Πέτρος Και Παύλος ~ Γιώργου Κόρδη 40x40 cm
Saints Peter and Paul, Icon Reproduction, Giclee Print
Οι Πρωτοκορυφαίοι Απόστολοι
Πέτρος και Παύλος 29 Ιουνίου
Εργασία της Σοφίας Ντρέκου
Ο ένας πρώην διώκτης, φανατισμένος, δολοφόνος. Ο άλλος τέως δειλός, αρνητής, ανεμοδούρα. Και οι δύο όμως έφτασαν στην κορυφή. Πώς; Με την μετάνοια! Αυτό εορτάζουμε σήμερα:την δύναμη της μετάνοιας. Ο Παράδεισος γέμισε με μετανοημένους αμαρτωλούς. Και μάλιστα ΑΓΙΟΥΣ.
Η προσφορά των Αγίων Αποστολών στην ιστορία του πολιτισμού είναι θεμελιώδης. Έθεσαν τα ισχυρά και αδιάσειστα θεμέλια, για να μπορεί να ζει ο κόσμος µας. Και αν σήμερα παραπαίει ο κόσμος, είναι γιατί δεν θέλει να στηρίζεται στα ακλόνητα εκείνα θεμέλια, τα οποία έθεσαν βαθιά στη γη μας οι Αγιοπνευματοκίνητοι εκείνοι άνθρωποι, οι οποίοι κήρυξαν στην τότε γνωστή οικουμένη το Ευαγγέλιο. Υπέγραψαν δε το κήρυγμά τους με το αίμα τους, με την ζωή τους.
Οι πρωτοκορυφαίοι Πέτρος και Παύλος μαρτύρησαν στη Ρώμη, ο πρώτος με σταυρικό θάνατο, με την κεφαλή του προς τη γη, και ο δεύτερος με αποκεφαλισμό.
Προκαλεί θλίψη το γεγονός ότι μερίδα των σημερινών Χριστιανών (πολλοί ή λίγοι είναι αδιάφορο και δύο να είναι, είναι πολλοί) δεν εμπνέονται από το παράδειγμα ενότητας των δύο κορυφαίων αποστόλων, αλλά περιχαρακώνονται στις απόψεις τους πάνω σε κάποιο θέμα και βρίσκονται σε διαρκή αντιπαράθεση, χωρίς να κάνουν την παραμικρή προσπάθεια να κατανοήσει ο ένας τον άλλον. Ακούει ο ένας τα επιχειρήματα του άλλου μόνο για να βρει αντεπιχειρήματα εναντίων του.
Επικαλούνται Ιερούς Κανόνες και κείμενα των Πατέρων, φέρνουν παραδείγματα Αγίων, όλα κατάλληλα προσαρμοσμένα στις απόψεις τους. Η αδελφική αγάπη και η ενότητα γύρω από το Κοινό Ποτήριο παραθεωρούνται, το παράδειγμα των δύο πρωτοκορυφαίων αγνοείται. Αυτές τις ημέρες που τιμούμε την μνήμη τους, λειτουργούμεθα, κοινωνούμε, αλλά δεν κάνουμε πράξη και στάση ζωής τον τρόπο του βίου τους, όπου χάρη σε αυτόν τον τρόπο η Εκκλησία μας είναι αυτή που ξέρουμε σήμερα. Είθε ο Πανάγαθος Τριαδικός Θεός να φωτίσει τον νου και να μαλακώσει τις καρδιές όλων μας.
(Αγάπη για τους ομοεθνείς που έμεναν σκληρόκαρδοι στον Λόγο και του έστηναν παγίδες σε κάθε πόλη. Κατά μία εκδοχή οι Ιουδαίοι ήταν «ο σκόλοψ τη σαρκί, άγγελος σατάν», επειδή ακολουθούσαν την πορεία του και τον βασάνιζαν με καταγγελίες και πολεμική μέχρι να τον εξοντώσουν. Μερικοί από αυτούς ήταν ήδη χριστιανοί...).
Ο ένας πρόδωσε, ο άλλος εδίωξε. Ο ένας επιστρέφοντας στήριξε τους αδελφούς του. Ο άλλος μεταστράφηκε και πλάτυνε οικουμενικά την εκκλησία. Μεγάλη η μετάνοια. Όταν ο Χριστός διαλέγει την φωτιά του μεγάλου πάθους για να την μεταπλάσει σε φως και πυρκαγιά του Πνεύματος. Τόσο αναγνωρίσιμοι στην αδυναμία τους και τόσο κοντινοί μας. Τόσο δοξασμένοι στην δύναμή τους και τόσο ψηλότερα από μας. Αυτό που λένε οι ποιητές ότι πρέπει να πάρεις φόρα από τον Άδη για να ξεπεράσεις τα ύψη του ουρανού... εν τέλει αλήθεια. Θεάνθρωποι ήτοι κατά χάριν θεοί. [1]
Βιογραφίες
Ο Πέτρος καταγόταν από τη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας και ήταν γιος του Ιωνά, αδελφός του Αποστόλου Ανδρέα του Πρωτόκλητου. Ο Πέτρος και ο Ανδρέας ήταν ψαράδες στη λίμνη Γεννησαρέτ. Είχε νυμφευθεί στην Καπερναούμ, όπου έμενε οικογενειακά μαζί με την πεθερά του. Όπως μας πληροφορεί το Ευαγγέλιο, όταν ο Ιησούς έφθασε στη λίμνη της Γεννησαρέτ συνάντησε τους δυο αδελφούς Πέτρο και Ανδρέα οι οποίοι έριχναν τα δίχτυα τους. Αμέσως μετά την κλήση τους, άφησαν τα δίχτυα και τις οικογένειές τους και τον ακολούθησαν. Ψαράς στο επάγγελμα, ήταν τύπος αυθόρμητος, ορμητικός, και τη ζωή του κοντά στο Χριστό τη μαθαίνουμε από τα τέσσερα Ευαγγέλια, ενώ την αποστολική του δράση, από τις πράξεις των Αποστόλων.
Έγραψε και δύο Καθολικές Επιστολές, μέσα στις οποίες να τι προτρέπει τους χριστιανούς: «Νήψατε, γρηγορήσατε, ο αντίδικος υμών διάβολος ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α' Πέτρου, ε' 8). Δηλαδή εγκρατευθείτε, γίνετε άγρυπνοι και προσεκτικοί. Διότι ο αντίπαλος και κατήγορός σας ο διάβολος, σαν λιοντάρι που βρυχάται, περιπατεί με μανία και ζητάει ποιον να τραβήξει μακριά από την πίστη και να τον καταπιεί.
Μετά την Ανάληψη του Κυρίου, ο Πέτρος, δίδαξε το Ευαγγέλιο στην Ιουδαία, στην Αντιόχεια, στον Πόντο, στην Γαλατία, στην Καππαδοκία, στην Ασία και τη Βιθυνία. Κατά την παράδοση (που σημαίνει ότι δεν είναι απόλυτα ιστορικά διασταυρωμένο) έφτασε μέχρι την Ρώμη, όπου επί Νέρωνος (54-68 μ.Χ.) υπέστη μαρτυρικό θάνατο, αφού τον σταύρωσαν χιαστί, με το κεφάλι προς τα κάτω περί το έτος 64 μ.Χ.
Ο δε Παύλος γεννήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας σε ένα χωρίο που ονομάζεται Γίσχαλα και στην αρχή ήταν σκληρός διώκτης του Χριστιανισμού. Το 36 μ.Χ. περίπου, όταν κάποτε μετέβαινε στη Δαμασκό για να διώξει και εκεί χριστιανούς, έγινε θαύμα στο οποίο φανερώθηκε ο Χριστός, ο οποίος τον πρόσταξε να πάει στον Ανανία ο οποίος τον κατήχησε και τον βάπτισε. Έτσι, έγινε ο μεγαλύτερος κήρυκας του Ευαγγελίου, θυσιάζοντας μάλιστα και την ζωή του γι’ αυτό. Ονομάστηκε ο πρώτος μετά τον Ένα και Απόστολος των Εθνών, λόγω των τεσσάρων μεγάλων αποστολικών περιοδειών του. Είναι ο ιδρυτής της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Συνέγραψε 14 επιστολές προς τις Εκκλησίες τις οποίες εκείνος ίδρυσε. Τη ζωή του με τις περιπέτειές του θα τα δει κανείς, αν μελετήσει τις Πράξεις των Αποστόλων, αλλά και τις 14 Επιστολές του στην Καινή Διαθήκη. Ο Απόστολος Παύλος θέλει κάθε χριστιανός, όπως και ο ίδιος, να αισθάνεται και να λέει: «ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός» (Προς Γαλάτας β' 20). Δηλαδή, δε ζω πλέον εγώ, ο παλαιός άνθρωπος, αλλά ζει μέσα μου ο Χριστός. Και ακόμα, «τα πάντα και εν πάσι Χριστός» (Προς Κολασσαείς γ' 11). Να διευθύνει, δηλαδή, όλες τις εκδηλώσεις τις ανθρώπινης ζωής μας ο Χριστός. Ο Απόστολος Παύλος υπέστη μαρτυρικό θάνατο (χωρίς να είναι απόλυτα ιστορικά διασταυρωμένο) δι’ αποκεφαλισμού στη Ρώμη μεταξύ των ετών 64 - 67 μ.Χ.
Ἀπολυτίκιον - Ἦχος δ’: Οἱ τῶν Ἀποστόλων πρωτόθρονοι, καὶ τῆς Οἰκουμένης διδάσκαλοι, τῷ Δεσπότῃ τῶν ὅλων πρεσβεύσατε, εἰρήνην τῆ οἰκουμένῃ δωρήσασθαι, καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος.
Κοντάκιον - Ἦχος β’. Τοὺς ἀσφαλεῖς: Τοὺς ἀσφαλεῖς καὶ θεοφθόγγους κήρυκας, τὴν κορυφὴν τῶν Μαθητῶν σου Κύριε, προσελάβου εἰς ἀπόλαυσιν, τῶν ἀγαθῶν σου καὶ ἀνάπαυσιν, τοὺς πόνους γὰρ ἐκείνων καὶ τὸν θάνατον, ἐδέξω ὑπὲρ πᾶσαν ὁλοκάρπωσιν, ὁ μόνος γινώσκων τὰ ἐγκάρδια.[3]
Είναι εκπληκτική η διατήρηση των χρωμάτων και η απόδοση των συναισθημάτων στα πρόσωπα, παρά την καταστροφή των ματιών των Αγίων σε μεταγενέστερους χρόνους.[4]
Σταύρωσις εἷλε κήρυκα Χριστοῦ Πέτρον,
Τομὴ δὲ Παῦλον, τὸν τεμόντα τὴν πλάνην.
Τλῆ ἐνάτῃ Σταυρὸν Πέτρος εἰκάδ' ἄορ δέ γε Παῦλος.
Επιστολές Παύλου
Ἀκολουθία ἑσπερινοῦ, ὄρθρου, τροπάρια, ἀναγνώσματα λειτουργία.
Αυτά λοιπόν υπήρχαν από πάντα στην Εκκλησία και θα υπάρχουν όσο αποτελείται από ανθρώπους. Γι' αυτό η εξιδανίκευση της πρωτοχριστιανικής εποχής είναι άστοχη. Δεν υπάρχουν ιδανικές εποχές στην ιστορία καμίας θρησκείας, λαού ή κουλτούρας. Επίσης, μην ξεχνάμε πώς σήμερα έχουμε ακριβώς την ίδια γραμμή και διαδοχή με τους Αποστόλους, την ίδια και αυτή Εκκλησία, η οποία ούτε μειώνεται ούτε αυξάνεται ηθικά και οντολογικά από τις αστοχίες των μελών της.
Έχουμε λοιπόν και εμείς οι χριστιανοί την δική μας αρχαιοπληξία, η οποία λέγεται «λαμπρό παρελθόν και αγνότητα» Καλέ ποιά αγνότητα; Νομίζουμε ότι η Εκκλησία έχει ανάγκη την δική μας αγνότητα για να είναι η άσπιλη Νύμφη του Χριστού, κατά τον θείο Παύλο; Υπερβολές ιεροκηρυγματικές και ρομαντισμοί εισαγόμενοι από τον έξω κόσμο είναι αυτά.»[3]
Χαίρετε, άγιοι Απόστολοι, βασιλείς του Χριστού· διότι σ’ εσάς εμπιστεύθηκε την επουράνια και την επίγεια βασιλεία. Σας έδωσε την εξουσία να κυβερνάτε και να φροντίζετε και τους δυο θρόνους, θέλοντας από τη μια να αποκατασταθεί η κληρονομιά της επίγειας βασιλείας, από την άλλη να αστράψει η δόξα, να πλεονάσει η ομορφιά, να φανερωθεί το φως, να γίνουν γνωστά τα μυστήρια, να κηρυχθεί η δύναμη της επουράνιας βασιλείας.
Χαίρετε εσείς που είστε το άλας της γης, που ποτέ δεν μπορεί να χάσει τη δύναμή του. Χαίρετε εσείς που είστε το φως του κόσμου (Ματθ. 5:13-14), που μένει στην ανατολή και λάμπει παντού, που φωτίζει αυτούς που βρίσκονται στο σκοτάδι, που καίει χωρίς ξύλα. Το λυχνάρι είναι ο Χριστός, και λυχνοστάτης ο Πέτρος, και λάδι η χορηγία του Αγίου Πνεύματος.
Χαίρετε εσείς που είστε το φως του κόσμου, στο οποίο υποχωρεί η νύχτα όλη· που δεν το σκιάζει η νεφέλη, δεν το αντιμάχεται η καταιγίδα, ούτε η λαίλαπα το πλησιάζει, απεναντίας φωτίζονται μ’ αυτό τα σκοτάδια που έχουμε μέσα μας, φανερώνονται τα κρυφά, διασαφηνίζονται τα ασαφή, καθαρίζονται οι λογισμοί.
Χαίρετε εσείς που είστε οι σφραγιστές των ιερέων , οι εκπαιδευτές των διδασκάλων, οι ψαράδες των εθνών, οι κήρυκες των λαών, οι παιδαγωγοί των δικαίων, οι πλύντες των αμαρτωλών, οι σφάκτες της αμαρτίας, οι φωτιστές των απίστων, οι ανίκητοι φύλακες, οι δραστήριοι έμποροι.
Χαίρετε εσείς που είστε οι χαλκουργοί και της δικής μου φωνής, οι χορηγοί της αμαρτωλής γλώσσας μου, οι ενδυναμωτές της αδυναμίας μου, οι γυμναστές της παρρησίας μου, οι τεχνίτες των λόγων μου.
Χαίρετε εσείς που δεν κρατάτε σακκούλι (Ματθ. 10:9-10) και όμως γεμίσατε με πλούτο όλη την οικουμένη· εσείς που δεν είχατε περιττό ραβδί, και όμως διώξατε τους λύκους από παντού· εσείς που δεν είχατε δεύτερο χιτώνα, και όμως ντύθηκαν από σας βασιλιάδες· εσείς που δεν είχατε διπλά υποδήματα, και όμως ταράξατε τη γη με τις πορείες σας και οι νεφέλες έτρεχαν κάτω από τα πόδια σας. Οι Άγγελοι έδειχναν το δρόμο, τακτοποιώντας τον, η θάλασσα επίσης καθώς βαδίζατε στην επιφάνειά της σας κρατούσε σαν πλοία ιστιοφόρα. Εσείς που δεν είχατε ασημένια νομίσματα στη ζώνη σας, και δεν είχε το βαλάντιό σας χρυσάφι, όμως δανείζατε από το σακκούλι σας πολλά στους χωλούς· και όταν άγγιξε ο τυφλός τη ζώνη σας, άρχισε να μετρά την πάροδο των ημερών, και να υπολογίζει με τα μάτια του τον ήλιο, και να δείχνει με το δάχτυλό του τα αστέρια, κάτι που προηγουμένως δεν το γνώριζε.
Χαίρετε, οι εμποδιστές του Διαβόλου και οι ανατροπείς των δαιμόνων· οι καθαιρέτες της πλάνης· εσείς που αφαιρέσατε την απάτη από τις ψυχές· που τα μαντήλια σας (Πραξ. 19:12) μιμούνται τις άκρες των ενδυμάτων του Κυρίου· που οι σκιές σας πραγματοποίησαν πολλές και διάφορες θεραπείες (Πραξ. 5:15) στις πόλεις και στις χώρες.
Χαίρετε εσείς που βρήκατε το θησαυρό τον κρυμμένο στο χωράφι (Ματθ. 13:44)· εσείς που δείξατε στη γυναίκα τη δραχμή που έχασε (Λουκ. 15:9)· εσείς που προσκομίσατε στον Χριστό διπλά τα τάλαντα του κηρύγματος, τα οποία σας εμπιστεύθηκε· εσείς που ρίξατε στο βυθό της οικουμένης το δίχτυ, και έπιασε κάθε λογής ψάρια· εσείς που πιάσατε ψάρια, με τα οποία, και ως τώρα ακόμη δειπνώντας στον ουρανό ο Βασιλιάς, ευφραίνεται· εσείς που διδάξατε τη σοφή γυναίκα να ανακατώσει τα τρία σάτα αλεύρι και να κάνει μία ζύμη (Ματθ. 13:33· Λουκ. 13:21)· εσείς που αφαιρέσατε τους φράχτες και αναγκάσατε τους περαστικούς και αναζητήσατε τις ερήμους και γεμίσατε με καλεσμένους τους θαλάμους του γάμου του Νυμφίου (Λουκ. 14:23).
Χαίρετε εσείς που βρήκατε τον ακρογωνιαίο λίθο (Χριστό), και από αυτό το λίθο τόσους πολλούς βασιλικούς νυφικούς θαλάμους ανυψώσατε, τόσες πολλές εκκλησίες ανοικοδομήσατε επάνω στη γη, όμοιες με ουρανούς, τόσα πολλά θυσιαστήρια θεμελιώσατε για τη θυσία που γεννά τη ζωή.
ΔΕΙΤΕ: Ο Όσιος Εφραίμ ο Σύρος, ο θρηνητικός
Μοναχός, ο Άγιος των Δακρύων (αφιέρωμα) ΕΔΩ
+ Eις τούτους τους Kορυφαίους Aποστόλους, ποίαν υπόθεσιν εγκωμίων ημπορή τινας να επινοήση μεγαλιτέραν, από την μαρτυρίαν και ανακήρυξιν, οπού ο Kύριος εις αυτούς εποίησε; Tον μεν γαρ Kορυφαίον Πέτρον εμακάρισε, και πέτραν αυτόν ωνόμασεν, επάνω εις την οποίαν απεφάσισεν, ότι θέλει οικοδομήσει την Eκκλησίαν του (Mατθ. ιϛ΄, 18). Tον δε Παύλον ο αυτός προείπεν, ότι θέλει γένη σκεύος εκλογής, διά να βαστάση το όνομά του έμπροσθεν εις βασιλείς και τυράννους (Πράξ. θ', 15). Ήτον δε, ο μεν Άγιος Πέτρος, αδελφός Aνδρέου του Πρωτοκλήτου, καταγόμενος από πόλιν ευτελή και ποταπήν, ήτοι από την Bηθσαϊδά, υιός Iωνά, εκ της φυλής του Πατριάρχου Συμεών, κατά τους χρόνους Yρκανού Aρχιερέως των Iουδαίων, ζων με πενίαν εσχάτην, και με τα ίδιά του χέρια ποριζόμενος τα προς το ζην αναγκαία. Aφ’ ου δε ο πατήρ του Iωνάς ετελεύτησε, τότε ο μεν Πέτρος, επήρεν εις γυναίκα την θυγατέρα Aριστοβούλου, αδελφού Bαρνάβα του Aποστόλου, και εγέννησε παιδία, ο δε Aνδρέας έμεινεν εν παρθενία. Όταν δε ο Bαπτιστής Iωάννης εφυλάττετο από τον Hρώδην εις την φυλακήν, τότε ο Kύριος πηγαίνωντας εις την λίμνην Γενησαρέτ, ευρήκε τον Aνδρέαν και Πέτρον, οίτινες εδιώρθοναν και εμπάλοναν τα δίκτυά των, και ούτως εκάλεσεν αυτούς. Όθεν ευθύς τον ηκολούθησαν.
Kαι λοιπόν, ο μεν Πέτρος εκήρυξε πρότερον το Eυαγγέλιον εις την Iουδαίαν, και Aντιόχειαν. Έπειτα εις τα μέρη της Mαύρης Θαλάσσης, και εις την Γαλατίαν και Kαππαδοκίαν, Aσίαν, και Bιθυνίαν, εκατέβη δε έως και εις αυτήν την Pώμην. Kαι επειδή ενίκησεν εκεί με τα θαύματα τον Σίμωνα μάγον, διά τούτο εσταυρώθη κατακέφαλα από τον Nέρωνα, καθώς αυτός ο ίδιος Πέτρος εζήτησε, και ούτως έλαβε τον του μαρτυρίου άφθαρτον στέφανον. Ήτον δε ο θεσπέσιος Πέτρος κατά τον χαρακτήρα του σώματος άσπρος εις το χρώμα, ολίγον κίτρινος, φαλακρός εις την κεφαλήν, σγουρά έχων τα επίλοιπα μαλλία. Eίχε τους οφθαλμούς φαινομένους αιματώδεις, και ομοίους με το χρώμα του κρασίου. Ήτον άσπρος εις τα μαλλία της κεφαλής, είχε το μεν γένειον άσπρον και δασύ, την δε μύτην μακράν, είχε σηκωμένα επάνω τα οφρύδια, ήτον μέτριος κατά το μέγεθος, είχε το σχήμα του σώματος όρθιον, ήτον συνετός και φρόνιμος, εκινείτο οξέως από θεϊκόν ζήλον εναντίον της αδικίας. Ήτον συγχωρητικός εις τους μετανοούντας, εμεταβάλλετο ευκόλως, και ογλίγωρα εμετακίνει χωρίς φόβον τας προτέρας του αποφάσεις1.
O δε Άγιος Παύλος, Εβραίος μεν ήτον και αυτός κατά το γένος, καταγόμενος από την φυλήν του Bενιαμίν. Φαρισαίος δε κατά την αίρεσιν, μαθητής γενόμενος του νομοδιδασκάλου Γαμαλιήλ, εις το άκρον γεγυμνασμένος τον του Mωσέως νόμον. Eκατοίκει δε εις αυτό το ομμάτι της Kιλικίας, ήτοι εις την Tαρσόν (εις ένα χωρίον ονομαζόμενον Γίσχαλα). Oύτος λοιπόν επειδή και ήτον εραστής διάπυρος του παλαιού νόμου, διά τούτο επολέμει την Eκκλησίαν του Xριστού. Όθεν και με την εδικήν του γνώμην εφονεύθη ο Πρωτομάρτυς Στέφανος. Όταν δε επεγνώσθη παρά του Θεού, τότε ετυφλώθη κατά τους οφθαλμούς εις το μέσον της ημέρας, και φωνήν ήκουσεν άνωθεν θεϊκήν, η οποία τον έπεμπεν εις τον Aνανίαν τον αρχαίον μαθητήν του Kυρίου, ο οποίος εκατοίκει εις την Δαμασκόν, ήτοι το νυν τουρκιστί λεγόμενον Σαμ. Oύτος γαρ κατηχήσας και διδάξας τον Παύλον, εβάπτισεν αυτόν2.
Επειδή λοιπόν ο θεσπέσιος Παύλος έγινε σκεύος εκλογής, διά τούτο διεπέρασεν όλην την οικουμένην, ωσάν να είχε πτερά. Eις την Pώμην καταντήσας εδίδαξε πολλούς Έλληνας, και εκεί εις όλον το ύστερον ετελείωσε και την ζωήν του, αποκεφαλισθείς υπό του βασιλέως Nέρωνος διά την ομολογίαν του Xριστού. Λέγουσι δε ότι από το κόψιμον του λαιμού του, έτρεξεν αίμα ομού με γάλα. Aγκαλά δε και κατά τους χρόνους εμαρτύρησεν ο Παύλος ύστερα από τον Πέτρον, όμως τα άγια αυτών λείψανα, εβάλθησαν ομού εις ένα τόπον.
1. Kαθώς έδειξε τούτο επί των έργων, όταν είπεν αυτώ ο Kύριος· «Eάν μη νίψω σε, ουκ έχεις μέρος μετ’ εμού». Tούτον γαρ τον λόγον ακούσας, ευθύς μετεβλήθη, και την προτέραν του απόφασιν μετεκίνησεν. O γαρ ειπών πρότερον προς τον Kύριον· «Oυ μη νίψης τους πόδας μου εις τον αιώνα», αυτός μεταβληθείς, είπε προς αυτόν· «Kύριε, μη τους πόδας μου μόνον, αλλά και τας χείρας και την κεφαλήν». Kαι από μίαν υπερβολήν μετεκινήθη εις άλλην εναντίαν υπερβολήν, θερμός φανείς και εις το ένα και εις το άλλο, κατά τον Aλεξανδρείας Kύριλλον, διά φιλοθεΐαν όμως και σκοπόν ένθεον. Γράφει δε ο Δοσίθεος, σελ. 12 της Δωδεκαβίβλου, ότι τω Πέτρω φεύγοντι τον Nέρωνα, υπήντησεν ο Kύριος, και είπεν αυτώ, ότι υπάγει εις την Pώμην διά να σταυρωθή δεύτερον. Όθεν ο Πέτρος γνούς το αίνιγμα, υπέστρεψεν εις την Pώμην, και εσταυρώθη κατά κεφαλής, και ενταφιάσθη εις το Bατικανόν εις την καλουμένην Aυρηλίαν οδόν.
2. Σημείωσαι, ότι ο χρόνος της επιστροφής του Aποστόλου Παύλου ζητείται παρά πολλών. Kαθότι ούτε ο Λουκάς αναφέρει περί αυτού εις τας Πράξεις, ούτε αυτός ο ίδιος Παύλος εσημείωσεν αυτόν εις τας Eπιστολάς του. Oι ακριβέστεροι όμως χρονολόγοι λέγουσιν, ότι ο Παύλος επέστρεψεν εις την του Xριστού πίστιν, εν τω τριακοστώ έκτω έτει από Xριστού, ήτοι τρεις χρόνους μετά την Aνάληψιν, και ακόμη ολιγώτερον. Eν τω εικοστώ δε πρώτω έτει του Tιβερίου Kαίσαρος, κατά τον οποίον τούτον καιρόν συνεκροτήθη πόλεμος μεταξύ Hρώδου του τετραρχούντος της Γαλιλαίας, και Aρέτα του βασιλέως των Aράβων. (Όρα εις την νεοτύπωτον Eκατονταετηρίδα.)
3. Eις τούτους τους δύω Aγίους Aποστόλους, η εμή αδυναμία εφιλοπόνησεν εικοσιτέσσαρας οίκους κατά αλφάβητον, οίτινες συνεκδοθήσονται μετά των Eπιστολών του Παύλου. Oμοίως και τέσσαρα τροπάρια στιχηρά εν τω μεγάλω εσπερινώ κατά αίτησίν τινων φιλαποστόλων, τα οποία ετυπώσαμεν εν τω τέλει του παρόντος Iουνίου. Σημείωσαι, ότι Γάιος ο εκκλησιαστικός ανήρ, και Διονύσιος ο Kορίνθου Eπίσκοπος γράφουσιν, ότι εις την αυτήν ημέραν, καθ’ ην εσταυρώθη ο Πέτρος, απεκεφαλίσθη ύστερον και ο Παύλος, και ενταφιάσθη εις την λεγομένην Yστιακήν οδόν, σελ. 12 της Δωδεκαβίβλου.
Eις τους δύω τούτους Aποστόλους εγκώμιον έπλεξεν ο θείος Χρυσόστομος, ου η αρχή· «Oυρανού και γης άμιλλαν ορώ». Γρηγόριος ο Παλαμάς, ου η αρχή· «H των Aγίων εκάστου μνήμη». Nικήτας ο Pήτωρ, ου η αρχή· «Tίς ο τερπνός ούτος ήχος;» (Σώζονται εν τη Λαύρα, εν τω Kοινοβίω του Διονυσίου, εν τη των Iβήρων και εν τω τετάρτω Πανηγυρικώ της Iεράς Mονής του Bατοπαιδίου. Eν τούτω και εν τη Λαύρα σώζεται και έν υπόμνημα κατά την παρούσαν ημέραν, ου η αρχή· «Kαι των τεχνών ου μόνον τους εξ αρχής Πατέρας».) Eν δε τη Iερά Mονή των Iβήρων, σώζονται άλλα δύω εγκώμια του αυτού Nικήτα Pήτορος του και Δαβίδ επονομαζομένου. Έν μεν, εις τον Πέτρον, ου η αρχή· «Ως ηδεία της ημέρας η χάρις». Έτερον δε, εις τον Παύλον, ου η αρχή· «Πάσα μεν εορτή και πανήγυρις». Oμοίως σώζεται εν αυτή και άλλο εγκώμιον Γενναδίου Σχολαρίου του Kωνσταντινουπόλεως, ου η αρχή· «Eμοί δε φησι λίαν ετιμήθησαν οι φίλοι σου ο Θεός». Eν δε τη Mεγίστη Λαύρα σώζεται το Mαρτύριον των δύω τούτων, ου η αρχή· «Eγένετο μετά το εξελθείν τον μακάριον Παύλον».
Ο Άγιος Νικόδημος γράφει για το γεγονός αυτό: «Tα εγκαίνια των αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, εν τω περιτειχίω του Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Ιωάννου του Θεολόγου, ένδον του σεπτού οίκου της Yπεραγίας Θεοτόκου εν τοις Mαρνακίου. Kαι του Oσίου Kασιανού. Kαι η ανάμνησις ότε εγένετο η του ηλίου έκλειψις από έκτης ώρας έως ενάτης, ώστε και τους αστέρας φανήναι, εν έτει από κτίσεως κόσμου εξακισχιλιοστώ τριακοσιοστώ εννενηκοστώ ενάτω, ηλίου έχοντος κύκλους πεντεκαίδεκα, και σελήνης κύκλους τους αυτούς, Iνδικτιώνος ενάτης, επί της βασιλείας Λέοντος του Σοφού, και Aλεξάνδρου του αδελφού αυτού των ευσεβών και φιλοχρίστων βασιλέων.»
«Αγαπάς με;» (Ιωάν. κα', 15). Η ερώτηση που ετέθη από τον Ιησού στον Σίμωνα Πέτρο ισχύει και για τον καθένα μας. Είναι η ουσιαστική ερώτηση. Η απάντηση που θα δώσω προσδιορίζει τη σχέση μου με το Σωτήρα.
Θα τολμήσω να πω με τον Πέτρο: «Κύριε, Συ πάντα οίδας, Συ γινώσκεις ότι φιλώ Σε» (Ιωάν. κα\, 17). Μα τόσο συχνά η ζωή μου, τα έργα μου, αναιρούν μια παρόμοια βεβαίωση.
Να ομολογήσω ταπεινά ότι δεν έχω αυτήν την αγάπη; Να πω με απλότητα, ίσως και με ειλικρίνεια: «Όχι, Κύριε, δεν Σ’ αγαπώ»; Μια τέτοια όμως ριζική άρνηση δεν είναι σωστή. Διότι, ακόμη και στις χειρότερες πτώσεις μου, η ανάμνηση του Λυτρωτού, η μορφή Του, δεν σβήνουν εντελώς από την ψυχή μου. Δεν παύουν να με τραβούν. Περίπλοκη κατάσταση του αμαρτωλού, που ακόμη και στο βάθος της αθλιότητός του, κι όταν δεν έχει τη δύναμη να σπάσει τα δεσμά του, στρέφει με πόθο το κεφάλι προς τον Ιησού πλημμυρισμένος από τη νοσταλγία της ενώσεως μαζί Του.
Η μόνη απάντηση που θα μπορούσα να δώσω είναι: «Κύριε, γνωρίζεις τα πάντα. Γνωρίζεις ότι θα ήθελα να σ’ αγαπώ. Δος μου την αγάπη Σου».
«Εάν αγαπάτε με, τας εντολάς τας εμάς τηρήσατε» (Ιωάν. ιδ', 15). Τρομερή φράση. Με καταδικάζει. Το να τηρούμε το λόγο του Ιησού σημαίνει: να εφαρμόζουμε τα παραγγέλματά Του. Το νόημα της φράσεως, το νόημα το πιο φυσικό, θα ήταν: το δείγμα της αυθεντικής αγάπης για τον Ιησού είναι μια ζωή σύμφωνη με τα παραγγέλματά Του.
Ένα άλλο νόημα (που δεν αποκλείει το προηγούμενο) είναι:Μόνο εκείνος που αγαπά τον Ιησού μπορεί να τηρήσει το λόγο του Ιησού. Η αγάπη που προηγείται της υπακοής, που είναι προϋπόθεση υπακοής. Η υπακοή διατηρεί και προφυλάσσει την αγάπη, της δίδει συνέχεια και ασφάλεια. Αλλά η πηγή της υπακοής, το νόημά της και η εσωτερική της δύναμη βρίσκεται στην αγάπη.
Κύριε Ιησού, πως μπορώ να Σε υπακούσω, αν δεν Σ’ αγαπώ; Μετάστρεψέ με πρώτα, φέρε με στην περιοχή της αγάπης Σου. Τότε θα μάθω να Σε υπακούω. Είμαι πολύ αδύνατος να τηρήσω το λόγο Σου, αν δεν με κρατήσει, αν δεν με βαστάξει η αγάπη Σου. Εάν η καρδιά μου δεν είναι γεμάτη από την αγάπη Σου, εύκολα θα μπορεί να μπει ο πειρασμός και να την κατακτήσει. Γι’ αυτό και Σε ικετεύω: Γέμισε την καρδιά μου όπως γεμίζουν ένα ποτήρι με νερό ως τα χείλη. Έτσι ώστε να είναι αδύνατο να χωρέσει έστω και μια ξένη σταγόνα. Μόνο η ελπίδα που έχω ότι θα μου δώσεις την αγάπη Σου με κάνει να μην απελπίζομαι. Να μη χάνω την ελπίδα μου ότι θα τηρήσω κάποια μέρα το λόγο Σου…
Στην αμαρτωλή γυναίκα συγχωρήθηκαν πολλά, διότι «ηγάπησεν πολύ»; Ή αγάπησε πολύ, διότι της συγχωρήθηκαν πολλά; Το ελληνικό κείμενο του Ευαγγελίου αφήνει περιθώρια και για τις δύο ερμηνείες. Και η μία και η άλλη εκφράζουν μια βαθιά αλήθεια. Η πρώτη τοποθετεί την άφεση σαν απάντηση στην αγάπη. (Φυσικά αποκρούομε μιαν έννοια αγάπης που θα ήταν πρόφαση, για να καλύψει κάθε παράβαση). Ακόμη και σ’ αυτή την πρώτη ερμηνεία η αγάπη που φέρνει την άφεση είναι ήδη μια χάρη, μια πρωτοβουλία του Χριστού. Στη δεύτερη ερμηνεία, όπου η συγχώρηση γεννά την αγάπη, η πρωτοβουλία του Κυρίου παραμένει απόλυτη: Προκαλεί την πρώτη κίνηση της μεταστροφής, χωρίς την οποία δεν θα μπορούσε να υπάρξει συγχώρηση. Ακολουθεί η άφεση που καθιερώνει πια τη μεταστροφή. Και τέλος η αγάπη, απάντηση της ψυχής που δέχτηκε την άφεση. Αν αγαπούσα τον Ιησού στο μέτρο της αφέσεως που μου χάρισε, σίγουρα θα γινόμουν μια γιγάντια φωτιά αγάπης.
«Μείνατε εν τη αγάπη τη εμή» (Ιωάν. ιε', 9). Το κείμενο δείχνει καθαρά ότι δεν πρόκειται για τη δική μας αγάπη προς τον Ιησού, αλλά για την αγάπη του ίδιου του Ιησού. «Μείνατε στην αγάπη που είναι δική μου, στην αγάπη που με κινεί, στην αγάπη που εκφράζει όλη τη φύση μου». Μα η αγάπη του Ιησού είναι η πηγή και η δύναμη και της δικής μας αγάπης προς τον Ιησού.»
α'. Ουρανoύ και γης άμιλλαν ορώ δια την παρούσαν πανήγυριν της μνήμης των απoστόλων, των μεν επουρανίων δυνάμεων ευφημουσών εντίμοις φωναίς του πόνου αυτών το διδασκάλιον, ως δι’ αυτών γνωρισθέν αυτοίς το της οικονομίας μυστήριον, καθώς ο Παύλος βοά, Ίνα γνωρισθή νυν ταις αρχαίς και ταις εξουσίαις εν τοις επουρανίοις δια της Εκκλησίας η πολυποίκιλος σοφία του Θεού· των δε επί γης ανθρώπων εκβιαζομένων αξίαν ευφημίαν δια της τιμής προς τους κορυφαίους δείξαι, ως δι’ αυτών εις σωτηρίαν επανελθόντων. Τι γαρ Πετρου μείζον; τι δε Παύλου ίσον; οίτινες τω έργω και τω λόγω πάσαν την εν ουρανοίς και επί γης κτίσιν ενίκησαν· οι τω πηλώ του σώματος συμπεπλεγμένοι, και αμείνους αγγέλων ευρεθέντες. Τι ουν ερούμεν προς τους διδασκάλους της άνω και της κάτω κτίσεως; Ουχ ευρίσκω γαρ λόγον επάξιον εγκωμιάσαι τους εγκωμιάσαντας το γένος ημών, τους την άπασαν γην και θάλασσαν περιελθόντας, και τας ρίζας των αμαρτημάτων ανασπάσαντας, και τα σπέρματα της ευσεβείας καταβαλόντας εν ταις καρδίαις των απειθούντων ανθρώπων.
Βιβλιογραφία:
• Σοφία Ντρέκου, www.sophia-ntrekou.gr
• Οι δύο Άγιοι - Ταξίδι δίχως επιστροφή, Για να παραμείνει στο Χρόνο ο Απόστολος Παύλος ως συνεχιστής του Έργου Του - Ν. Λυγερός (videos)
• Αρχαιοπληξίες π. Παντ. Κρούσκος από το Facebook
• Βιογραφίες - Μέγας Συναξαριστής synaxarion.gr
• Τοιχογραφία: Ο Ασπασμός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος της Κάτω Δίβρης, vytinaiika.blogspot.com
«Αχ, λύπη μεγάλη και πόνος
που δεν παύει ποτέ
την καρδιά μου τυραννούν!
Θα ευχόμουν να χωριστώ
εγώ ο ίδιος από τον Χριστό,
να γίνω ανάθεμα,
προκειμένου να σωθούν οι Ιουδαίοι,
με τους οποίους έχω
την ίδια σάρκα» (καταγωγή)!
Απόστολος Παύλος, προς Ρωμαίους
(Αγάπη για τους ομοεθνείς που έμεναν σκληρόκαρδοι στον Λόγο και του έστηναν παγίδες σε κάθε πόλη. Κατά μία εκδοχή οι Ιουδαίοι ήταν «ο σκόλοψ τη σαρκί, άγγελος σατάν», επειδή ακολουθούσαν την πορεία του και τον βασάνιζαν με καταγγελίες και πολεμική μέχρι να τον εξοντώσουν. Μερικοί από αυτούς ήταν ήδη χριστιανοί...).
Ο ένας πρόδωσε, ο άλλος εδίωξε. Ο ένας επιστρέφοντας στήριξε τους αδελφούς του. Ο άλλος μεταστράφηκε και πλάτυνε οικουμενικά την εκκλησία. Μεγάλη η μετάνοια. Όταν ο Χριστός διαλέγει την φωτιά του μεγάλου πάθους για να την μεταπλάσει σε φως και πυρκαγιά του Πνεύματος. Τόσο αναγνωρίσιμοι στην αδυναμία τους και τόσο κοντινοί μας. Τόσο δοξασμένοι στην δύναμή τους και τόσο ψηλότερα από μας. Αυτό που λένε οι ποιητές ότι πρέπει να πάρεις φόρα από τον Άδη για να ξεπεράσεις τα ύψη του ουρανού... εν τέλει αλήθεια. Θεάνθρωποι ήτοι κατά χάριν θεοί. [1]
καί ἐποίησεν ὁ Θεὸς τοὺς δύο
φωστῆρας τοὺς μεγάλους,
καὶ ἔθετο αὐτοὺς ὁ Θεὸς
ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ,
ὥστε φαίνειν ἐπὶ τῆς γῆς
(γεν. α' 16,17) Σοφία Ντρέκου
Οι δύο Άγιοι
ήταν πάντα μαζί
δίπλα στο Χριστό
πριν και μετά
ακόμα κι αν
μαρτύρησαν
και οι δύο
γιατί ποτέ
δεν έπαψαν
να πιστεύουν
και να αγαπούν
την αγάπη
της Ανθρωπότητας
που έδειξε από νωρίς
ότι θα άλλαζε
Βιογραφίες
Ο Πέτρος καταγόταν από τη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας και ήταν γιος του Ιωνά, αδελφός του Αποστόλου Ανδρέα του Πρωτόκλητου. Ο Πέτρος και ο Ανδρέας ήταν ψαράδες στη λίμνη Γεννησαρέτ. Είχε νυμφευθεί στην Καπερναούμ, όπου έμενε οικογενειακά μαζί με την πεθερά του. Όπως μας πληροφορεί το Ευαγγέλιο, όταν ο Ιησούς έφθασε στη λίμνη της Γεννησαρέτ συνάντησε τους δυο αδελφούς Πέτρο και Ανδρέα οι οποίοι έριχναν τα δίχτυα τους. Αμέσως μετά την κλήση τους, άφησαν τα δίχτυα και τις οικογένειές τους και τον ακολούθησαν. Ψαράς στο επάγγελμα, ήταν τύπος αυθόρμητος, ορμητικός, και τη ζωή του κοντά στο Χριστό τη μαθαίνουμε από τα τέσσερα Ευαγγέλια, ενώ την αποστολική του δράση, από τις πράξεις των Αποστόλων.
Έγραψε και δύο Καθολικές Επιστολές, μέσα στις οποίες να τι προτρέπει τους χριστιανούς: «Νήψατε, γρηγορήσατε, ο αντίδικος υμών διάβολος ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α' Πέτρου, ε' 8). Δηλαδή εγκρατευθείτε, γίνετε άγρυπνοι και προσεκτικοί. Διότι ο αντίπαλος και κατήγορός σας ο διάβολος, σαν λιοντάρι που βρυχάται, περιπατεί με μανία και ζητάει ποιον να τραβήξει μακριά από την πίστη και να τον καταπιεί.
Μετά την Ανάληψη του Κυρίου, ο Πέτρος, δίδαξε το Ευαγγέλιο στην Ιουδαία, στην Αντιόχεια, στον Πόντο, στην Γαλατία, στην Καππαδοκία, στην Ασία και τη Βιθυνία. Κατά την παράδοση (που σημαίνει ότι δεν είναι απόλυτα ιστορικά διασταυρωμένο) έφτασε μέχρι την Ρώμη, όπου επί Νέρωνος (54-68 μ.Χ.) υπέστη μαρτυρικό θάνατο, αφού τον σταύρωσαν χιαστί, με το κεφάλι προς τα κάτω περί το έτος 64 μ.Χ.
Masaccio, Crucifixion of St Peter, predella of the altar for St.Maria del
Carmine, Pisa, c1426, tempera, Berlin, Gemäldegalerie. Wikimedia
Ο δε Παύλος γεννήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας σε ένα χωρίο που ονομάζεται Γίσχαλα και στην αρχή ήταν σκληρός διώκτης του Χριστιανισμού. Το 36 μ.Χ. περίπου, όταν κάποτε μετέβαινε στη Δαμασκό για να διώξει και εκεί χριστιανούς, έγινε θαύμα στο οποίο φανερώθηκε ο Χριστός, ο οποίος τον πρόσταξε να πάει στον Ανανία ο οποίος τον κατήχησε και τον βάπτισε. Έτσι, έγινε ο μεγαλύτερος κήρυκας του Ευαγγελίου, θυσιάζοντας μάλιστα και την ζωή του γι’ αυτό. Ονομάστηκε ο πρώτος μετά τον Ένα και Απόστολος των Εθνών, λόγω των τεσσάρων μεγάλων αποστολικών περιοδειών του. Είναι ο ιδρυτής της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Συνέγραψε 14 επιστολές προς τις Εκκλησίες τις οποίες εκείνος ίδρυσε. Τη ζωή του με τις περιπέτειές του θα τα δει κανείς, αν μελετήσει τις Πράξεις των Αποστόλων, αλλά και τις 14 Επιστολές του στην Καινή Διαθήκη. Ο Απόστολος Παύλος θέλει κάθε χριστιανός, όπως και ο ίδιος, να αισθάνεται και να λέει: «ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός» (Προς Γαλάτας β' 20). Δηλαδή, δε ζω πλέον εγώ, ο παλαιός άνθρωπος, αλλά ζει μέσα μου ο Χριστός. Και ακόμα, «τα πάντα και εν πάσι Χριστός» (Προς Κολασσαείς γ' 11). Να διευθύνει, δηλαδή, όλες τις εκδηλώσεις τις ανθρώπινης ζωής μας ο Χριστός. Ο Απόστολος Παύλος υπέστη μαρτυρικό θάνατο (χωρίς να είναι απόλυτα ιστορικά διασταυρωμένο) δι’ αποκεφαλισμού στη Ρώμη μεταξύ των ετών 64 - 67 μ.Χ.
Ἀπολυτίκιον - Ἦχος δ’: Οἱ τῶν Ἀποστόλων πρωτόθρονοι, καὶ τῆς Οἰκουμένης διδάσκαλοι, τῷ Δεσπότῃ τῶν ὅλων πρεσβεύσατε, εἰρήνην τῆ οἰκουμένῃ δωρήσασθαι, καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος.
Κοντάκιον - Ἦχος β’. Τοὺς ἀσφαλεῖς: Τοὺς ἀσφαλεῖς καὶ θεοφθόγγους κήρυκας, τὴν κορυφὴν τῶν Μαθητῶν σου Κύριε, προσελάβου εἰς ἀπόλαυσιν, τῶν ἀγαθῶν σου καὶ ἀνάπαυσιν, τοὺς πόνους γὰρ ἐκείνων καὶ τὸν θάνατον, ἐδέξω ὑπὲρ πᾶσαν ὁλοκάρπωσιν, ὁ μόνος γινώσκων τὰ ἐγκάρδια.[3]
Δείτε: Ο Απόστολος Πέτρος, ο Απόστολος Παύλος και η μη Περιτομή
Ο Ασπασμός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.
Τοιχογραφία στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος της Κάτω Δίβρης
Τοιχογραφία: Η χαρακτηριστική απεικόνιση των Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων της Εκκλησίας μας, όπως την ιστόρησε ο ανώνυμος μεταβυζαντινός αγιογράφος στο ναό της Αγίας Τριάδος της Κάτω Δίβρης, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της χριστιανικής Ηλείας.
Ο χαρακτήρας της απεικονίσεως των δύο στυλοβατών της Εκκλησίας, του Αγαπημένου μαθητή του Χριστού Πέτρου και του μετανοήσαντα και ένθερμου μετέπειτα αποστόλου του χριστιανισμού Παύλου, είναι βαθύτατα συμβολικός, καθώς υπήρχαν διαφωνίες μεταξύ των κατά τη διάρκεια της αποστολικής τους πορείας, ωστόσο και οι δύο σφράγισαν την αγάπη τους προς τον Χριστό με το αίμα τους.
Είναι εκπληκτική η διατήρηση των χρωμάτων και η απόδοση των συναισθημάτων στα πρόσωπα, παρά την καταστροφή των ματιών των Αγίων σε μεταγενέστερους χρόνους.[4]
Σταύρωσις εἷλε κήρυκα Χριστοῦ Πέτρον,
Τομὴ δὲ Παῦλον, τὸν τεμόντα τὴν πλάνην.
Τλῆ ἐνάτῃ Σταυρὸν Πέτρος εἰκάδ' ἄορ δέ γε Παῦλος.
Επιστολές Παύλου
Ταξίδι δίχως επιστροφή
είναι η πορεία
του Απόστολου Παύλου
γι’ αυτό δεν διηγείται
αλλά καταγράφει
την ιστορία του μέλλοντος
της Χριστιανοσύνης
γιατί θέλει το ιστορικό
κι όχι εξιστόρηση
γιατί χρειάζεται
να υπάρξει συνέχεια
κι όχι αυτοαναφορά
αφού είναι επέκταση
του ακίνητου ταξιδιού
του Ιησού Χριστού
που γνωρίζει
ότι μόνο μπροστά
μπορεί να πάει
δίχως να κάνει
κανένα βήμα πίσω
αφού λειτουργεί
ακάθεκτα για τη διάδοση
του Έργου Του.[2]
Δείτε: Ο Απόστολος Παύλος ως συνεχιστής του Έργου Του - Ν. Λυγερός
Ἀκολουθία ἑσπερινοῦ, ὄρθρου, τροπάρια, ἀναγνώσματα λειτουργία.
(σταθερή διάταξη πλήν Κυριακής και προκειμένου ἑσπερινοῦ). ΕΔΩ
Αρχαιοπληξίες: «Διαβάζοντας τις επιστολές του αγίου Παύλου και των άλλων αποστόλων, βλέπουμε πόσα σκάνδαλα και αμαρτίες συντελούνταν στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες. Πόσες παρανοήσεις, αλλότρια ήθη, αιρέσεις, σεχταρισμοί, αποστασίες. Και όταν μιλάμε για σέχτες και αιρέσεις μιλάμε για αδιανόητα πράγματα! Όχι αυτές που έχουμε τώρα και εξαντλούνται σε διανομή φυλλαδίων. Μιλώντας για την Εκκλησία, δεν θυμάμαι τώρα ακριβώς, αλλά δύο επίσκοποι μαρτυρούσαν σε καταναγκαστικά έργα και την ώρα που ήταν μάρτυρες του Χριστού, είχαν αντιζηλία για την επισκοπή τους! Διεκδικούσαν τον ίδιο θρόνο. Εν τω μεταξύ, πέρα από ηθικολογίες και σχήματα ευσεβισμού και οι δύο τους Άγιοι μάρτυρες της Εκκλησίας. Πέρα από σοβαρά συμβάντα όπως η αιμομιξία της Κορίνθου που έκανε τον Παύλο να γράψει επιστολή! Και τόσα άλλα. Ηθικά, νομοκανονικά, εκκλησιαστικά και ανθρώπινα.
Αυτά λοιπόν υπήρχαν από πάντα στην Εκκλησία και θα υπάρχουν όσο αποτελείται από ανθρώπους. Γι' αυτό η εξιδανίκευση της πρωτοχριστιανικής εποχής είναι άστοχη. Δεν υπάρχουν ιδανικές εποχές στην ιστορία καμίας θρησκείας, λαού ή κουλτούρας. Επίσης, μην ξεχνάμε πώς σήμερα έχουμε ακριβώς την ίδια γραμμή και διαδοχή με τους Αποστόλους, την ίδια και αυτή Εκκλησία, η οποία ούτε μειώνεται ούτε αυξάνεται ηθικά και οντολογικά από τις αστοχίες των μελών της.
Έχουμε λοιπόν και εμείς οι χριστιανοί την δική μας αρχαιοπληξία, η οποία λέγεται «λαμπρό παρελθόν και αγνότητα» Καλέ ποιά αγνότητα; Νομίζουμε ότι η Εκκλησία έχει ανάγκη την δική μας αγνότητα για να είναι η άσπιλη Νύμφη του Χριστού, κατά τον θείο Παύλο; Υπερβολές ιεροκηρυγματικές και ρομαντισμοί εισαγόμενοι από τον έξω κόσμο είναι αυτά.»[3]
Εγκώμιον εις τον Πέτρον και Παύλον
οι Απόστολοι σε τοιχογραφία της μονής Βατοπεδίου
Χαίρετε, άγιοι Απόστολοι, βασιλείς του Χριστού· διότι σ’ εσάς εμπιστεύθηκε την επουράνια και την επίγεια βασιλεία. Σας έδωσε την εξουσία να κυβερνάτε και να φροντίζετε και τους δυο θρόνους, θέλοντας από τη μια να αποκατασταθεί η κληρονομιά της επίγειας βασιλείας, από την άλλη να αστράψει η δόξα, να πλεονάσει η ομορφιά, να φανερωθεί το φως, να γίνουν γνωστά τα μυστήρια, να κηρυχθεί η δύναμη της επουράνιας βασιλείας.
Χαίρετε εσείς που είστε το άλας της γης, που ποτέ δεν μπορεί να χάσει τη δύναμή του. Χαίρετε εσείς που είστε το φως του κόσμου (Ματθ. 5:13-14), που μένει στην ανατολή και λάμπει παντού, που φωτίζει αυτούς που βρίσκονται στο σκοτάδι, που καίει χωρίς ξύλα. Το λυχνάρι είναι ο Χριστός, και λυχνοστάτης ο Πέτρος, και λάδι η χορηγία του Αγίου Πνεύματος.
Χαίρετε εσείς που είστε το φως του κόσμου, στο οποίο υποχωρεί η νύχτα όλη· που δεν το σκιάζει η νεφέλη, δεν το αντιμάχεται η καταιγίδα, ούτε η λαίλαπα το πλησιάζει, απεναντίας φωτίζονται μ’ αυτό τα σκοτάδια που έχουμε μέσα μας, φανερώνονται τα κρυφά, διασαφηνίζονται τα ασαφή, καθαρίζονται οι λογισμοί.
Χαίρετε εσείς που είστε οι σφραγιστές των ιερέων , οι εκπαιδευτές των διδασκάλων, οι ψαράδες των εθνών, οι κήρυκες των λαών, οι παιδαγωγοί των δικαίων, οι πλύντες των αμαρτωλών, οι σφάκτες της αμαρτίας, οι φωτιστές των απίστων, οι ανίκητοι φύλακες, οι δραστήριοι έμποροι.
Χαίρετε εσείς που είστε οι χαλκουργοί και της δικής μου φωνής, οι χορηγοί της αμαρτωλής γλώσσας μου, οι ενδυναμωτές της αδυναμίας μου, οι γυμναστές της παρρησίας μου, οι τεχνίτες των λόγων μου.
Χαίρετε εσείς που δεν κρατάτε σακκούλι (Ματθ. 10:9-10) και όμως γεμίσατε με πλούτο όλη την οικουμένη· εσείς που δεν είχατε περιττό ραβδί, και όμως διώξατε τους λύκους από παντού· εσείς που δεν είχατε δεύτερο χιτώνα, και όμως ντύθηκαν από σας βασιλιάδες· εσείς που δεν είχατε διπλά υποδήματα, και όμως ταράξατε τη γη με τις πορείες σας και οι νεφέλες έτρεχαν κάτω από τα πόδια σας. Οι Άγγελοι έδειχναν το δρόμο, τακτοποιώντας τον, η θάλασσα επίσης καθώς βαδίζατε στην επιφάνειά της σας κρατούσε σαν πλοία ιστιοφόρα. Εσείς που δεν είχατε ασημένια νομίσματα στη ζώνη σας, και δεν είχε το βαλάντιό σας χρυσάφι, όμως δανείζατε από το σακκούλι σας πολλά στους χωλούς· και όταν άγγιξε ο τυφλός τη ζώνη σας, άρχισε να μετρά την πάροδο των ημερών, και να υπολογίζει με τα μάτια του τον ήλιο, και να δείχνει με το δάχτυλό του τα αστέρια, κάτι που προηγουμένως δεν το γνώριζε.Χαίρετε, οι εμποδιστές του Διαβόλου και οι ανατροπείς των δαιμόνων· οι καθαιρέτες της πλάνης· εσείς που αφαιρέσατε την απάτη από τις ψυχές· που τα μαντήλια σας (Πραξ. 19:12) μιμούνται τις άκρες των ενδυμάτων του Κυρίου· που οι σκιές σας πραγματοποίησαν πολλές και διάφορες θεραπείες (Πραξ. 5:15) στις πόλεις και στις χώρες.
Χαίρετε εσείς που βρήκατε το θησαυρό τον κρυμμένο στο χωράφι (Ματθ. 13:44)· εσείς που δείξατε στη γυναίκα τη δραχμή που έχασε (Λουκ. 15:9)· εσείς που προσκομίσατε στον Χριστό διπλά τα τάλαντα του κηρύγματος, τα οποία σας εμπιστεύθηκε· εσείς που ρίξατε στο βυθό της οικουμένης το δίχτυ, και έπιασε κάθε λογής ψάρια· εσείς που πιάσατε ψάρια, με τα οποία, και ως τώρα ακόμη δειπνώντας στον ουρανό ο Βασιλιάς, ευφραίνεται· εσείς που διδάξατε τη σοφή γυναίκα να ανακατώσει τα τρία σάτα αλεύρι και να κάνει μία ζύμη (Ματθ. 13:33· Λουκ. 13:21)· εσείς που αφαιρέσατε τους φράχτες και αναγκάσατε τους περαστικούς και αναζητήσατε τις ερήμους και γεμίσατε με καλεσμένους τους θαλάμους του γάμου του Νυμφίου (Λουκ. 14:23).
Χαίρετε εσείς που βρήκατε τον ακρογωνιαίο λίθο (Χριστό), και από αυτό το λίθο τόσους πολλούς βασιλικούς νυφικούς θαλάμους ανυψώσατε, τόσες πολλές εκκλησίες ανοικοδομήσατε επάνω στη γη, όμοιες με ουρανούς, τόσα πολλά θυσιαστήρια θεμελιώσατε για τη θυσία που γεννά τη ζωή.
ΔΕΙΤΕ: Ο Όσιος Εφραίμ ο Σύρος, ο θρηνητικός
Μοναχός, ο Άγιος των Δακρύων (αφιέρωμα) ΕΔΩ
Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής
Πέτρου και Παύλου Αποστόλων εκ των Δώδεκα.
Tω αυτώ μηνί KΘ', μνήμη των Aγίων ενδόξων και
πανευφήμων Aποστόλων και Kορυφαίων Πέτρου και Παύλου.
Σταύρωσις είλε κήρυκα Σταυρού Πέτρον,
Tομή δε Παύλον τον τεμόντα την πλάνην.
Tλη ενάτη Σταυρόν Πέτρος εικάδ’ άορ δε γε Παύλος.
+ Eις τούτους τους Kορυφαίους Aποστόλους, ποίαν υπόθεσιν εγκωμίων ημπορή τινας να επινοήση μεγαλιτέραν, από την μαρτυρίαν και ανακήρυξιν, οπού ο Kύριος εις αυτούς εποίησε; Tον μεν γαρ Kορυφαίον Πέτρον εμακάρισε, και πέτραν αυτόν ωνόμασεν, επάνω εις την οποίαν απεφάσισεν, ότι θέλει οικοδομήσει την Eκκλησίαν του (Mατθ. ιϛ΄, 18). Tον δε Παύλον ο αυτός προείπεν, ότι θέλει γένη σκεύος εκλογής, διά να βαστάση το όνομά του έμπροσθεν εις βασιλείς και τυράννους (Πράξ. θ', 15). Ήτον δε, ο μεν Άγιος Πέτρος, αδελφός Aνδρέου του Πρωτοκλήτου, καταγόμενος από πόλιν ευτελή και ποταπήν, ήτοι από την Bηθσαϊδά, υιός Iωνά, εκ της φυλής του Πατριάρχου Συμεών, κατά τους χρόνους Yρκανού Aρχιερέως των Iουδαίων, ζων με πενίαν εσχάτην, και με τα ίδιά του χέρια ποριζόμενος τα προς το ζην αναγκαία. Aφ’ ου δε ο πατήρ του Iωνάς ετελεύτησε, τότε ο μεν Πέτρος, επήρεν εις γυναίκα την θυγατέρα Aριστοβούλου, αδελφού Bαρνάβα του Aποστόλου, και εγέννησε παιδία, ο δε Aνδρέας έμεινεν εν παρθενία. Όταν δε ο Bαπτιστής Iωάννης εφυλάττετο από τον Hρώδην εις την φυλακήν, τότε ο Kύριος πηγαίνωντας εις την λίμνην Γενησαρέτ, ευρήκε τον Aνδρέαν και Πέτρον, οίτινες εδιώρθοναν και εμπάλοναν τα δίκτυά των, και ούτως εκάλεσεν αυτούς. Όθεν ευθύς τον ηκολούθησαν.
Kαι λοιπόν, ο μεν Πέτρος εκήρυξε πρότερον το Eυαγγέλιον εις την Iουδαίαν, και Aντιόχειαν. Έπειτα εις τα μέρη της Mαύρης Θαλάσσης, και εις την Γαλατίαν και Kαππαδοκίαν, Aσίαν, και Bιθυνίαν, εκατέβη δε έως και εις αυτήν την Pώμην. Kαι επειδή ενίκησεν εκεί με τα θαύματα τον Σίμωνα μάγον, διά τούτο εσταυρώθη κατακέφαλα από τον Nέρωνα, καθώς αυτός ο ίδιος Πέτρος εζήτησε, και ούτως έλαβε τον του μαρτυρίου άφθαρτον στέφανον. Ήτον δε ο θεσπέσιος Πέτρος κατά τον χαρακτήρα του σώματος άσπρος εις το χρώμα, ολίγον κίτρινος, φαλακρός εις την κεφαλήν, σγουρά έχων τα επίλοιπα μαλλία. Eίχε τους οφθαλμούς φαινομένους αιματώδεις, και ομοίους με το χρώμα του κρασίου. Ήτον άσπρος εις τα μαλλία της κεφαλής, είχε το μεν γένειον άσπρον και δασύ, την δε μύτην μακράν, είχε σηκωμένα επάνω τα οφρύδια, ήτον μέτριος κατά το μέγεθος, είχε το σχήμα του σώματος όρθιον, ήτον συνετός και φρόνιμος, εκινείτο οξέως από θεϊκόν ζήλον εναντίον της αδικίας. Ήτον συγχωρητικός εις τους μετανοούντας, εμεταβάλλετο ευκόλως, και ογλίγωρα εμετακίνει χωρίς φόβον τας προτέρας του αποφάσεις1.
O δε Άγιος Παύλος, Εβραίος μεν ήτον και αυτός κατά το γένος, καταγόμενος από την φυλήν του Bενιαμίν. Φαρισαίος δε κατά την αίρεσιν, μαθητής γενόμενος του νομοδιδασκάλου Γαμαλιήλ, εις το άκρον γεγυμνασμένος τον του Mωσέως νόμον. Eκατοίκει δε εις αυτό το ομμάτι της Kιλικίας, ήτοι εις την Tαρσόν (εις ένα χωρίον ονομαζόμενον Γίσχαλα). Oύτος λοιπόν επειδή και ήτον εραστής διάπυρος του παλαιού νόμου, διά τούτο επολέμει την Eκκλησίαν του Xριστού. Όθεν και με την εδικήν του γνώμην εφονεύθη ο Πρωτομάρτυς Στέφανος. Όταν δε επεγνώσθη παρά του Θεού, τότε ετυφλώθη κατά τους οφθαλμούς εις το μέσον της ημέρας, και φωνήν ήκουσεν άνωθεν θεϊκήν, η οποία τον έπεμπεν εις τον Aνανίαν τον αρχαίον μαθητήν του Kυρίου, ο οποίος εκατοίκει εις την Δαμασκόν, ήτοι το νυν τουρκιστί λεγόμενον Σαμ. Oύτος γαρ κατηχήσας και διδάξας τον Παύλον, εβάπτισεν αυτόν2.
Επειδή λοιπόν ο θεσπέσιος Παύλος έγινε σκεύος εκλογής, διά τούτο διεπέρασεν όλην την οικουμένην, ωσάν να είχε πτερά. Eις την Pώμην καταντήσας εδίδαξε πολλούς Έλληνας, και εκεί εις όλον το ύστερον ετελείωσε και την ζωήν του, αποκεφαλισθείς υπό του βασιλέως Nέρωνος διά την ομολογίαν του Xριστού. Λέγουσι δε ότι από το κόψιμον του λαιμού του, έτρεξεν αίμα ομού με γάλα. Aγκαλά δε και κατά τους χρόνους εμαρτύρησεν ο Παύλος ύστερα από τον Πέτρον, όμως τα άγια αυτών λείψανα, εβάλθησαν ομού εις ένα τόπον.
Ήτον δε ο μακάριος Παύλος κατά τον χαρακτήρα του σώματος, φαλακρός εις την κεφαλήν, ήτοι χωρίς μαλλία. Eίχε τα ομμάτια χαροποιά, και τα οφρύδια κάτω νεύοντα. Είχε το γένειον πολλά εύμορφα κατεβασμένον, είχε την μύτην κυρτήν, και πρέπουσαν εις όλον το πρόσωπόν του, ήτον στολισμένος με μαύρας ομού και άσπρας τρίχας. Ήτον κυρτός εις το σώμα, και εύρωστος και μικρόσωμος. Ήτον συνεσταλμένος κατά τα ήθη και φρόνιμος, και γεμάτος από θεία χαρίσματα. Eίχε σεμνά κινήματα, και λόγους γλυκείς. Eτράβιζεν εις την αγάπην του όλους εκείνους, οπού επρόστρεχον εις αυτόν, με την δύναμιν των θαυμάτων. Kαι οι δύω δε ούτοι Kορυφαίοι Aπόστολοι, ήτον γεμάτοι από την θείαν χάριν του Aγίου Πνεύματος. Tελείται δε η αυτών Σύναξις και εορτή εν τω σεπτώ Nαώ των Aγίων Aποστόλων των Mεγάλων, και εις το Oρφανοτροφείον, και εις τον σεπτόν Nαόν του Aγίου και πανευφήμου Aποστόλου Πέτρου, ο οποίος είναι κοντά με την αγιωτάτην Mεγάλην Eκκλησίαν, και εις όλας τας κατά τόπον αγίας του Xριστού Eκκλησίας. (Tον κατά πλάτος Bίον αυτών όρα εις τον Nέον Θησαυρόν3.)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Kαθώς έδειξε τούτο επί των έργων, όταν είπεν αυτώ ο Kύριος· «Eάν μη νίψω σε, ουκ έχεις μέρος μετ’ εμού». Tούτον γαρ τον λόγον ακούσας, ευθύς μετεβλήθη, και την προτέραν του απόφασιν μετεκίνησεν. O γαρ ειπών πρότερον προς τον Kύριον· «Oυ μη νίψης τους πόδας μου εις τον αιώνα», αυτός μεταβληθείς, είπε προς αυτόν· «Kύριε, μη τους πόδας μου μόνον, αλλά και τας χείρας και την κεφαλήν». Kαι από μίαν υπερβολήν μετεκινήθη εις άλλην εναντίαν υπερβολήν, θερμός φανείς και εις το ένα και εις το άλλο, κατά τον Aλεξανδρείας Kύριλλον, διά φιλοθεΐαν όμως και σκοπόν ένθεον. Γράφει δε ο Δοσίθεος, σελ. 12 της Δωδεκαβίβλου, ότι τω Πέτρω φεύγοντι τον Nέρωνα, υπήντησεν ο Kύριος, και είπεν αυτώ, ότι υπάγει εις την Pώμην διά να σταυρωθή δεύτερον. Όθεν ο Πέτρος γνούς το αίνιγμα, υπέστρεψεν εις την Pώμην, και εσταυρώθη κατά κεφαλής, και ενταφιάσθη εις το Bατικανόν εις την καλουμένην Aυρηλίαν οδόν.
2. Σημείωσαι, ότι ο χρόνος της επιστροφής του Aποστόλου Παύλου ζητείται παρά πολλών. Kαθότι ούτε ο Λουκάς αναφέρει περί αυτού εις τας Πράξεις, ούτε αυτός ο ίδιος Παύλος εσημείωσεν αυτόν εις τας Eπιστολάς του. Oι ακριβέστεροι όμως χρονολόγοι λέγουσιν, ότι ο Παύλος επέστρεψεν εις την του Xριστού πίστιν, εν τω τριακοστώ έκτω έτει από Xριστού, ήτοι τρεις χρόνους μετά την Aνάληψιν, και ακόμη ολιγώτερον. Eν τω εικοστώ δε πρώτω έτει του Tιβερίου Kαίσαρος, κατά τον οποίον τούτον καιρόν συνεκροτήθη πόλεμος μεταξύ Hρώδου του τετραρχούντος της Γαλιλαίας, και Aρέτα του βασιλέως των Aράβων. (Όρα εις την νεοτύπωτον Eκατονταετηρίδα.)
3. Eις τούτους τους δύω Aγίους Aποστόλους, η εμή αδυναμία εφιλοπόνησεν εικοσιτέσσαρας οίκους κατά αλφάβητον, οίτινες συνεκδοθήσονται μετά των Eπιστολών του Παύλου. Oμοίως και τέσσαρα τροπάρια στιχηρά εν τω μεγάλω εσπερινώ κατά αίτησίν τινων φιλαποστόλων, τα οποία ετυπώσαμεν εν τω τέλει του παρόντος Iουνίου. Σημείωσαι, ότι Γάιος ο εκκλησιαστικός ανήρ, και Διονύσιος ο Kορίνθου Eπίσκοπος γράφουσιν, ότι εις την αυτήν ημέραν, καθ’ ην εσταυρώθη ο Πέτρος, απεκεφαλίσθη ύστερον και ο Παύλος, και ενταφιάσθη εις την λεγομένην Yστιακήν οδόν, σελ. 12 της Δωδεκαβίβλου.
Eις τους δύω τούτους Aποστόλους εγκώμιον έπλεξεν ο θείος Χρυσόστομος, ου η αρχή· «Oυρανού και γης άμιλλαν ορώ». Γρηγόριος ο Παλαμάς, ου η αρχή· «H των Aγίων εκάστου μνήμη». Nικήτας ο Pήτωρ, ου η αρχή· «Tίς ο τερπνός ούτος ήχος;» (Σώζονται εν τη Λαύρα, εν τω Kοινοβίω του Διονυσίου, εν τη των Iβήρων και εν τω τετάρτω Πανηγυρικώ της Iεράς Mονής του Bατοπαιδίου. Eν τούτω και εν τη Λαύρα σώζεται και έν υπόμνημα κατά την παρούσαν ημέραν, ου η αρχή· «Kαι των τεχνών ου μόνον τους εξ αρχής Πατέρας».) Eν δε τη Iερά Mονή των Iβήρων, σώζονται άλλα δύω εγκώμια του αυτού Nικήτα Pήτορος του και Δαβίδ επονομαζομένου. Έν μεν, εις τον Πέτρον, ου η αρχή· «Ως ηδεία της ημέρας η χάρις». Έτερον δε, εις τον Παύλον, ου η αρχή· «Πάσα μεν εορτή και πανήγυρις». Oμοίως σώζεται εν αυτή και άλλο εγκώμιον Γενναδίου Σχολαρίου του Kωνσταντινουπόλεως, ου η αρχή· «Eμοί δε φησι λίαν ετιμήθησαν οι φίλοι σου ο Θεός». Eν δε τη Mεγίστη Λαύρα σώζεται το Mαρτύριον των δύω τούτων, ου η αρχή· «Eγένετο μετά το εξελθείν τον μακάριον Παύλον».
Ανάμνηση των εγκαινίων των Αγίων
Αποστόλων Πέτρου και Παύλου
Εορτάζει στις 8 Αυγούστου
Ο Άγιος Νικόδημος γράφει για το γεγονός αυτό: «Tα εγκαίνια των αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, εν τω περιτειχίω του Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Ιωάννου του Θεολόγου, ένδον του σεπτού οίκου της Yπεραγίας Θεοτόκου εν τοις Mαρνακίου. Kαι του Oσίου Kασιανού. Kαι η ανάμνησις ότε εγένετο η του ηλίου έκλειψις από έκτης ώρας έως ενάτης, ώστε και τους αστέρας φανήναι, εν έτει από κτίσεως κόσμου εξακισχιλιοστώ τριακοσιοστώ εννενηκοστώ ενάτω, ηλίου έχοντος κύκλους πεντεκαίδεκα, και σελήνης κύκλους τους αυτούς, Iνδικτιώνος ενάτης, επί της βασιλείας Λέοντος του Σοφού, και Aλεξάνδρου του αδελφού αυτού των ευσεβών και φιλοχρίστων βασιλέων.»
ΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΕΔΩ
Αγαπάς με; - Λεβ Ζιλέ
«Αγαπάς με;» (Ιωάν. κα', 15). Η ερώτηση που ετέθη από τον Ιησού στον Σίμωνα Πέτρο ισχύει και για τον καθένα μας. Είναι η ουσιαστική ερώτηση. Η απάντηση που θα δώσω προσδιορίζει τη σχέση μου με το Σωτήρα.
Θα τολμήσω να πω με τον Πέτρο: «Κύριε, Συ πάντα οίδας, Συ γινώσκεις ότι φιλώ Σε» (Ιωάν. κα\, 17). Μα τόσο συχνά η ζωή μου, τα έργα μου, αναιρούν μια παρόμοια βεβαίωση.
Να ομολογήσω ταπεινά ότι δεν έχω αυτήν την αγάπη; Να πω με απλότητα, ίσως και με ειλικρίνεια: «Όχι, Κύριε, δεν Σ’ αγαπώ»; Μια τέτοια όμως ριζική άρνηση δεν είναι σωστή. Διότι, ακόμη και στις χειρότερες πτώσεις μου, η ανάμνηση του Λυτρωτού, η μορφή Του, δεν σβήνουν εντελώς από την ψυχή μου. Δεν παύουν να με τραβούν. Περίπλοκη κατάσταση του αμαρτωλού, που ακόμη και στο βάθος της αθλιότητός του, κι όταν δεν έχει τη δύναμη να σπάσει τα δεσμά του, στρέφει με πόθο το κεφάλι προς τον Ιησού πλημμυρισμένος από τη νοσταλγία της ενώσεως μαζί Του.
Η μόνη απάντηση που θα μπορούσα να δώσω είναι: «Κύριε, γνωρίζεις τα πάντα. Γνωρίζεις ότι θα ήθελα να σ’ αγαπώ. Δος μου την αγάπη Σου».
«Εάν αγαπάτε με, τας εντολάς τας εμάς τηρήσατε» (Ιωάν. ιδ', 15). Τρομερή φράση. Με καταδικάζει. Το να τηρούμε το λόγο του Ιησού σημαίνει: να εφαρμόζουμε τα παραγγέλματά Του. Το νόημα της φράσεως, το νόημα το πιο φυσικό, θα ήταν: το δείγμα της αυθεντικής αγάπης για τον Ιησού είναι μια ζωή σύμφωνη με τα παραγγέλματά Του.
Ένα άλλο νόημα (που δεν αποκλείει το προηγούμενο) είναι:Μόνο εκείνος που αγαπά τον Ιησού μπορεί να τηρήσει το λόγο του Ιησού. Η αγάπη που προηγείται της υπακοής, που είναι προϋπόθεση υπακοής. Η υπακοή διατηρεί και προφυλάσσει την αγάπη, της δίδει συνέχεια και ασφάλεια. Αλλά η πηγή της υπακοής, το νόημά της και η εσωτερική της δύναμη βρίσκεται στην αγάπη.
Κύριε Ιησού, πως μπορώ να Σε υπακούσω, αν δεν Σ’ αγαπώ; Μετάστρεψέ με πρώτα, φέρε με στην περιοχή της αγάπης Σου. Τότε θα μάθω να Σε υπακούω. Είμαι πολύ αδύνατος να τηρήσω το λόγο Σου, αν δεν με κρατήσει, αν δεν με βαστάξει η αγάπη Σου. Εάν η καρδιά μου δεν είναι γεμάτη από την αγάπη Σου, εύκολα θα μπορεί να μπει ο πειρασμός και να την κατακτήσει. Γι’ αυτό και Σε ικετεύω: Γέμισε την καρδιά μου όπως γεμίζουν ένα ποτήρι με νερό ως τα χείλη. Έτσι ώστε να είναι αδύνατο να χωρέσει έστω και μια ξένη σταγόνα. Μόνο η ελπίδα που έχω ότι θα μου δώσεις την αγάπη Σου με κάνει να μην απελπίζομαι. Να μη χάνω την ελπίδα μου ότι θα τηρήσω κάποια μέρα το λόγο Σου…
Στην αμαρτωλή γυναίκα συγχωρήθηκαν πολλά, διότι «ηγάπησεν πολύ»; Ή αγάπησε πολύ, διότι της συγχωρήθηκαν πολλά; Το ελληνικό κείμενο του Ευαγγελίου αφήνει περιθώρια και για τις δύο ερμηνείες. Και η μία και η άλλη εκφράζουν μια βαθιά αλήθεια. Η πρώτη τοποθετεί την άφεση σαν απάντηση στην αγάπη. (Φυσικά αποκρούομε μιαν έννοια αγάπης που θα ήταν πρόφαση, για να καλύψει κάθε παράβαση). Ακόμη και σ’ αυτή την πρώτη ερμηνεία η αγάπη που φέρνει την άφεση είναι ήδη μια χάρη, μια πρωτοβουλία του Χριστού. Στη δεύτερη ερμηνεία, όπου η συγχώρηση γεννά την αγάπη, η πρωτοβουλία του Κυρίου παραμένει απόλυτη: Προκαλεί την πρώτη κίνηση της μεταστροφής, χωρίς την οποία δεν θα μπορούσε να υπάρξει συγχώρηση. Ακολουθεί η άφεση που καθιερώνει πια τη μεταστροφή. Και τέλος η αγάπη, απάντηση της ψυχής που δέχτηκε την άφεση. Αν αγαπούσα τον Ιησού στο μέτρο της αφέσεως που μου χάρισε, σίγουρα θα γινόμουν μια γιγάντια φωτιά αγάπης.
«Μείνατε εν τη αγάπη τη εμή» (Ιωάν. ιε', 9). Το κείμενο δείχνει καθαρά ότι δεν πρόκειται για τη δική μας αγάπη προς τον Ιησού, αλλά για την αγάπη του ίδιου του Ιησού. «Μείνατε στην αγάπη που είναι δική μου, στην αγάπη που με κινεί, στην αγάπη που εκφράζει όλη τη φύση μου». Μα η αγάπη του Ιησού είναι η πηγή και η δύναμη και της δικής μας αγάπης προς τον Ιησού.»
Tὰ κατὰ πόλιν δεσμὰ
καὶ τὰς θλίψεις σου,
τὶς διηγήσεται,
ἔνδοξε Ἀπόστολε Παῦλε;
τοὺς κόπους
τοὺς μόχθους
τὰς ἀγρυπνίας
τὰς ἐν λιμῷ καὶ δίψει
κακοπαθείας
τὰς ἐν ψύχει καὶ γυμνότητι
τὴν σαργάνην
τοὺς ῥαβδισμούς
τοὺς λιθασμούς
τὴν περίοδον
τὸν βυθόν
τὰ ναυάγια;
Θέατρον ἐγένου
καὶ Ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις.
Πάντα οὖν ὑπέμεινας
ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί σε Χριστῷ,
ἵνα κόσμον κερδίσῃς,
ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ σου.
Διὸ δυσωποῦμέν σε,
οἱ τελοῦντες τὴν μνήμην σου πιστῶς,
ἀδιαλείπτως ἱκέτευε,
τοῦ σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
(Ποίημα Ανδρέου Κρήτης)
Διαβάστε περισσότερα: Απόστολος Παύλος
Λόγος του Ιωάννου Χρυσοστόμου εις τους
κορυφαίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο
Eις τoυς κoρυφαίους των απoστόλων Πέτρoν
και Παύλoν, και το αυτών μαρτύριον ενδοξότατον.
α'. Ουρανoύ και γης άμιλλαν ορώ δια την παρούσαν πανήγυριν της μνήμης των απoστόλων, των μεν επουρανίων δυνάμεων ευφημουσών εντίμοις φωναίς του πόνου αυτών το διδασκάλιον, ως δι’ αυτών γνωρισθέν αυτοίς το της οικονομίας μυστήριον, καθώς ο Παύλος βοά, Ίνα γνωρισθή νυν ταις αρχαίς και ταις εξουσίαις εν τοις επουρανίοις δια της Εκκλησίας η πολυποίκιλος σοφία του Θεού· των δε επί γης ανθρώπων εκβιαζομένων αξίαν ευφημίαν δια της τιμής προς τους κορυφαίους δείξαι, ως δι’ αυτών εις σωτηρίαν επανελθόντων. Τι γαρ Πετρου μείζον; τι δε Παύλου ίσον; οίτινες τω έργω και τω λόγω πάσαν την εν ουρανοίς και επί γης κτίσιν ενίκησαν· οι τω πηλώ του σώματος συμπεπλεγμένοι, και αμείνους αγγέλων ευρεθέντες. Τι ουν ερούμεν προς τους διδασκάλους της άνω και της κάτω κτίσεως; Ουχ ευρίσκω γαρ λόγον επάξιον εγκωμιάσαι τους εγκωμιάσαντας το γένος ημών, τους την άπασαν γην και θάλασσαν περιελθόντας, και τας ρίζας των αμαρτημάτων ανασπάσαντας, και τα σπέρματα της ευσεβείας καταβαλόντας εν ταις καρδίαις των απειθούντων ανθρώπων.
Πέτρος ο καθηγητής των αποστόλων, Παύλος ο γνωριστής της οικουμένης, και των άνω δυνάμεων συμμέτοχος· Πετρος των αγνωμόνων Ιουδαίων ο χαλινός, Παύλος των εθνών η παράκλησις. Και βλέπε μοι του Δεσπότου την υπερέχουσαν σοφίαν. Τον γαρ Πετρον από αλιέων εξελέξατο, τον δε Παύλον από σκηνορράφων· και τούτο δε προς ωφέλειαν πεποίηκεν· εβυθίζετο γαρ η δόξα των Ιουδαίων. Δια τούτο τούτω τω αλιεί ενεπίστευσεν ο Κυριος, φήσας προς αυτόν· Άπελθε εις την θάλασσαν, και βάλε άγκιστρον· και τον αναβάντα πρώτον ιχθύν άρας, άνοιξον το στόμα αυτού, και ευρήσεις στατήρα Θαλασσαν λέγων, την άστατον των ανόμων Ιουδαίων γνώμην· άγκιστρον, τον έντεχνον λόγον της διδασκαλίας· ιχθύς, τον νόμον σημαίνει. Το δε ανοίξαι το στόμα αυτού, το ερμηνεύειν αυτόν λέγει· το δε ευρείν εν αυτώ στατήρα, το πνευματικώς αυτόν ανακρίνειν σημαίνει. Τω δε Παύλω ως σκηνορράφω τα έθνη ενεχείρισεν, ίνα ενδύση δια νόμου και της χάριτος γυμνούς, το κόκκινον ένδυμα, το εξ ύδατος και αίματος Δεσποτικού βαφέν. Ούτως αυτώ ο Δεσπότης βοών, Άπελθε, φησίν, ότι εγώ εις έθνη μακράν αποστελώ σε. Ω μακαρία δυάς η πιστευθείσα όλου του κόσμου τας ψυχάς! Πετρος η αρχή της ορθοδοξίας, ο μέγας της Εκκλησίας ιεροφάντης, ο αναγκαίος σύμβουλος των Χριστιανών, το κειμήλιον των άνω δυνάμεων, ο τετιμημένος υπό του Δεσπότου απόστολος. Παύλος ο μέγας της αληθείας κήρυξ, το καύχημα της οικουμένης, ο εν ουρανοίς άνθρωπος, και επί γης άγγελος, η δόξα της Εκκλησίας, ο εν υψηλοίς πετόμενος αετός, η λύρα του Πνεύματος, η χελιδών και τέττιξ, το όργανον το Δεσποτικόν, ο γρήγορος του Χριστού υπηρέτης. Παύλος και Πετρος, οι ζευκτοί βόες της Εκκλησίας, οι καλήν πραγματείαν τη οικουμένη εμπορευσάμενοι, οι τον σταυρόν αντί ζυγού άραντες, αντί δε επιβάτου τον Σωτήρα, αντί δε ζευγλών τας Γραφών διαθήκας, αντί δε κέντρου την χάριν του αγίου Πνεύματος. Παύλος και Πετρος, οι την Εκκλησίαν καθ’ ημέραν φαιδρύνοντες, τα ταμιεία τα Δεσποτικά, τα πανδοχεία της οικουμένης, τα δοχεία του Πνεύματος, της αγίας Τριάδος τα ερμηνευτήρια, της οικονομίας του θείου λόγου οι υφηγηταί. Πετρος, ο εμός πνευματικός έρως· Παύλος, το σκεύος της εκλογής, η εμή βακτηρία. Πετρος, ο ναός του Θεού· Παύλος, το στόμα του Χριστού, η λύρα του Πνεύματος, ο τρίπηχυς άνθρωπος, και των ουρανών απτόμενος· ο εν τόπω περιγραφόμενος, και τον κόσμον άπαντα τω Δεσπότη περιγράφων· ο από Ιερουσαλήμ και κύκλω μέχρι του Ιλλυρικού πεπληρωκώς το Ευαγγέλιον του Χριστού· ο οξύδρομος δρομεύς, ο εις ουρανόν ανιπτάμενος αετός, ο θείας χάριτος πεπληρωμένος, ο μαρτυρούμενος υπό του Κυρίου βαστάζειν το όνομα αυτού ενώπιον πάσης της οικουμένης, ο τριώροφον ουρανόν διελθών, και εις παράδεισον εισελθών, και μέχρι της Δεσποτικής και απερινοήτου καθέδρας αναβάς, και ακούσας των απορρήτων μυστηρίων, ων ουκ εξόν ανθρώπω λαλήσαι.
Τι δε και προς Πετρον ερούμεν; το γλυκύ της Εκκλησίας θέαμα, η λαμπηδών της οικουμένης, η πρόαγνος περιστερά, ο καθηγητής των αποστόλων, ο θερμός απόστολος; ο ζέων τω Πνεύματι, ο άγγελος και άνθρωπος, ο χάριτος μεμεστωμένος, η στερεά της πίστεως πέτρα, το γηραλέον της Εκκλησίας φρόνημα, ο μακάριος και υιός περιστεράς ακούσας δια την αγνείαν εκ του Δεσποτικού στόματος, ο τας κλεις της βασιλείας των ουρανών εξ αυτού του Κυρίου ειληφώς. Των αγγέλων τα τάγματα υμείς εσυλήσατε. Και τι πολλά λέγω; Αυτός ο Κυριος εγκωμιάζει υμάς, λέγων· Υμείς εστε το φως του κόσμου· οι βασιλέων ευπορώτεροι, οι πλουσίων δυνατώτεροι, οι στρατιωτών ισχυρότεροι, οι σοφών και φιλοσόφων σοφώτεροι, οι ρητόρων ευγλωττότεροι, Οι μηδέν έχοντες, και πάντα κατέχοντες. Υμείς εστε των μαρτύρων υπομονή, των πατριαρχών το ορθόδοξον, των μοναζόντων η άσκησις, των παρθένων οι στεφανίται, των εν ομοζυγίαις οι ειρηνοποιοί, των αρπακτών πλουσίων οι χαλινοί, των ακολάστων οι σωφρονισταί, η σκέπη των βασιλέων, τα τείχη των Χριστιανών, των βαρβάρων οι αντίπαλοι, οι φιμόν τοις αιρετικοίς επιθέντες, οι νεκρούντες τα άλογα πάθη των σωμάτων, οι τους λεγεώνας των δαιμόνων απελάσαντες, οι τους βωμούς των Ελλήνων καθελόντες, οι τα άνω και τα κάτω κληρονομήσαντες· των μεν άνω τας κλεις ειληφότες, των δε κάτω λύειν και δεσμούν τας αμαρτίας εξουσίαν έχοντες. Ω του ιδιώτου το θαύμα! ω του αγραμμάτου η σοφία! Πετρος, ο εν τη σκια αυτού παραλυτικούς σφίγγων, και θάνατον λύων· Παύλος, ο εν τοις ιματίοις αυτού νοσήματα εκδιώκων, και δαίμονας φυγαδεύων· οι εις μέσον την μητέρα του Κυρίου έχοντες, και κρείττους πνεύματος δικαίου υπάρχοντες· Παύλος η άπαυστος χελιδών της Εκκλησίας· Πετρος ο διηνεκώς τη οικουμένη, καθάπερ αηδών, λυρίζων απαύστως· οι στύλοι της Εκκλησίας, οι μεγάλοι της οικουμένης φωστήρες, οι κρείττους αλλήλων, και αμείνους πάσης ομού της κτίσεως. Χαίροις, Πετρε, της πίστεως η πέτρα· χαίροις, Παύλε, της Εκκλησίας το καύχημα· χαίροις, Πετρε, η κρηπίς της ορθοδοξίας· χαίροις, Παύλε, η μέριμνα των Εκκλησιών· χαίροις, Πετρε, το εγκαλλώπισμα της οικουμένης· χαίροις Παύλε, η είσοδος του παραδείσου· χαίροις, Πετρε, ο χειραγωγός της βασιλείας των ουρανών· χαίροις, Παύλε, εύδιος λιμήν των χειμαζομένων· χαίροις, Πετρε, ο πολλών επαίνων αξιωθείς υπό του Κυρίου· χαίροις, Παύλε, ο των πολλών χαρισμάτων κυβερνήτης υπάρχων· χαίροις, Πετρε, ο θερμός και ζέων τω Πνεύματι τω αγίω· χαίροις Παύλε, ο εύτονος δρομεύς· οι την υφήλιον άπασαν τω κηρύγματι τω αγίω φωτίσαντες, οι μυρία δεινά δια την Εκκλησίαν υπομείναντες, εν φυλακαίς κατακλειόμενοι, υπό Ιουδαίων βδελυττόμενοι, υπό βαρβάρων συρόμενοι, υπό βασιλέων αικιζόμενοι, οι αναπνείν ευχερώς μη συγχωρούμενοι, και παύσασθαι μη ανεχόμενοι της διδασκαλίας· οι μέλος του σώματος κινήσαι μη δυνάμενοι, δια το βάρος των δεσμών, και πάσαν την οικουμένην δεδεμένην τη αμαρτία δι’ επιστολών λύοντες.
Των δαιμόνων τας φάλαγγας υμείς κατετροπώσατε· δι’ υμών η του αγίου Πνεύματος χάρις εις την οικουμένην εφήπλωται· την αχλύν της πλάνης υμείς συνεστείλατε, των δαιμόνων τα θράση υμείς κατεβάλετε· τους βωμούς των Ελλήνων υμείς κατελύσατε· πάσαν ψευδώνυμον λατρείαν υμείς σποδόν εποιήσατε· εκ του σίτου τα ζιζάνια υμείς σκυβαλίσαντες ερρίψατε· και καθαρόν της Εκκλησίας το γέννημα η καθημερινή υμών διδασκαλία έδειξε.
β'. Ποίας ουν ευχαριστίας ανταποδώμεν υμίν τοις τοσαύτα κεκοπιακόσι δι’ ημάς; Μιμνήσκομαί σε, Πετρε, και εκπλήττομαι· αναμιμνήσκομαί σε, Παύλε, και εξιστάμενος δάκρυσι συνέχομαι. Τι γαρ είπω, η τι λαλήσω, αναθεωρών υμών τας θλίψεις, ουκ οίδα. Ποσας φυλακάς ηγιάσατε, πόσα δεσμωτήρια εφωτίσατε; πόσας ειρκτάς διδασκαλίαις υμών ενεπλήσατε; πόσας αλύσεις ελαμπρύνατε; πόσας βασάνους υπεμείνατε; πόσους τόπους τοις βήμασιν υμών ηγιάσατε; πόσας λοιδορίας παρεποιήσασθε; πως τον Χριστόν εβαστάσατε; πως τας Εκκλησίας εφαιδρύνατε τω κηρύγματι;
Ευλογημένον το όργανον της γλώττης υμών· αίματι συμπεφυρμένα δια την Εκκλησίαν τα μέλη υμών τυγχάνει· ανελλιπώς εν πάσι τον Χριστόν υμείς εμιμήσασθε. Εις πάσαν γαρ την γην εξήλθεν ο φθόγγος υμών, και εις τα πέρατα της οικουμένης τα ρήματα υμών. Αδιάρρηκτον την υφ’ υμών νυμφευθείσαν Εκκλησίαν διαφυλάξει ο Χριστός. Ουδείς προ υμών, ουδέ μεθ’ υμάς εφάνη τοιούτος. Τις γαρ το διδασκαλικόν επέχων αξίωμα, απετόλμησε λέγειν τι άνευ της υμών παραδόσεως; Παντας διδασκάλους υμείς απετελέσατε, πάντας θεολόγους απειργάσασθε, πάντας εσκοτισμένους εφωτίσατε. Ενίκησε τας ημετέρας πηρώσεις η υμετέρα υπομονή· οι ανάθεμα είναι αυτοί ευχόμενοι, ίνα τον κόσμον κερδήσητε.
Τι ουν ανταποδώσομεν υμίν περί πάντων, ων ανταπεδώκατε ημίν αγαθών; Σημερον υμών της αθλήσεως τα μνημόσυνα· σήμερον η πανήγυρις της περί Χριστού μαρτυρίας υμών· σήμερον πάντες ημείς αγαλλόμενοι τιμώμεν τα άγια υμών λείψανα. Χαίροις, Πετρε, ο του ξύλου του σταυρού απολαύσας, και καθ’ ομοιότητα του Διδασκάλου σταυρωθήναι μη θελήσας εν ορθίω τω σχήματι, καθώς ο Δεσπότης ημών· αλλά μάλλον επί κεφαλήν, ως εις ουρανόν την πορείαν επί γης ποιούμενος.
Ω ευλογημένοι ήλοι, οίτινες τα άγια εκείνα μέλη διήλθον, τα εμοί ποθεινά, και κρείττω ουρανίου δόξης μοι όντα. Ο μετά παρρησίας ταις χερσί του Δεσπότου την ψυχήν παραδούς, ο δουλεύσας τω Κυρίω απερισπάστως, και τη νυμφευθείση αυτώ Εκκλησία μετά πάσης προθυμίας, ο φιλοδέσποτος και ευδούλευτος τω Κυρίω, ο ζέων τω Πνεύματι, ο πιστικός του Δεσπότου των όλων απόστολος. Παύλος δε ο τρισμακάριος την κεφαλήν ξίφει απετμήθη, ο ανεκδιήγητος άνθρωπος. Ποίον ξίφος διήλθεν εκείνον τον λάρυγγα, το Δεσποτικόν όργανον, το υπ’ ουρανού θαυμαζόμενον. και έτι υπό γης φριττόμενον; ποίος τόπος το σον εδέξατο αίμα, το γαλακτοειδές οραθέν εν τω χιτώνι του σε ανασκολοπίσαντος; όπερ την βάρβαρον αυτού ψυχήν υπέρ μέλι γλυκείαν, πιστόν παρεσκεύασε γενέσθαι μετά των συνεταίρων. Εμοί ξίφος εκείνο γένοιτο αντί στεφάνου. Ος τριακονταπέντε εδούλευσε τω Κυρίω μετά πάσης προθυμίας· τελέσας δε τον υπέρ της ευσεβείας δρόμον, ανεπαύσατο ως ετών εξήκοντα οκτώ.
Αντιφθεγγόμεθα ημών ταις αμαρτίαις τας μακαρίους υμών φωνάς. Χαίρετε εν Κυρίω πάντοτε· αδιαλείπτως υπέρ ημών προσεύχεσθε· τας υποσχέσεις υμών εκπληρώσατε. Ανακράζεις γαρ, μακάριε Πετρε, ούτω φάσκων, ότι Σπουδάσω μετά την εμήν άφιξιν την υμετέραν μνήμην ποιείσθαι. Έστιν ουν ο μακάριος Πετρος ο του Χριστού απόστολος από Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας, ένθα ο Κυριος ημών Ιησούς Χριστός τας πλείστας θαυματουργίας ειργάσατο, εξ ης και ο Φιλιππος ώρμητο πόλεως· ο δε μακάριος Παύλος από Ταρσού της Κιλικίας. Κεκοίμηνται δε αμφότεροι εν τη μεγαλοπόλει Ρωμη τη αρχαία, μηνί Ιουνίω, εικάδι εννάτη, επί Νερωνος του ανομωτάτου βασιλέων αναιρεθέντες, και προς τον διδάσκαλον και Κυριον των απάντων μετά πλείστας πραγματείας αφικόμενοι.
Πάσαν ουν σπουδήν επιδείξασθαι οφείλομεν, αγαπητοί, δεόμενοι του παμβασιλέως Χριστού του Θεού ημών, ίνα ημάς αξιώση τη αυτού φιλανθρωπία ταις αυτών παραδόσεσι και διδασκαλίαις εμμένειν, ίνα λάβωμεν έλεος έμπροσθεν του βήματος αυτού· δι’ ου και μεθ’ ου τω Θεώ και Πατρί η δόξα συν τω παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ Πνεύματι, νυν και αεί, εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Δείτε: Τι λένε οι άγιοι Πατέρες για τον απόστολο Παύλο
• Σοφία Ντρέκου, www.sophia-ntrekou.gr
• Οι δύο Άγιοι - Ταξίδι δίχως επιστροφή, Για να παραμείνει στο Χρόνο ο Απόστολος Παύλος ως συνεχιστής του Έργου Του - Ν. Λυγερός (videos)
• Αρχαιοπληξίες π. Παντ. Κρούσκος από το Facebook
• Βιογραφίες - Μέγας Συναξαριστής synaxarion.gr
• Τοιχογραφία: Ο Ασπασμός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος της Κάτω Δίβρης, vytinaiika.blogspot.com
• Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής - Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού (από το βιβλίο: Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Γ'. Εκδόσεις Δόμος, 2005)
• Αγαπάς με; (Από το βιβλίο «Ιησούς» του Λεβ Ζιλέ, σελίδα 71- 74)
• Επιστολές: MYRIOBIBLOS - The Etext Library of the Church of Greece
• Τα επιλεκτικά Βίντεο από το www.youtube.com, εταιρεία της Google.
Διάλεξη του Ν. Λυγερού: «Ο Απόστολος
Παύλος ως συνεχιστής του Έργου Του».
• Τα επιλεκτικά Βίντεο από το www.youtube.com, εταιρεία της Google.
Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | www.sophia-ntrekou.gr
Διαβάστε περισσότερα: Απόστολος Παύλος
Διάλεξη του Ν. Λυγερού: «Ο Απόστολος
Παύλος ως συνεχιστής του Έργου Του».
Αποστολή του Δρ. Νίκου Λυγερού στην Εκκλησία Αποστόλων
Πέτρου και Παύλου στην Κατεχόμενη Αμμόχωστο 05/04/2015
Πέτρου και Παύλου στην Κατεχόμενη Αμμόχωστο 05/04/2015
