Ο Γιάννης Ρίτσος και το Πολυτεχνείο στο Ημερολόγιο μιας βδομάδας του Πολυτεχνείου (περιγραφή, video απαγγέλλει ο ποιητής)

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος

(Sophia Drekou, BSc in Psychology)

Το «Ημερολόγιο μιας εβδομάδας» του Πολυτεχνείου γράφτηκε από τον Γιάννη Ρίτσο τις ημέρες των γεγονότων της εξέγερσης του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973. 

Η 15 Νοέμβρη θα βρει τον Ρίτσο στις πρώτες γραμμές της μεγάλης διαδήλωσης που ξεκίνησε από το Πολυτεχνείο και έφτασε ως την πλατεία Κλαυθμώνος. Η διαδήλωση θα διαλυθεί από την αστυνομία με βία με τον Ποιητή να μπλοκάρεται ανάμεσα στους φράχτες που έχει στήσει η αστυνομία αλλά δεν θα χτυπηθεί. Ίσως τον αναγνώρισαν και τον σεβάστηκαν. Διαφεύγει και βρίσκει καταφύγιο στα τότε γραφεία του εκδοτικού οίκου Κέδρος σε μια στοά (Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη). Το ίδιο βράδυ κλείνει η Πατησίων από διαδηλωτές.

Στις 16 Νοεμβρίου επισκέπτεται το σπίτι της Νανάς Καλιανέση όπου ακούν τον παράνομο ερασιτεχνικό σταθμό που έχει στηθεί στον ΕΜΠ των «Ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων». 

► Οι μεταδόσεις του σταθμού του Πολυτεχνείου κατά την εξέγερση 1973 (ηχητικό ντοκουμέντο)

Με ρίγη συγκίνησης συνεχίζει την ακρόαση στο σπίτι του, έχει ξεκινήσει η επίθεση στους συγκεντρωμένους με δακρυγόνα και έπειτα με σφαίρες... κατεβαίνουν τα τανκς... ένα από αυτά γκρεμίζει την πύλη... παντού νεκροί και τραυματίες. Ο Ποιητής με δάκρυα φεύγει για τον Κάλαμο... εν θερμώ έχει ήδη ξεκινήσει το «Ημερολόγιο μιας εβδομάδας».

Το Ποίημα που έγραψε την νύχτα 
της 16ης και 17ης Νοέμβρη 1973.

φώτο: το χειρόγραφο του Γιάννη Ρίτσου

«Ημερολόγιο μιας βδομάδας»: Ο Ρίτσος
περιγράφει τα γεγονότα του Πολυτεχνείου

Αθήνα 16 Νοεμβρίου 1973 

Ωραία παιδιά, με τα μεγάλα μάτια 

σαν εκκλησίες χωρίς στασίδια.

Ωραία παιδιά, δικά μας, 

με τη μεγάλη θλίψη των αντρείων.

Αψήφιστοι, όρθιοι στα προπύλαια, 

στον πέτρινο αέρα.

Έτοιμο χέρι, έτοιμο μάτι, 

πως μεγαλώνει το μπόι, το βήμα 

και η παλάμη του ανθρώπου;

17 Νοεμβρίου 

Βαρειά σιωπή, 

διάτρητη απ’ τους πυροβολισμούς,

πικρή πολιτεία, αίμα, φωτιά, 

η πεσμένη πόρτα, ο καπνός, το ξύδι-

ποιος θα πει: περιμένω απ’ το μέσα μαύρο;

Μικροί σκοινοβάτες 

με τα μεγάλα παπούτσια

μ' έναν επίδεσμο φωτιά στο κούτελο

κόκκινο σύρμα, κόκκινο πουλί,

και το μοναχικό σκυλί 

στ’ αποκλεισμένα προάστια

ενώ χαράζει η χλωμότερη μέρα πίσω

απ’ τα καπνισμένα αγάλματα 

κι ακούγεται ακόμη 

η τελευταία κραυγή διαλυμένη

στις λεωφόρους.

Πάνω απ’ τα τανκς, 

μέσα στους σκόρπιους πυροβολισμούς

πώς μπορείτε λοιπόν να κοιμάστε;

ΚΑΛΑΜΟΣ 18 Νοεμβρίου

Ηλιόλουστη μέρα. Κάλαμος.

Η θάλασσα, σπουργίτια στον ελαιώνα

Κάλεσμα. Πρόκληση. Κάλλος. 

Μακρινή προδομένη μακαριότητα

α, εσύ δραπέτη, λιποτάκτη 

κρυμμένε ανάμεσα στ' αγάλματα, 

πίσω απ' τ' αγάλματα, μέσα στ' αγάλματα, 

αγάλματα κούφια χωρίς χέρια, 

χωρίς πέος, χωρίς αμπελόφυλλα

αρνήσου, αρνήσου, όχι να ξεχαστείς 

και να ξεχάσεις το δένδρο 

το πουλί το γαλάζιο

αμαρτία, αμαρτία, 

πως μπορείτε λοιπόν να κοιμάστε εσείς, 

ο ίδιος ο έρωτας κι ο έρωτας αμαρτία.

Ελένη, Μάρω, Ηλέκτρα, Δήμητρα, 

παιδιά μας, τα παιδιά μας

πόσες γενιές παιδιά μας 

σε αδιαίρετο χρόνο χωρίς χρόνο

στα στάχυα και στα σύρματα 

στη γραφομηχανή, στον τηλεβόα

έρωτές μας, παιδιά μας, 

σκοτωμένα παιδιά μας, έρωτές μας.

Για τίποτε άλλο να μην έχουμε μάτια 

παρά μόνο για σας. Τιποτ' άλλο.

Ω! ανήμπορο ποίημα, 

ανήμπορο, ανήμπορο, ατελέσφορο 

επάνω από δύο στίχους σταυρωμένους 

σταυρώνω τα χέρια και σωπαίνω

βράχος, το μέγα κόκκινο, δεύτερη πόρτα, 

πέμπτη πόρτα κι η δωδέκατη κλεισμένη

χτύπημα της γροθιάς στον τοίχο 

χτύπημα της πέτρας στην πέτρα

-μ' ακούς; άκουσέ με, εγώ σ' ακούω,

δύο σιωπές κάνουν μια φωνή 

κι ένα μεγάλο τεντωμένο χέρι.

ΑΘΗΝΑ 19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 

Με τους αγκώνες στηριγμένους στην ποίηση, 

με τα μάτια κλεισμένα στις παλάμες

ακούω τη φωτιά. Ανεβαίνει. 

Σκοτωμένοι επί τόπου 

μπροστά στο παράνομο μικρόφωνο

κι η φωνή τους ακόμα... 

-Αδέρφια, αδέρφια, πάνω απ' το αίμα τους, 

με το αίμα τους πάνω από την αγρυπνισμένη Αθήνα

Πώς μπορείτε λοιπόν; Πώς μπορείτε;

20 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 

Μάζεψαν τα οδοφράγματα, 

πλύναν τα αίματα, 

τα μισά παιδιά πήγαν σχολείο

οι γυναίκες βγήκαν για ψώνια, 

στη γωνιά ένα καμένο αυτοκίνητο

πλύναν τα ρούχα 

τ' απλώσαν στις ταράτσες 

μυστικά-μυστικά 

μη φανούνε σαν άλλες σημαίες

κλειστά νοικοκυριά, το κρεμμύδι, 

η πατάτα, το λάδι

το αλάτι χυμένο στο δρόμο 

το ίδιο και τ' αλεύρι,

μες στο ψυγείο 

το κόκκινο πουλί 

μ' όλα του τα φτερά.

Απ' το θάνατο αρχίζουμε -έτσι έλεγε-

απ' το θάνατο αρχίζουμε πάλι

επάνω από τη μεγάλη γκρεμισμένη σκάλα

«τι να κάνουμε -είπε- 

να ξεχαστούμε; θα ξεχάσουμε πάλι;»

Σκεπασμένοι στην τρύπια κουβέρτα 

ως πάνω στα μάτια

λίγο λίγο θα βγάλεις το 'να πόδι δοκιμάζοντας 

τον αέρα τη σιωπή το σκοτάδι

αργότερα τα χέρια, τελευταίο το κεφάλι.

Απέναντι η καρέκλα, τα τσιγάρα τα σπίρτα 

και το φως κολλημένο στον τοίχο

μια τεράστια κίτρινη αφίσα.

Ώρα μεγάλη! ώρα σκληρή! ώρα αδειασμένη 

απ' την δειλή μακροθυμία των στίχων

εδώ ό,τι πια θα πει θα 'ναι το αίμα

Ω! κακόφημη ζωή ληστεμένη 

22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Αργά που μεγαλώνει το μαχαίρι, 

αυτός που σιωπεί

δεν είναι που δεν έχει τίποτα να πει

δεν είναι τα δώδεκα καρφιά στον τοίχο, 

η ακρίδα στο ποτήρι

είναι που περιμένει 

να ξεσφίξουν τα σαγόνια του.

Γιάννης Ρίτσος Νοέμβριος 1973

🎥Βίντεο περιγραφή περιεχομένου: ο ίδιος ο ποιητής ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ απαγγέλει ποιήματα από την συλλογή του «ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ» που είχε γράψει για τα γεγονότα, πριν και κατά τη διάρκεια του Πολυτεχνείου και ο ΝΟΤΗΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ τον συνοδεύει παίζοντας μουσική.

Απόσπασμα από την εκπομπή «Ημερολόγιο μιας Εβδομάδας του Πολυτεχνείου και άλλα ποιήματα» αφιέρωμα για την 11η επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου 1973. Μεταδόθηκε πρώτη φορά από το Δεύτερο Πρόγραμμα (είναι το 2ο ραδιόφωνο της ΕΡΤ) στις 16/11/1984.

Ο Γιάννης Ρίτσος και το Πολυτεχνείο

Ο Νοέμβριος του 1973 ήταν γλυκός. Ένα λεπτό, κόκκινο, ζακετάκι πάνω απ’ τη μαθητική ποδιά αρκούσε. Η Ανθούλα σε ξεσήκωσε να πάτε από το Νυχτερινό Γυμνάσιο της Χέϋδεν, όπου φοιτούσε (νυν «κατάληψη» και ερείπιο) στο Πολυτεχνείο. Είχε ακούσει πως εκεί λάμβαναν χώρα σπουδαία πράγματα.

Όχι ότι δεν φοβόσασταν. Όλα «τα 'σκιαζ’ η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» με τη χούντα. Αλλά ήσασταν παιδιά. Μόλις αναπνεύσατε το αεράκι ελευθερίας -το μόνο αληθινό και πριν και μέχρι σήμερα- ο φόβος πέταξε. Ήταν η πρώτη φορά που αισθανόσουν ωραία με τους άλλους. Και σίγουρη.

Ξεκινήσαμε όμως να πούμε για τον Γιάννη Ρίτσο. Δεν τον ήξερες τότε. Μονάχα τα «Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» είχες διαβάσει. Και δάκρυζες με το «Κυκλάμινο, κυκλάμινο στου βράχου της σχισμάδα/ πού βρήκες χρώματα κι ανθείς, πού μίσχο και σαλεύεις;». Άλλοι καιροί, κι αυτοί οι στίχοι, που σήμερα ακούγονται σε κάθε γιορτή Πολυτεχνείου, έλεγαν πολλά.

Ο Γιάννης Ρίτσος είχε συλληφθεί τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967, όπως χιλιάδες άλλοι Αριστεροί και δημοκράτες σε όλη τη χώρα. Είχε μεταφερθεί στον Ιππόδρομο, όμηρος του στρατιωτικού καθεστώτος, και από εκεί στη Γυάρο και στη συνέχεια στη Λέρο.

Αρχές καλοκαιριού του 1968 ο καρκίνος έκανε την εμφάνισή του. Μεταφέρθηκε τον Αύγουστο φρουρούμενος στον Άγιο Σάββα και μετά τον έστειλαν πίσω στο στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων, στο Παρθένι. Η διεθνής κατακραυγή, ανάγκασε τους δεσμώτες του να τον απελευθερώσουν. Φοβόντουσαν μήπως και πεθάνει στα χέρια τους...

Τέλη Οκτωβρίου του 1968 τον έστειλαν στο Καρλόβασι Σάμου, πατρίδα της γυναίκας του Φαλίτσας. Σε κατ’ οίκον περιορισμό. Που σήμαινε, καμία επαφή με κανέναν. Μόνη του παρέα η Φαλίτσα, η κόρη τους Έρη, κανένας τολμηρός που κατάφερνε να ξεγλιστρήσει και τα γράμματα των φίλων του (για να μην μπερδεύουμε τους νεώτερους επισημαίνουμε πως τότε δεν υπήρχαν, βέβαια, κινητά τηλέφωνα ή μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου). Πλήρης απομόνωση.

Δύο χρόνια μετά, και με πολλές ενδιάμεσες περιπέτειες, αίρεται η εντολή για κατ’ οίκον περιορισμό και ο Γιάννης Ρίτσος επιστρέφει στην Αθήνα. Με την άρση της προληπτικής λογοκρισίας, το 1972, αρχίζουν και κυκλοφορούν κάποια βιβλία του- κάτι απαγορευμένο ως τότε. Και η χούντα δεν άφηνε, και οι ποιητές- συγγραφείς δεν επέτρεπαν να γίνει ώσπου να αρθεί η λογοκρισία. Και έτσι, πάντως, ο κίνδυνος να συλληφθεί όχι μόνο εκείνος που έγραψε το έργο αλλά και εκείνος που το εξέδωσε, είναι μεγάλος. Αλλά η Νανά Καλλιανέση, των εκδόσεων Κέδρος, δεν φοβάται. Αυτή η γενναία γυναίκα, που έχει ζήσει στην εξορία μετά τον εμφύλιο, έχει συλληφθεί και βασανιστεί και από τη δικτατορία της 21ης Απριλίου. Δεν λύγισε. Επιμένει. Βρίσκει τρόπο να βοηθήσει ώστε να φύγουν έργα του Ρίτσου στο εξωτερικό, μέσα από τους «δρόμους» των αντιστασιακών.

Στη Γαλλία η Χρύσα Προκοπάκη έχει λάβει τα ποιήματα από τις συλλογές Πέτρες, Επαναλήψεις, Κιγκλίδωμα, με την παράκληση του ποιητή να κυκλοφορήσουν σε δίγλωσση έκδοση- πράγμα που γίνεται με πρόλογο του Αραγκόν. Μέσω της ομάδας της Αμαλίας Φλέμινγκ η Μαρία Δεληβορριά δίνει στον Μίκη Θεοδωράκη τα χειρόγραφα από τα «Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα» που εκείνος μελοποιεί και τραγουδά στις συναυλίες του ανά τον κόσμο.

Αυτή είναι η κατάσταση όταν γίνεται το Πολυτεχνείο. Η καρδιά του ποιητή, φυσικά, είναι με τους εξεγερμένους. Στις 14 ή 15 Νοεμβρίου (δεν το έχω εξακριβώσει) γίνεται μια μεγάλη διαδήλωση στους δρόμους της πρωτεύουσας, από οικοδόμους, φοιτητές και άλλους. Ο ποιητής την «οδηγεί». Όταν φτάνουν στην πλατεία Κλαυθμώνος, η αστυνομία τους διαλύει με καδρόνια και γκλομπς. Ο ίδιος δεν χτυπήθηκε. Πιθανολογούσε ότι τον γνώρισαν και το απέφυγαν.

Δεν τον είχα ποτέ ρωτήσει γιατί, στη συνέχεια, δεν πήγε στο Πολυτεχνείο. Θεωρώ εξαιρετικά πιθανό να το απέφυγε ο ίδιος, καθώς ήταν και πολιτικά ενταγμένος (και δεν ήταν από εκείνους που θα επεδίωκαν να «καπελώσουν» οτιδήποτε), αλλά, το κυριότερο, πρώην εξόριστος. Μάλλον θεώρησε καλύτερο να αφήσει τα παιδιά να εκφραστούν, χωρίς να τους κολήσουν «ρετσινιές» εξαιτίας της παρουσίας του. Παρακολουθούσε, πάντως, άγρυπνος τα γεγονότα, ακούγοντας τον παράνομο ραδιοσταθμό.

Για όσους είχαν ζήσει την Αντίσταση κατά των Γερμανών αλλά και για τους νεότερους, που μόλις μπουσουλούσαν στην πολιτική, ο ραδιοσταθμός αυτός ήταν κάτι το ανεπανάληπτο. Ένα θαύμα (θυμίζω και πάλι για τους σύγχρονους νέους ότι δεν υπήρχε ελεύθερη ραδιοφωνία, παρά μόνο τα κρατικά κανάλια, από τα οποία δεν περνούσε ούτε μισή φράση χωρίς έλεγχο). Συνθήματα φρέσκα, λόγια δυνατά, ατμόσφαιρα που μύριζε επανάσταση. Και τραγούδια. Πολλά τραγούδια. 

Εκεί πρωτοακούσαμε πολλοί από εμάς τη «Ρωμιοσύνη», μελοποιημένη από τον Μίκη Θεοδωράκη. Αυτοί οι υπέροχοι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου, μάς συντρόφευαν όλη την ημέρα της 16ης Νοεμβρίου, οπότε και το Πολυτεχνείο κορυφώθηκε. Οι ρωμαλέοι, αδροί στίχοι με τα υπέροχα νοήματα και την σπουδαία ποίηση. Αλήθεια, η φυσική παρουσία του ποιητή ήταν περιττή, όταν τα ποιήματά του συγκλόνιζαν την πρωτεύουσα όπως ποτέ άλλοτε.

Ξενύχτησε το βράδυ στο σπίτι της Νανάς Καλλιανέση, στα Εξάρχεια, ακούγοντας τον πομπό από ένα ραδιοφωνάκι. Το πρωί, στις 17 του μηνός, όλα είχαν τελειώσει. Ο ποιητής έφυγε για τον Κάλαμο έχοντας ήδη ξεκινήσει το «Ημερολόγιο μιας εβδομάδας» για το Πολυτεχνείο. Στην πρώτη γραφή, αυτή που σήμερα παραθέτουμε, το ποίημα είναι ατελές. Προέχει η σύλληψη της στιγμής, η αιχμαλωσία των συναισθημάτων, οι μικρές λεπτομέρειες. Στην επόμενη γραφή, όλα μπορούν να διορθωθούν.

Ο Γιάννης Ρίτσος έλεγε πως για να είναι σωστό το ποίημα πρέπει η μνήμη να ανακληθεί δια της νοσταλγίας. Να περάσει, δηλαδή, χρόνος. Ο κάθε κανόνας, όμως, έχει τις εξαιρέσεις του. Όπως στον «Επιτάφιο» (έστω και με διαφορετικό αποτέλεσμα) έτσι κι εδώ, η γραφή ήταν αστραπιαία. Και δεν έχασε σε τίποτα.

► Βιογραφικό του ποιητή ΕΔΩ

Βίντεο: Ο Γιάννης Ρίτσος διαβάζει την «Ρωμιοσύνη» στο Πολυτεχνείο 

στην 1η επέτειο από τα γεγονότα της εξέγερσης το 1974.

...41 Χρόνια Μετά (17 Νοεμβρίου 2014)

Σε εξέλιξη η πορεία για την 41η επέτειο του Πολυτεχνείου. 7.000 αστυνομικοί στους δρόμους για την επέτειο συμπλήρωσης 41 ετών από τη 17η Νοεμβρίου 1973 και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Κορυφώνονται οι εκδηλώσεις με την καθιερωμένη πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία. Η πορεία από το Πολυτεχνείο προς την αμερικανική πρεσβεία θα ξεκινήσει στις 15:00. Δυο ώρες νωρίτερα, στις 13:00 θα κλείσουν οι πόρτες του Ιδρύματος. Οι εκδηλώσεις για την επέτειο του Πολυτεχνείου έρχονται λίγες μέρες μετά τα επεισόδια στη Νομική και τις καταγγελίες φοιτητών για απρόκλητη επίθεση από άνδρες των ΜΑΤ. Προκειμένου να μη γίνουν επεισόδια που θα αμαυρώσουν τις εκδηλώσεις, η αστυνομία έχει «κατεβάσει» στους δρόμους 7.000 αστυνομικούς.

Χωρίς Λόγια... ΜΟΝΟ ΜΗ ΣΗΜΑΔΕΨΕΙΣ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ.

★ Επέτειος Πολυτεχνείου 2021 Τίποτε δεν πάει χαμένο. Υπάρχουν ακόμη οι νέοι που τους λέν' αλήτες. Νυκτερινός φόρος τιμής στο Πολυτεχνείο (video αφιέρωμα)

Βιβλιογραφία

• Ημερολόγιο μιας βδομάδας (1973), Ποιήματα. Γίγνεσθαι. 1970-1977. Τόμος Ζ΄. Ρίτσος, Γιάννης, 1909-1990. Εκδόσεις Κέδρος. ISBN: 978-960-04-0422-7. Σελίδες: 408. Ημερομηνία έκδοσης: 1977

• Γιάννης Ρίτσος, Ένα σχεδίασμα βιογραφίας της Αγγελικής Κώττη. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα (2009) σελ. 240. Ημ. 1ης εκδοσης: 12/1996

(...) Το «Σχεδίασμα βιογραφίας» παρακολουθεί τη ζωή του ποιητή, «που πολύ τον τυράννησε» και την οποία εκείνος ευγνωμονούσε ακριβώς γι’ αυτό, επειδή του έδωσε «πολύ υλικό για την ποίησή του». Νοσηλείες σε σανατόρια σε θέση απόρου, εξορίες, διωγμοί, απαγορεύσεις της ποίησής του, αλλά και έρωτες, φιλίες, ήρεμες οικογενειακές στιγμές. Και πάνω απ’ όλα, η Ποίηση. Μέσα από αυτήν «πάλεψε με τις λέξεις, με το χρόνο, με τα πράγματα». Έδωσε θέση «στην πεταλούδα, στο χαλίκι, στ’ αλογάκι της Παναγίας, / στους ολονύκτιους στεναγμούς των άστρων, στη δροσοστάλα / που πέφτει απ’ το ροδόφυλλο, στ’ άρρωστο αηδόνι, στις μεγάλες σημαίες / στο γαλάζιο, στο κόκκινο, στο κίτρινο». Πλούτισε «τον κόσμο με μόχθο κι εγκαρτέρηση». Να τον θυμόμαστε. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Η Αγγελική Κώττη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957. Σπούδασε στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στο πολιτιστικό τμήμα της εφημερίδας "Ριζοσπάστης" (1978 - 1992) και της εφημερίδας "Έθνος" (1992 - σήμερα). Άλλα βιβλία της: "Μάνος Κατράκης", (επιμέλεια υλικού με τον Κώστα Κουτσαυτίκη), "Η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει" (μυθιστόρημα). Έχει επιμεληθεί την έκδοση "Μελίνα Μερκούρη" και έχει συμμετάσχει στο CD-ROM για τη Μελίνα που εξέδωσε το υπουργείο Πολιτισμού. Έχει συνεργαστεί με τα περιοδικά "Τομές", "Διαβάζω", "Νέα Εστία", "Η Λέξη". Είναι επιμελήτρια του αρχείου αυτογράφων έργων Γιάννη Ρίτσου, το οποίο είναι κατατεθειμένο στα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.

🎥Βίντεο περιγραφή περιεχομένου: ο ίδιος ο ποιητής ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ απαγγέλει ποιήματα από την συλλογή του «ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ» που είχε γράψει για τα γεγονότα, πριν και κατά τη διάρκεια του Πολυτεχνείου και ο ΝΟΤΗΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ τον συνοδεύει παίζοντας μουσική. Μεταδόθηκε πρώτη φορά από το Δεύτερο Πρόγραμμα (είναι το 2ο ραδιόφωνο της ΕΡΤ) στις 16/11/1984. Αρχείο Τηλεοπτικού Προγράμματος archive.ert.gr 
• Ο Γιάννης Ρίτσος και το Πολυτεχνείο, κείμενο: Εαρινή Συμφωνία

• Αγγελική Κώττη, βιογραφία και βιβλία, COE Acropolis - coeacropolis.gr

• Ειδήσεις της ημέρας από την www.google.gr.
• Το οπτικοακουστικό υλικό (Βίντεο) www.YouTube της Google

Αέναη επΑνάσταση | Sophia-Ntrekou.gr

Περισσότερα: Γιάννης Ρίτσος, Πολυτεχνείο, Χούντα

FaceBook Ιφιγένεια Γεωργιάδου: στην αρχή που αντικατοπτρίζει το τέλος μιας σκληρότερης και απεχθέστερης κυριαρχικής μανίας ...μάνα Ελλάς σε χέρια ξένα πως παραδίδεις με τόση ευελπιστία το μέλλον σου...16 Νοε 2016 » Requiem For A Dream - Kate Chruscicka - Electric Violinist - Clint Mansell

3:06