τὶς ὀρθόδοξες περιοχές.
Δεν πείραξαν το μάρμαρο
και πήραν την Κερκόπορτα
γιατί δεν είχαν το κουράγιο
ν' αντέξουν το μέτωπο
και μόνο ο ύπουλος τρόπος
ήταν εφικτός
για να εισέλθουν
εκεί που δεν μπορούσαν
με τη νοημοσύνη τους
γι' αυτό το λόγο
μην ξεχνάς ποτέ
τη ζωοδόχο πηγή
και το αρμενικό νεκροταφείο
για να προσέχεις
το μέλλον του παρελθόντος
Ἀπολυτίκιον - Ήχος α': Ο ναός σου Θεοτόκε ανεδείχθη παράδεισος, ως ποταμούς αειζώους αναβλύζων ιάματα ώ προσερχόμενοι πιστώς, ως Ζωοδόχου εκ Πηγής, ρώσιν αντλούμεν, και ζωήν την αιώνιον, πρεσβεύεις γαρ συ τω εκ σου τεχθέντι, Σωτήρι Χριστώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον- Ἦχος πλ. ἀ'. Τὸν συνάναρχον Λόγον: Η αναβλύζουσα Θειον ύδωρ αθάνατον, η προχέουσα ρείθρα ζωής αέναα· τοις προστρέχουσι πιστώς τη Ζωοδόχο σου Πηγή και ταύτα αρυoμένοι, βραβεύεις νυν τε παρθένε ρώσιν και θεραπείαν, και συμφορών απολύτρωσιν.
Μεγαλυνάριον: Ύδωρ το ζωήρυτον της Πηγής, μάννα το προχέον, τον αθάνατον δροσισμόν το νέκταρ το Θείον την ξένην άμβροσίαν το μέλι το εκ πέτρας, πίστει τιμήσωμεν.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον- Ἦχος πλ. ἀ'. Τὸν συνάναρχον Λόγον: Η αναβλύζουσα Θειον ύδωρ αθάνατον, η προχέουσα ρείθρα ζωής αέναα· τοις προστρέχουσι πιστώς τη Ζωοδόχο σου Πηγή και ταύτα αρυoμένοι, βραβεύεις νυν τε παρθένε ρώσιν και θεραπείαν, και συμφορών απολύτρωσιν.
Μεγαλυνάριον: Ύδωρ το ζωήρυτον της Πηγής, μάννα το προχέον, τον αθάνατον δροσισμόν το νέκταρ το Θείον την ξένην άμβροσίαν το μέλι το εκ πέτρας, πίστει τιμήσωμεν.
Βιβλιογραφία: • Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ.8ος σ.862
• Ἀθανάσιος Παλιούρας, Ιστοτόπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ec-patr.org
Το ποίημα από την συλλογή Ατθίδες αύραι» του Γεωργίου Βιζυηνού, εκδ.Ερατώ, 2006, 495 σελ.• Τα Μισοτηγανισμένα Ψάρια και ο Θρύλος: από o-nekros.blogspot.gr
Υμνολογικά: Psaltologion (Ψαλτολόγιον), analogion.com
• Για τη ζωοδόχο πηγή του Ν. Λυγερού, nikos-lygeros-poihsh.blogspot.gr
Πηγή, επιμέλεια: Αέναη επΑνάσταση | Sophia Ntrekou.gr
Δείτε σχετικά θέματα:
- Ν. Λυγερός: Αν συνειδητοποιήσεις ότι το Βυζάντιο είναι μαχητής του Χρόνου [Απομαγνητοφώνηση +Βίντεο]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι:
1 σχόλιο:
«Χαῖρε ὅτι βαστάζεις, χαῖρε ὅτι ὑπάρχεις».Παναγία αγαπημένη εσύ ο μεγάλος θησαυρός στην ζωή μας... η πιστή σύντροφος στους αγώνες μας ...η ζεστή παρηγοριά στην δύσκολη στιγμή μας!!!
Δημοσίευση σχολίου