Δνόφος Αγνωσίας ...ο γνόφος πέραν του φωτός

Όσο ερευνάς φωτίζεται ο βυθός

της ψυχής με άρρητα ρήματα

της Σοφίας Ντρέκου

Ένα θαυμάσιο ορθόδοξο κείμενο του 14ου αιώνα, άγνωστου άγγλου ορθόδοξου συγγραφέα, το οποίο γίνεται για πρώτη φορά πνευματικό κτήμα του ορθόδοξου ελληνικού λαού χάρη στη λαμπρή και από πάσης απόψεως άψογη μετάφραση του Μητρ. Παντελεήμονος (Καρανικόλα 1919-2006).[1]

Στον πρόλογο αναφέρει την μεγάλη αξιοσύνη του μοναχού, ο οποίος συνέγραψε και άλλα έξη βιβλία, μετέφρασε δε από την Λατινική αυτό το έργο του Διονυσίου του Αεροπαγίτου «Περί Μυστικής Θεολογίας».

Δνόφος Αγνωσίας

Ένα καλοκαίρι, πριν περίπου δέκα χρόνια, βρέθηκα καθισμένος στη σκάλα μιας αυλής να κουβεντιάζω (και να εκτελώ χρέη μεταφραστή) σε μια παρέα Ελλήνων και Ιταλών φιλοσόφων.

Συζητούσαμε για τις διάφορες μεθόδους διαλογισμού στον κόσμο. Αυτό που ενδιέφερε τους νεότερους ήταν να μάθουμε πια είναι η πιο σίγουρη ως προς το αποτέλεσμα μέθοδος (όχι απαραίτητα η πιο εύκολη), αλλά κυρίως θέλαμε να μάθουμε αν κάποιος είχε καταφέρει να περιγράψει ικανοποιητικά το ποθητό αποτέλεσμα, δηλαδή την έκσταση και την επαφή με το Όλον, το Ων.

Ο γηραιότερος και σοφότερος μας ανέφερε την εκστατική εμπειρία ενός μοναχού του 10ου αιώνα (Συμεών ο Νέος Θεολόγος), ο οποίος περιγράφει ότι ενώ βρισκόταν στο γνόφο και διαλογιζόταν, ξαφνικά όλα γύρω του γέμισαν φως, γέμισαν με το Όλον. Έπειτα συμπλήρωσε με μια δική του εμπειρία.

Πριν 40 περίπου χρόνια, όταν ήταν 30 ετών, πέθαινε εξαιτίας μιας ολικής νεφρικής ανεπάρκειας. Όμως, ενώ έμπαινε σιγά σιγά σε κώμα, άρχισε να σκέφτεται πως καταδύεται αργά στο σκοτεινό βυθό της θάλασσας.

Καθώς ο γνόφος τον αγκάλιαζε εντελώς, αισθανόταν σαν να τον αγκάλιαζε το νερό της θάλασσας. Όταν τελικά είδε το φως - το Ων; το Όλον; - μέσα στο γνόφο*, ήξερε ότι δεν θα πεθάνει· και το θαύμα συνέβει λίγες μέρες αργότερα.

Στο τέλος της συζήτησης, καταλήξαμε πως σε κάθε περίπτωση παρόμοιων εμπειριών η απόπειρα περιγραφής του Ώντος είναι ανεπιτυχής. Όχι λόγω ανικανότητας των ανθρώπων αυτών, μα λόγω αδυναμίας της ανθρώπινης διάστασης.

Ανταλλάξτε αυτό το παντού και αυτό το κάτι,

με αυτό το πουθενά και αυτό το τίποτα.

Μην αγχώνεστε αν οι αισθήσεις δεν μπορούν 

να κατανοήσουν αυτό το τίποτα,

γιατί αυτή είναι και η αιτία 

που περισσότερο το αγαπώ...

Ποιος είναι αυτός που το αποκαλεί τίποτα; 

Σίγουρα ο εξωτερικός μας εαυτός 

και όχι ο εσωτερικός μας. 

Ο εσωτερικός μας εαυτός 

το ονομάζει Όλον.

Από το «Γνόφος Αγνωσίας», ορθόδοξο κείμενο
ενός Άγγλου μοναχού του 14ου αιώνα.[2]

*δνόφος = γνόφος = βαθύ σκοτάδι

Ο γνόφος είναι πέραν του φωτός

Κατά τους Πατέρες ο Θεός εμφανίζεται πάντοτε σαν Φως και ποτέ σαν γνόφος. Αλλά όταν ο νους του θεόπτου ασκητού βρισκόμενος στην «θεωρία» θέλει να εισέλθει και στην Θεία Ουσία, συναντά το αδιείσδυτο, δηλ. τον υπέρφωτο θείον γνόφο. Επομένως ο γνόφος δεν είναι η εμφάνιση του Θεού σαν γνόφου, αλλά η αδυναμία του ανθρώπου να δει την Ουσία του Θεού που είναι «το φως το απρόσιτον».

Δηλαδή ο θείος γνόφος είναι Φως, αλλά Φως αθέατο και απρόσιτο στον άνθρωπο. Ο Θεός είναι Φως. «ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου·» είπε και όχι εγώ ειμί ο γνόφος του κόσμου.

Κατά τον άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη «ο θείος γνόφος εστί το απρόσιτον φως εν ω κατοικείν ο Θεός λέγεται και αοράτω γε όντι δια την υπερέχουσαν φανότητα και απροσίτω τω αυτώ δια την υπερβολήν της υπερουσίου φωτοχυσίας, εν τούτω γίνεται πας ο Θεόν γνώναι και ιδείν αξιούμενος, αυτώ τω μη οράν μηδέ γινώσκειν...».

Με αυτή επομένως την έννοια λέμε πως ο γνόφος είναι πέραν του φωτός.»[2]

Αυτή η εικόνα του γνοφερού 

βυθού της θάλασσας, 

αυτής της υδάτινης μήτρας του κόσμου, 

με συναρπάζει και με συγκινεί. 

Γι' αυτό βυθίζομαι και εγώ στην άγνωστη 

κι απέραντη αυτή θάλασσα· 

αναμένοντας το φως...[2, 3]

Στον βυθό της υδάτινης αγκαλιάς - Σ. Ντρέκου

Όταν ο θεούμενος φθάση στην αποκαλυπτική εμπειρία, βλέπει το άκτιστο Φως, βρίσκεται μέσα στο άκτιστο Φως, και «εκεί» δεν υπάρχουν κτιστά ρήματα και νοήματα, δηλαδή κατηγορήματα της ανθρώπινης σκέψεως, που εκφράζονται και διατυπώνονται με την λογική επεξεργασία. Η εμπειρία του δοξασμού υπερβαίνει όλα τα ρήματα και τα νοήματα. Όμως στην συνέχεια η εμπειρία του δοξασμού δημιουργεί θεόπνευστα νοήματα.[4]

Θείος γνόφος - Άγιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης

Με αυτό το νόημα ο θεϊκός Βαρθολομαίος λέει ότι η θεολογία είναι απέραντη και ελάχιστη και το Ευαγγέλιο είναι πλατύ και μεγάλο αλλά και σύντομο.

Είχε νομίζω με τρόπο υπερφυσικό εννοήσει ότι η αγαθή αιτία των όλων και πολλούς λόγους χρειάζεται να διατυπωθεί και ταυτόχρονα λίγους ή καθόλου, αφού μήτε λόγο έχει μήτε νόηση.

Επειδή με τρόπο υπερφυσικό υπερβαίνει τα πάντα και φανερώνεται καθαρά και χωρίς περικάλυμμα σ' εκείνους που μόνο δρασκελίζουν όλα τα ακάθαρτα και τα καθαρά και υπερβαίνουν κάθε ανέβασμα όλων των αγίων ακροτήτων που αφήνουν πίσω τους, όλα τα θεϊκά φώτα και τους ουράνιους ήχους και λόγους και εισδύουν μέσα στον γνόφο όπου στα αλήθεια βρίσκεται όπως λένε τα λόγια ο πάντων επέκεινα.

Τα θεϊκότατα και κορυφαία από όσα φαίνονται και νοούνται είναι μερικοί υποθετικοί λόγοι από όσους αποδίδονται σε αυτόν που ξεπερνά τα πάντα.

Με αυτούς δείχνεται η πάνω από κάθε επίνοια παρουσία του που επιβαίνει στις νοητές κορυφές των πανάγιων τόπων Του.

Και τότε αποσχετίζεται και από εκείνα που βλέπονται και από αυτούς που βλέπουν και εισδύει στο πραγματικά μυστικό, στο γνόφο της αγνωσίας, εκεί αποκλείοντας όλες τις γνωστικές λειτουργίες εισέρχεται στο ολότελα ανέγγιχτο και αόρατο, επειδή παραδίνεται ολόκληρος στον πέρα από όλα και δεν είναι κανενός ούτε του εαυτού του ούτε του άλλου και με το σταμάτημα της λειτουργίας της γνώσης, ενώνεται πνευματικά με τον ολότελα άγνωστο και τον γνωρίζει πάνω από την νοητή λειτουργία και το μηδέν γινώσκει υπέρ νούν γινώσκων.

ΔΕΙΤΕ: Όταν μαζέψεις όλα τα αστέρια σε μια χούφτα φωτός ★ Τότε όψεται ο κόσμος

«Η Μυστική Θεολογία» του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου είναι ένα έργο που εισάγει στο χώρο της σιωπής, που σκοπεύει το ανείπωτο. Ο λόγος του δεν είναι «φιλοσοφικός» με τη σημερινή, τρέχουσα σημασία της λέξης, γιατί αφετηρία του έχει τον «φόβον» εκείνον που είναι η βασιλική προς την «σοφία» οδός. Η παρουσία αυτού του «φόβου» είναι άρρηκτα συναρτημένη με αυτό που οι καιροί μας ασταμάτητα και μεθοδικά αποδιώχνουν: την επίγνωση του μυστηρίου. Και χωρίς την επίγνωση του μυστηρίου, ή, έστω την υποψία για τα όρια της ανθρώπινης λογικής, ο λόγος αυτού του έργου δύσκολα γίνεται βατός.

*Ο Άγιος Ιερομάρτυρας Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, είναι ο πολιούχος άγιος των Αθηνών. Η μνήμη του εορτάζεται στις 3 Οκτωβρίου. Είναι προστάτης των Δικαστικών και του Δικαστικού Σώματος. Γεννήθηκε στην Αθήνα το ένατο έτος μετά από την γέννηση του Χριστού. Διετέλεσε μέλος του Ανώτατου Δικαστηρίου του Αρείου Πάγου.[5]

Παραπομπές

1. Ο γνόφος είναι πέραν του φωτός- Από το βιβλίο «Μια βραδυά στην έρημο του Αγίου Όρους» Ιερόθεος Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, εκδ. Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου έτος 2008, Σελ.184
2. Δνόφος Αγνωσίας (Ονομάκριτος)

3. Απόσπασμα από το ποίημα «Στον βυθό της υδάτινης αγκαλιάς» της Σοφίας Ντρέκου
4. Απόσπασμα από την Εμπειρική δογματική του π. Ιωάννη Ρωμανίδη

5. Θείος γνόφος, από το βιβλίο: Περί μυστικής θεολογίας - Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης (1316-1388) Εκδόσεις Αρμός, Φεβ 2002, Αρ. σελ. 108 Μετάφραση, Επιμέλεια Σωτήρης Γουνελάς, Από το Στιγμιαίο στο Άπειρο

Πηγή: by Sophia Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση

FaceBook • 30 Ιουνίου 2014

• 11 Ιουλίου 2014 στις 10:03 μ.μ.

• αέναη επΑνάσταση 8 Ιουνίου 2015 στις 12:36 π.μ.

• Σοφία Ντρέκου 20 Ιανουαρίου 2016

• αέναη επΑνάσταση 20 Ιανουαρίου 2016 στις 8:20 μ.μ.

FaceBook 11 Ιουλίου 2014 στις 10:03 μ.μ.

Kostis Bassogiannis: Όσο το πλησιάζεις, το πνεύμα κρύβεται. Πρέπει να ανέβεις το βουνό στα κρυφά και στα τυφλά με πίστη. Κι αγάπη που θα διώξει το φόβο. Εννοείται ότι σ αυτό το στάδιο που αντιλαμβάνεσαι την τυφλότητά σου, αν δεν την έχεις ακόμη αντιληφθεί, τέρμα τα άγχη και οι κατακρίσεις και οι γεροντισμοί και οι πουριτανισμοί και οι Χριστιανισμοί και όλοι οι -ισμοί. Προχωράς σαν τον μανικό εραστή της Αλήθειας και της Ζωής. Και, τσούπ, έξαφνα, εκεί ίσως που ήσουν έτοιμος να χάσεις μαζί με την υπομονή και την πίστη σου, εμφανίζεται Εκείνος. Από Χριστιανιστής, γίνεσαι Ένα μαζί του. Έτσι λένε αυτοί που ξέρουν... 6 χρ.

Sophia Drekou: Το ανάγνωσα πριν πολλά χρόνια και με κέρδισε για πάντα. Όταν συνέβησαν τα σκάνδαλα με τον εν λόγω Μητροπολίτη που το μετέφρασε, σκεπτόμουν τις κατανυκτικές ώρες που μου έδωσε με το βιβλίο και δεν συζητούσα τίποτε στο όνομά του. 6 χρ.

Kostis Bassogiannis: Το διάβασα στο Σινά στα τέλη της δεκ του 90.. Το τέλειο μέρος να διαβάσει κανείς αυτό το βιβλίο. Τί σημασία έχουν τα σκάνδαλα Σοφία μου... Ποιός μπορεί να ξέρει την αλήθεια για όλα αυτά...ο θησαυρός πάντως ειναι θησαυρός! Σ' ευχαριστώ που μου το θύμισες αυτή την ώρα... 6 χρ.

Ανδρέας Τσόλιας: Και οι κληρικοί είναι άνθρωποι και πολλές φορές πέφτουν. Να μη σκανδαλιζόμαστε και να προσέχουμε την ζωή μας μήπως κι εμείς σκανδαλίσουμε άλλον. Ο κεχρισμένος και αγαπημένος από τον Θεό προφητάναξ Δαυίδ έπεσε στα αμαρτήματα της μοιχείας και του φόνου. Και όμως από το σκάνδαλο αυτό προέκυψε ο ψαλμός της Μετανοίας (Ν' Ψαλμός. Ελέησόν με ο Θεός κατά το μέγα έλεός σου...) 6 χρ.

Sophia Drekou: Αυτό λέμε κι εμείς Ανδρέα... δεν διαφωνήσαμε. Είπαμε να μην κρίνουμε. 6 χρ.

Ανδρέας Τσόλιας: Σοφία, δεν διαφωνώ μαζί σου, αλλά προσθέτω. Μ' άλλα λόγια συμφωνώ και επαυξάνω Γράφεις πολύ ωραία και σε παρακολουθώ, αν και δεν προσθέτω πολλές φορές σχόλια στα γραφόμενά σου. 6 χρ.

Sophia Drekou: Μα μου άρεσε το σχόλιό σου Ανδρέα μου και το επαύξησα επίσης για να το διαβάσουν και οι λοιποί γενικά αναγνώστες της ανάρτησης και να επικεντρωθούν στο δικό σου σχόλιο που πολύ σωστά επισήμανες: «Και οι κληρικοί είναι άνθρωποι και πολλές φορές πέφτουν. Να μη σκανδαλιζόμαστε και να προσέχουμε την ζωή μας μήπως κι εμείς σκανδαλίσουμε άλλον. Ο κεχρισμένος και αγαπημένος από τον Θεό προφητάναξ Δαυίδ έπεσε στα αμαρτήματα της μοιχείας και του φόνου. Και όμως από το σκάνδαλο αυτό προέκυψε ο ψαλμός της Μετανοίας (Ν' Ψαλμός. Ελέησόν με ο Θεός κατά το μέγα έλεός σου...)».
Σ' ευχαριστώ για το σχόλιό σου και εύχομαι καλή δύναμη στην νηστεία μας και καλή εβδομάδα! 6 χρ.

Ελέησόν με ο Θεός: Θεολογική ανάλυση στον πεντηκοστό (ν') ψαλμό του Δαυίδ