Η Ουγκάντα είναι χώρα της Αφρικανικής ηπείρου με πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη την Καμπάλα. Βρίσκεται δίπλα στη λίμνη Βικτόρια και συνορεύει με το Κονγκό, το νότιο Σουδάν και την Κένυα. Έχει έκταση 241.038 τ.χλμ. και πληθυσμό 42.885.900 κατοίκους σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2021 (κατατάσσεται 34η στον κόσμο). Επίσημες γλώσσες της είναι η αγγλική και η Σουαχίλι. Παλιότερα υπήρξε αποικία των Άγγλων αλλά στις 9 Οκτωβρίου 1962 απέκτησε την ανεξαρτησία της.
Η Κένυα είναι χώρα της ανατολικής Αφρικής με έκταση 580.367 τ.χλμ. και πληθυσμό 47.564.296, σύμφωνα με την απογραφή του 2019. Συνορεύει νοτιοδυτικά με την Τανζανία, δυτικά με την Ουγκάντα και βρέχεται από τη λίμνη Βικτόρια, βορειοδυτικά με το Νότιο Σουδάν, βόρεια με την Αιθιοπία, βορειοανατολικά και ανατολικά με την Σομαλία και νοτιοανατολικά βρέχεται από τον Ινδικό ωκεανό. Πρωτεύουσα είναι το Ναϊρόμπι. Πρόεδρος της χώρας είναι ο Ουχούρου Κενυάτα. Η Κένυα ανεξαρτητοποιήθηκε από τη Βρετανία στις 12 Δεκεμβρίου 1963.
Ουγκάντα - Κένυα:
Η συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας
στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αφρικής
Μελέτη Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης
Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου
Εισαγωγή
Μελετώντας την ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην υποσαχάρια Αφρική (δηλ. στις χώρες από την έρημο Σαχάρα και κάτω) διαπιστώνουμε κάτι συγκινητικό: την εμπλοκή των Ορθοδόξων Εκκλησιών στους αγώνες των αφρικανικών λαών για την απελευθέρωσή τους από τους δυτικοευρωπαίους αποικιοκράτες και ιδιαίτερα τους Άγγλους.
Στο άρθρο «Orthodox Mission in Tropical Africa» του Νοτιοαφρικανού Stephen Hayes, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Missionalia, the journal of the Southern African Missiological Society (και αναδημοσιεύεται στο Διαδίκτυο – βλ. τις πηγές, στο τέλος του άρθρου), διαβάζουμε πως οι περισσότεροι δυτικοευρωπαίοι συγγραφείς που έγραψαν για την ιστορία της χριστιανικής ιεραποστολής στην Αφρική, δεν αναφέρονται καθόλου (ή σχεδόν καθόλου) στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ένας λόγος που εντοπίζει γι’ αυτό, είναι η προκατάληψη των ρωμαιοκαθολικών και των προτεσταντών απέναντι στις Ορθόδοξες Εκκλησίες των αφρικανικών χωρών, επειδή πολλές από αυτές ταυτίστηκαν με την πάλη ενάντια στην αποικιοκρατία.
Από το 15ο αιώνα μ.Χ. (την εποχή των «μεγάλων εξερευνήσεων») όλα τα βασίλεια της δυτικής Ευρώπης, με το στόλο και το στρατό τους, κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη μας και το μετέτρεψαν σε «αποικίες» τους. Δημιούργησαν, δηλαδή, αυτοκρατορίες, που εκμεταλλεύονταν όσα προϊόντα ή πλούτη μπορούσαν να πάρουν από τις διάφορες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Αμερικής. Έτσι, χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ισπανία και η Πορτογαλία μετατράπηκαν σε μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις. Το ίδιο και η Γερμανία και (λιγότερο) η Ιταλία. Η ισχυρότερη από τις αυτοκρατορίες αυτές ήταν η Αγγλία, γι’ αυτό και ήταν, αρχικά, ο κυριότερος αντίπαλος του Χίτλερ, στη δική του προσπάθεια να κατακτήσει τον κόσμο.
Από το 18ο και 19ο αιώνα, κάποιες χώρες, ιδίως στην Ασία (π.χ. Κίνα, Επανάσταση των Μπόξερς, 1900 – στην οποία δυστυχώς συνέβησαν και βαρβαρότητες, όπως το μαρτύριο των 222 ορθοδόξων Κινέζων αγίων) και στην Αμερική, άρχισαν να επαναστατούν για να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους. Η πρώτη απ’ αυτές ήταν η Αϊτή (τις ΗΠΑ δεν τις συμπεριλαμβάνω, γιατί εκεί επαναστάτησαν οι Βρετανοί άποικοι ενάντια στη μητρόπολή τους, την Αγγλία, και όχι οι ντόπιοι, δηλ. οι Ινδιάνοι, των οποίων η τύχη είναι λίγο πολύ γνωστή).
Οι χώρες της Αφρικής (που, τους προηγούμενους αιώνες, είχαν ταλαιπωρηθεί ιδιαίτερα και από το δουλεμπόριο) ανεξαρτητοποιήθηκαν, μία προς μία, κατά τον 20ό αιώνα, ενώ ακόμη και σήμερα υπάρχουν περιοχές έξω από την Ευρώπη, που «ανήκουν» («νόμιμα») σε ευρωπαϊκές χώρες.
Οι δυτικοευρωπαίοι ιεραπόστολοι, που έφταναν στις αποικίες, κάποτε υπερασπίζονταν τους ιθαγενείς πληθυσμούς, αλλά τις περισσότερες φορές τάσσονταν με το μέρος των αποικιοκρατών κατακτητών. Γι’ αυτό, αν και μεγάλοι ντόπιοι πληθυσμοί γίνονταν χριστιανοί (ρωμαιοκαθολικοί και προτεστάντες), σταδιακά οι ντόπιοι άρχιζαν να αποστρέφονται αυτές τις μορφές του χριστιανισμού, που τις συνέδεαν με την καταπίεση και την εκμετάλλευσή τους από τους κατακτητές. Σύγχρονος ορθόδοξος κληρικός από την Τανζανία είπε κάποτε (επαναλαμβάνοντας μια φράση που αποδίδεται στον ρωμαιοκαθολικό αρχιεπίσκοπο της Νότιας Αφρικής Ντέσμοντ Τούτου, που αγωνιζόταν κατά του Απαρτχάιντ):
Κάποιες από τις ομάδες αυτές, όταν μάθαιναν την ύπαρξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας, εντάσσονταν σ’ αυτήν, πράγμα που συνέβαλε πάρα πολύ στην εξάπλωση της Ορθοδοξίας στην αφρικανική ήπειρο. Τέτοια είναι π.χ. η Αφρικανική Ορθόδοξη Επισκοπελιανή Εκκλησία στη χώρα της Νότιας Αφρικής, που για την ένωσή της με την Ορθόδοξη Εκκλησία πρωτοστάτησαν ο ηγέτης της, αρχιεπίσκοπος Σίμων Thamaga, και η Νοτιοαφρικάνα Χριστίνα Mothapo († 10 Ιουλίου 2015).
Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα (το πιο χαρακτηριστικό ίσως) είναι ο τρόπος, με τον οποίο ρίζωσε η Ορθοδοξία στην Ουγκάντα και την Κένυα.
Τη δεκαετία του 1920, μια ομάδα μορφωμένων μαύρων αναζητητών εντάχθηκε στη λεγόμενη «Αφρικανική Ορθόδοξη Εκκλησία», που είχε ιδρύσει στην Αμερική ο Αφροαμερικανός George Alexander McGuire. Η ομάδα αυτή αποτελούνταν από τους Ουγκαντέζους Ρουβήμ-Σπάρτα Μουκάσα, Οβαδία Μπασαγιακιτάλο (Basajjakitalo), Θεόδωρο Ναγκιάμα και Ειρηναίο Ματζίμπι και τον Κενυάτη Άρθουρ-Γεώργιο Γκαντούνα.
Στην Αμερική, το 1979, ο π. Σεραφείμ Ρόουζ (ένας πρώην άθεος φιλόσοφος, που έγινε ορθόδοξος χριστιανός και κατέληξε ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους διδασκάλους της Ορθοδοξίας στο δυτικό κόσμο) δημοσίευσε στο περιοδικό του, τον «Ορθόδοξο Λόγο» («Orthodox Word»), επιστολή ενός ορθόδοξου χριστιανού από την Ουγκάντα, που είχε φτάσει χέρι με χέρι και κατάγγελλε το καθεστώς του δικτάτορα Ίντι Αμίν (Αμίν Νταντά). Και έγραψε:
«Σήμερα οι Αφρικανικές Ορθόδοξες Εκκλησίες στην Ουγκάντα, την Κένυα και άλλες χώρες της Ανατολικής Αφρικής, είναι παραδείγματα καρποφορίας της αναζήτησης της Ορθοδοξίας. Παρ’ όλη τη δυσκολία και χωρίς να παρέχεται οποιαδήποτε βοήθεια από τον ορθόδοξο κόσμο του εξωτερικού, έχουν φθάσει στην πληρότητα της Ορθοδοξίας, αποφεύγοντας τις παγίδες στις οποίες πολλοί δυτικοί νεοφώτιστοι έχουν πέσει» (βλ. παραπομπή στο τέλος του άρθρου).
Το 1982, όταν κοιμήθηκε ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας, ως επίσκοπος πλέον (με τον τίτλο επίσκοπος Νειλοπόλεως), γράφτηκε: «Ο τολμηρός και πιστός δούλος Κυρίου... Αν οι άρχοντες κυβερνούν εν ζωή, οι άγιοι κυβερνούν από τον τάφο».
Μια λεπτομέρεια: ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας είχε πάρει μόνος του το όνομα «Σπάρτας», όταν ήταν νέος, από θαυμασμό προς τη γενναιότητα των αρχαίων Σπαρτιατών, για την οποία είχε διαβάσει σε εφηβική ηλικία.
Στην Κένυα (αγγλική αποικία επίσης), ένας από την παρέα των Αφρικανών αναζητητών, που αναφέραμε πριν, ο Άρθουρ Γκαντούνα, είχε δημιουργήσει την ανεξάρτητη «Αφρικανική Ορθόδοξη Εκκλησία της Κένυας». Το 1946 τον επισκέφτηκαν από την Ουγκάντα ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας και ο π. Οβαδίας και του μίλησαν για την Ορθόδοξη Εκκλησία, με την οποία είχαν ενωθεί. Έτσι ο Γκαντούνα και η ομάδα του εντάχθηκαν στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας και ο ίδιος έγινε ο πρώτος Κενυάτης ορθόδοξος ιερέας, παίρνοντας το όνομα Γεώργιος.
Τη δεκαετία του 1950 ο π. Γεώργιος Γκαντούνα, μαζί με πολλούς ορθόδοξους ιερείς, αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της Κένυας. Ο ίδιος έμεινε δέκα χρόνια στη φυλακή, λόγω της συμμετοχής του σ’ αυτόν τον αγώνα, και εκεί έγινε φίλος του φυλακισμένου ηγέτη Γιόμο Κενυάτα, μελλοντικού προέδρου της ελεύθερης Κένυας.
Την εποχή εκείνη η Ορθόδοξη Εκκλησία υπέστη σκληρό διωγμό από το καθεστώς. Ο Stephen Hayes γράφει:
Σήμερα η Τανζανία έχει αμέτρητους ορθόδοξους χριστιανούς και δύο μητροπόλεις, τη μητρόπολη Ειρηνουπόλεως, με έδρα το Νταρ ες Σαλαάμ (που σημαίνει, ακριβώς, Πόλη της Ειρήνης ή, ακριβέστερα, Οίκος Ειρήνης) και τη μητρόπολη Μουάνζας, στο βορά. Οι δύο μητροπόλεις, όπως και όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες στην υποσαχάρια Αφρική, επιτελούν όχι μόνο πνευματικό έργο, αλλά και τεράστιο κοινωνικό έργο.
«Κάτω από τέτοια καταπιεστική μεταχείριση ο απλός Αφρικανός παραμορφώνεται, μετατρέπεται σε ασυνείδητο και άοπλο επαναστάτη, που μισεί τους πάντες και τα πάντα, μη γνωρίζοντας πού και ποιον να χτυπήσει, δεχόμενος από όλους βολές και τραύματα, ώστε χάνει τελικώς την ταυτότητά του, επειδή χάνει τον προσανατολισμό του. Σε αυτό το ψυχικό αδιέξοδο, που βρίσκεται ο Αφρικανός, θέλει και πρέπει να βοηθηθεί, να βρει τις θεϊκές ρίζες του, να γαληνέψει η ψυχή του, να συνδεθεί με τον Θεό, να αγαπήσει τον συνάνθρωπο και τότε, με ηρεμία και ησυχία, να αποφασίσει μόνος του για το μέλλον του».
[Τα παραθέματα προέρχονται από τη μελέτη του Ι. Λάππα «Η Αρχή της Προσαρμογής (της Σάρκωσης) στην ιεραποστολική σκέψη και πράξη του π. Κοσμά Γρηγοριάτη», που δημοσιεύεται στο Διαδίκτυο].
Στην Αφρική εργάζονται δεκάδες ανθρωπιστικές οργανώσεις (ΜΗΚΥΟ), αλλά εργάζεται επίσης και η Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία, εκτός από το πολύτιμο ανθρωπιστικό έργο της, προσφέρει και κάτι ακόμη, μοναδικό: την ένωση του ανθρώπου με το Θεό, την αγιότητα – στις Ορθόδοξες Εκκλησίες των αφρικανικών χωρών συναντούμε πολλούς ιθαγενείς αληθινούς πνευματικούς αγωνιστές, ακόμη και ανθρώπους που εμφανίζουν σημάδια αγιότητας.
Να επισημάνουμε επίσης ότι οι ιεραποστολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες σε όλο τον κόσμο (στις χώρες της Αφρικής, αλλά και της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής) δεν έχουν χρήματα. Βασίζονται στη βοήθεια των ορθοδόξων χριστιανών των ανεπτυγμένων χωρών, μητροπόλεων και μοναστηριών, αλλά και των ιεραποστολικών κέντρων οργανώσεων στην Ελλάδα, τις ΗΠΑ κ.α., που από το υστέρημα των μελών τους καλύπτουν όσο είναι δυνατόν τις οικονομικές ανάγκες των ορθόδοξων κοινοτήτων στον τρίτο κόσμο. Τέτοιες οργανώσεις είναι η Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής, το Διορθόδοξο Ιεραποστολικό Κέντρο «Πορευθέντες», ο Ιεραποστολικός Σύνδεσμος «άγ. Κοσμάς ο Αιτωλός», το Orthodox Christian Mission Center στις ΗΠΑ κ.ά.
Σήμερα στην Αφρική έχουμε εκατομμύρια ορθόδοξους χριστιανούς, εκατοντάδες Αφρικανούς ιερείς και αμέτρητους ιεραποστόλους και συνεργάτες της ιεραποστολής, που βρίσκονται σε συνεργασία με τις ειρηνικές Αφρικανικές φυλές, αλλά και διακινδυνεύουν από τις βίαιες ομάδες και τις σκληρές κυβερνήσεις. Το πατριαρχείο Αλεξανδρείας διαθέτει τέσσερις μαύρους επισκόπους και ένα Άραβα. Όλοι οι υπόλοιποι επίσκοποί του είναι Έλληνες.
Οι μαύροι αυτοί επίσκοποι είναι ο Ουγκάντας Ιωνάς, ο Μουάνζας (στα βόρεια της Τανζανίας) Ιερώνυμος, ο Μπουρούντι και Ρουάντας Ιννοκέντιος και ο Νιτρίας Νεόφυτος, ενώ ο Άραβας είναι ο Νουβίας Νάρκισσος (Νότιο Σουδάν). Θυμάμαι μια φράση του π. Νάρκισσου, από την περιοδεία του στη σπαραγμένη από τους πολέμους περιοχή του Σουδάν. Ιερουργούσε, αλλά δεν είχε θυμιατό. Βρήκε κάπου ένα πεταμένο καλάσνικοφ. Και γράφει: «Άναψα τα καρβουνάκια στην άκρη του γεμιστήρα του καλάσνικοφ, έβαλα το λιβάνι και θύμιασα τους ανθρώπους». (ΕΔΩ)
Περισσότερα από τον κ. Θεόδωρο Ι. Ρηγινιώτη εδώ
Πηγές:
Η ηθοποιός Ναταλία Λιονάκη χειροτονήθηκε μοναχή, σε τελετή στην Κένυα. Kαι επίσημα μοναχή είναι πλέον η Κρητικιά ηθοποιός Ναταλία Λιονάκη, η οποία φέρει το όνομα «Φεβρωνία».
Η χειροτονία της ηθοποιού έγινε στις 14 Αυγούστου 2017 στην Κένυα, με τη στήριξη του πνευματικού της πατέρα Απόστολου, ο οποίος πριν από μερικές μέρες επισκέφτηκε, ύστερα από απουσία 4 ετών, τo Ηράκλειο.
Μελετώντας την ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην υποσαχάρια Αφρική (δηλ. στις χώρες από την έρημο Σαχάρα και κάτω) διαπιστώνουμε κάτι συγκινητικό: την εμπλοκή των Ορθοδόξων Εκκλησιών στους αγώνες των αφρικανικών λαών για την απελευθέρωσή τους από τους δυτικοευρωπαίους αποικιοκράτες και ιδιαίτερα τους Άγγλους.
Στο άρθρο «Orthodox Mission in Tropical Africa» του Νοτιοαφρικανού Stephen Hayes, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Missionalia, the journal of the Southern African Missiological Society (και αναδημοσιεύεται στο Διαδίκτυο – βλ. τις πηγές, στο τέλος του άρθρου), διαβάζουμε πως οι περισσότεροι δυτικοευρωπαίοι συγγραφείς που έγραψαν για την ιστορία της χριστιανικής ιεραποστολής στην Αφρική, δεν αναφέρονται καθόλου (ή σχεδόν καθόλου) στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ένας λόγος που εντοπίζει γι’ αυτό, είναι η προκατάληψη των ρωμαιοκαθολικών και των προτεσταντών απέναντι στις Ορθόδοξες Εκκλησίες των αφρικανικών χωρών, επειδή πολλές από αυτές ταυτίστηκαν με την πάλη ενάντια στην αποικιοκρατία.
Η αποικιοκρατία
Από το 15ο αιώνα μ.Χ. (την εποχή των «μεγάλων εξερευνήσεων») όλα τα βασίλεια της δυτικής Ευρώπης, με το στόλο και το στρατό τους, κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη μας και το μετέτρεψαν σε «αποικίες» τους. Δημιούργησαν, δηλαδή, αυτοκρατορίες, που εκμεταλλεύονταν όσα προϊόντα ή πλούτη μπορούσαν να πάρουν από τις διάφορες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Αμερικής. Έτσι, χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ισπανία και η Πορτογαλία μετατράπηκαν σε μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις. Το ίδιο και η Γερμανία και (λιγότερο) η Ιταλία. Η ισχυρότερη από τις αυτοκρατορίες αυτές ήταν η Αγγλία, γι’ αυτό και ήταν, αρχικά, ο κυριότερος αντίπαλος του Χίτλερ, στη δική του προσπάθεια να κατακτήσει τον κόσμο.
Από το 18ο και 19ο αιώνα, κάποιες χώρες, ιδίως στην Ασία (π.χ. Κίνα, Επανάσταση των Μπόξερς, 1900 – στην οποία δυστυχώς συνέβησαν και βαρβαρότητες, όπως το μαρτύριο των 222 ορθοδόξων Κινέζων αγίων) και στην Αμερική, άρχισαν να επαναστατούν για να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους. Η πρώτη απ’ αυτές ήταν η Αϊτή (τις ΗΠΑ δεν τις συμπεριλαμβάνω, γιατί εκεί επαναστάτησαν οι Βρετανοί άποικοι ενάντια στη μητρόπολή τους, την Αγγλία, και όχι οι ντόπιοι, δηλ. οι Ινδιάνοι, των οποίων η τύχη είναι λίγο πολύ γνωστή).
- Η Αϊτή ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος. Μόλις τελείωσε τον δικό της απελευθερωτικό πόλεμο εναντίον των Γάλλων αποικιοκρατών, κατεστραμμένη οικονομικά, έστειλε στο Παρίσι, στον Αδαμάντιο Κοραή, 25 τόνους καφέ, να πουληθούν, για να αγοραστούν όπλα για τον ελληνικό αγώνα. Επίσης έστειλε 100 εθελοντές μαύρους στρατιώτες να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων, αλλά δυστυχώς το πλοίο βυθίστηκε!
Ορθόδοξοι χριστιανοί της Αϊτής (από εδώ)
Οι χώρες της Αφρικής (που, τους προηγούμενους αιώνες, είχαν ταλαιπωρηθεί ιδιαίτερα και από το δουλεμπόριο) ανεξαρτητοποιήθηκαν, μία προς μία, κατά τον 20ό αιώνα, ενώ ακόμη και σήμερα υπάρχουν περιοχές έξω από την Ευρώπη, που «ανήκουν» («νόμιμα») σε ευρωπαϊκές χώρες.
Οι δυτικοευρωπαίοι ιεραπόστολοι, που έφταναν στις αποικίες, κάποτε υπερασπίζονταν τους ιθαγενείς πληθυσμούς, αλλά τις περισσότερες φορές τάσσονταν με το μέρος των αποικιοκρατών κατακτητών. Γι’ αυτό, αν και μεγάλοι ντόπιοι πληθυσμοί γίνονταν χριστιανοί (ρωμαιοκαθολικοί και προτεστάντες), σταδιακά οι ντόπιοι άρχιζαν να αποστρέφονται αυτές τις μορφές του χριστιανισμού, που τις συνέδεαν με την καταπίεση και την εκμετάλλευσή τους από τους κατακτητές. Σύγχρονος ορθόδοξος κληρικός από την Τανζανία είπε κάποτε (επαναλαμβάνοντας μια φράση που αποδίδεται στον ρωμαιοκαθολικό αρχιεπίσκοπο της Νότιας Αφρικής Ντέσμοντ Τούτου, που αγωνιζόταν κατά του Απαρτχάιντ):
- «Όταν ήρθαν εδώ οι Ευρωπαίοι, εκείνοι κρατούσαν στα χέρια τους το ευαγγέλιο κι εμείς κρατούσαμε τη γη μας. Τώρα, εμείς κρατάμε το ευαγγέλιο και εκείνοι κρατούν τη γη μας!».
Κάποιες από τις ομάδες αυτές, όταν μάθαιναν την ύπαρξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας, εντάσσονταν σ’ αυτήν, πράγμα που συνέβαλε πάρα πολύ στην εξάπλωση της Ορθοδοξίας στην αφρικανική ήπειρο. Τέτοια είναι π.χ. η Αφρικανική Ορθόδοξη Επισκοπελιανή Εκκλησία στη χώρα της Νότιας Αφρικής, που για την ένωσή της με την Ορθόδοξη Εκκλησία πρωτοστάτησαν ο ηγέτης της, αρχιεπίσκοπος Σίμων Thamaga, και η Νοτιοαφρικάνα Χριστίνα Mothapo († 10 Ιουλίου 2015).
Ουγκάντα
Fr. Reuben Spartas (Ρουβήμ-Σπάρτας, Ουγκάντα)
Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα (το πιο χαρακτηριστικό ίσως) είναι ο τρόπος, με τον οποίο ρίζωσε η Ορθοδοξία στην Ουγκάντα και την Κένυα.
Τη δεκαετία του 1920, μια ομάδα μορφωμένων μαύρων αναζητητών εντάχθηκε στη λεγόμενη «Αφρικανική Ορθόδοξη Εκκλησία», που είχε ιδρύσει στην Αμερική ο Αφροαμερικανός George Alexander McGuire. Η ομάδα αυτή αποτελούνταν από τους Ουγκαντέζους Ρουβήμ-Σπάρτα Μουκάσα, Οβαδία Μπασαγιακιτάλο (Basajjakitalo), Θεόδωρο Ναγκιάμα και Ειρηναίο Ματζίμπι και τον Κενυάτη Άρθουρ-Γεώργιο Γκαντούνα.
Ο Ρουβήμ-Σπάρτας και ο Οβαδίας χειροτονήθηκαν ιερείς της «Εκκλησίας» αυτής στην Ουγκάντα. Κάποια στιγμή όμως διαπίστωσαν ότι υπάρχει η πραγματική Ορθόδοξη Εκκλησία, που έχει κέντρο στην Αφρική το πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Ήρθαν σ’ επαφή με τον τότε πατριάρχη και μετά από μελέτη και πολλές συζητήσεις – μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου – ολόκληρη η ομάδα της «Αφρικανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας» της Ουγκάντας εντάχθηκε στην κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτό ήταν το πρώτο κατέβασμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας στους ντόπιους πληθυσμούς κάτω από τη Σαχάρα, με πρόσκληση των ίδιων των ιθαγενών, χωρίς ιεραποστολή από πλευράς της Εκκλησίας.
Όλα τα μέλη της παραπάνω συντροφιάς χειροτονήθηκαν ιερείς, μάλιστα ο Ρουβήμ-Σπάρτας και (πολύ αργότερα) ο Θεόδωρος Ναγκιάμα κάποια στιγμή έγιναν και επίσκοποι.
Όμως δεν χρησιμοποίησαν τις θέσεις τους για να εξυπηρετήσουν τον εαυτό τους, αλλά μπήκαν στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας τους από το αποικιοκρατικό καθεστώς. Έτσι, το καθεστώς άρχισε να καταδιώκει την Εκκλησία και ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας έμεινε πέντε χρόνια στη φυλακή, λόγω των προσπαθειών του για τη μόρφωση του λαού, πράγμα που εμπόδιζε το κράτος.
Όλα τα μέλη της παραπάνω συντροφιάς χειροτονήθηκαν ιερείς, μάλιστα ο Ρουβήμ-Σπάρτας και (πολύ αργότερα) ο Θεόδωρος Ναγκιάμα κάποια στιγμή έγιναν και επίσκοποι.
Όμως δεν χρησιμοποίησαν τις θέσεις τους για να εξυπηρετήσουν τον εαυτό τους, αλλά μπήκαν στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας τους από το αποικιοκρατικό καθεστώς. Έτσι, το καθεστώς άρχισε να καταδιώκει την Εκκλησία και ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας έμεινε πέντε χρόνια στη φυλακή, λόγω των προσπαθειών του για τη μόρφωση του λαού, πράγμα που εμπόδιζε το κράτος.
Στην Αμερική, το 1979, ο π. Σεραφείμ Ρόουζ (ένας πρώην άθεος φιλόσοφος, που έγινε ορθόδοξος χριστιανός και κατέληξε ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους διδασκάλους της Ορθοδοξίας στο δυτικό κόσμο) δημοσίευσε στο περιοδικό του, τον «Ορθόδοξο Λόγο» («Orthodox Word»), επιστολή ενός ορθόδοξου χριστιανού από την Ουγκάντα, που είχε φτάσει χέρι με χέρι και κατάγγελλε το καθεστώς του δικτάτορα Ίντι Αμίν (Αμίν Νταντά). Και έγραψε:«Σήμερα οι Αφρικανικές Ορθόδοξες Εκκλησίες στην Ουγκάντα, την Κένυα και άλλες χώρες της Ανατολικής Αφρικής, είναι παραδείγματα καρποφορίας της αναζήτησης της Ορθοδοξίας. Παρ’ όλη τη δυσκολία και χωρίς να παρέχεται οποιαδήποτε βοήθεια από τον ορθόδοξο κόσμο του εξωτερικού, έχουν φθάσει στην πληρότητα της Ορθοδοξίας, αποφεύγοντας τις παγίδες στις οποίες πολλοί δυτικοί νεοφώτιστοι έχουν πέσει» (βλ. παραπομπή στο τέλος του άρθρου).
Το 1982, όταν κοιμήθηκε ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας, ως επίσκοπος πλέον (με τον τίτλο επίσκοπος Νειλοπόλεως), γράφτηκε: «Ο τολμηρός και πιστός δούλος Κυρίου... Αν οι άρχοντες κυβερνούν εν ζωή, οι άγιοι κυβερνούν από τον τάφο».
Μια λεπτομέρεια: ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας είχε πάρει μόνος του το όνομα «Σπάρτας», όταν ήταν νέος, από θαυμασμό προς τη γενναιότητα των αρχαίων Σπαρτιατών, για την οποία είχε διαβάσει σε εφηβική ηλικία.
Κένυα
Ο επίσκοπος Ουγκάντας π. Ιωνάς
Στην Κένυα (αγγλική αποικία επίσης), ένας από την παρέα των Αφρικανών αναζητητών, που αναφέραμε πριν, ο Άρθουρ Γκαντούνα, είχε δημιουργήσει την ανεξάρτητη «Αφρικανική Ορθόδοξη Εκκλησία της Κένυας». Το 1946 τον επισκέφτηκαν από την Ουγκάντα ο π. Ρουβήμ-Σπάρτας και ο π. Οβαδίας και του μίλησαν για την Ορθόδοξη Εκκλησία, με την οποία είχαν ενωθεί. Έτσι ο Γκαντούνα και η ομάδα του εντάχθηκαν στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας και ο ίδιος έγινε ο πρώτος Κενυάτης ορθόδοξος ιερέας, παίρνοντας το όνομα Γεώργιος.
Τη δεκαετία του 1950 ο π. Γεώργιος Γκαντούνα, μαζί με πολλούς ορθόδοξους ιερείς, αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της Κένυας. Ο ίδιος έμεινε δέκα χρόνια στη φυλακή, λόγω της συμμετοχής του σ’ αυτόν τον αγώνα, και εκεί έγινε φίλος του φυλακισμένου ηγέτη Γιόμο Κενυάτα, μελλοντικού προέδρου της ελεύθερης Κένυας.
Την εποχή εκείνη η Ορθόδοξη Εκκλησία υπέστη σκληρό διωγμό από το καθεστώς. Ο Stephen Hayes γράφει:
- «Η Ορθόδοξη Εκκλησία απαγορεύτηκε, τα σχολεία και οι ναοί έκλεισαν από το αποικιακό καθεστώς. Πολλές εκκλησίες κάηκαν από τις ένοπλες δυνάμεις και οι κληρικοί οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης».
Δείτε: Ακάθιστος Ύμνος - Τη Υπερμάχω στα Σουαχίλι στην Ορθόδοξη Τανζανία της Αφρικής (βίντεο)
Ο Μακάριος στην Κένυα
Επίσκεψη τοῦ προέδρου τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας (1960-1977)
καὶ Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου (1950-1977) Μακαρίου Γ'
στὴν Κένυα, τὸν Μάρτιο τοῦ 1971.
Το 1956 ένας άλλος αγωνιστής ενάντια στην αποικιοκρατία, ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος, εξορίστηκε από τους Άγγλους στις Σεϋχέλλες, μαζί με το μητροπολίτη Κυρηνείας (της Κύπρου) Κυπριανό και τον δημοσιογράφο Πολ. Ιωαννίδη. Το Μάρτιο του 1957 απελευθερώθηκε και τον Απρίλιο του 1957 ήρθε την Κένυα, συμμετείχε στη θεία λειτουργία στον ορθόδοξο μητροπολιτικό ναό του Ναϊρόμπι και κήρυξε εναντίον της αποικιοκρατίας. Αυτό εμψύχωσε και ενθουσίασε τους ηγέτες του αγώνα της ανεξαρτησίας της Κένυας, πολλοί από τους οποίους (μαζί με τον ορθόδοξο κλήρο) ήταν ακόμα στη φυλακή. Προκάλεσε επίσης κατάπληξη στις αγγλικές αρχές, καθώς και ερωτήματα που τέθηκαν στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, σχετικά με το γιατί ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος είχε επιτραπεί να κηρύξει στην Κένυα!
Μια στενή φιλία αναπτύχθηκε μεταξύ του Μακαρίου και του Γιόμο Κενυάτα, του μελλοντικού προέδρου της Κένυας. Η Κύπρος απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1960 και η Κένυα το 1963. Το 1970 ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, που ήταν πλέον Πρόεδρος της Κύπρου, κλήθηκε στην Κένυα για επίσημη επίσκεψη και συναντήθηκε επίσης με τους ηγέτες της Ορθόδοξης Εκκλησίας εκεί, ενώ επισκέφθηκε ορθόδοξες ενορίες σε διάφορα μέρη της Κένυας.
Ο Μακάριος συγκλονίστηκε από τη φτώχεια της Εκκλησίας και του λαού και έγραψε στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας, προσφέροντας συγχρόνως τη βοήθειά του. Έτσι, σε συνεργασία με τον πρόεδρο Κενυάτα, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος χρηματοδότησε δύο εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ο λαός της Κένυας τον αγκάλιασε ως μεγάλο ευεργέτη και μέχρι το 1971 (που ξαναπήγε) βάφτισε ορθόδοξους χριστιανούς περισσότερους από 10.000 ανθρώπους στις περιοχές Kagira και Nyeri.
Για πολλά χρόνια στην Κένυα δεν υπήρχε Μητροπολίτης, αλλά το 1981 τοποθετήθηκε εκεί, ως μητροπολίτης Ανατολικής Αφρικής, ο επίσκοπος Αναστάσιος Γιαννουλάτος (σημερινός αρχιεπίσκοπος Αλβανίας), ένας από τους σπουδαιότερους ορθόδοξους ιεραπόστολους του εικοστού αιώνα, αλλά και από τους ανώτερους κληρικούς που είχαν αγωνιστεί υπέρ της δημοκρατίας την περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα. Η παρουσία του στην Αφρική (όπου είχε ζήσει και παλαιότερα, έχοντας μελετήσει τις τοπικές θρησκείες, διαλέκτους και πολιτισμούς, αλλά είχε φύγει γιατί προσβλήθηκε από μαλάρια) συνέβαλε καθοριστικά όχι μόνο στην ανάπτυξη της Ορθοδοξίας (χειροτόνησε δεκάδες ιθαγενείς ιερείς, ενώ προηγουμένως υπήρχαν ελάχιστοι), αλλά και στην εκπαιδευτική και ανθρωπιστική προσφορά της Εκκλησίας σε ολόκληρη την Ανατολική Αφρική.
Ορθόδοξοι γάμοι στην Τανζανία.
Ιερουργεί ο μητροπολίτης Μουάνζας Ιερώνυμος.
Αξιοσημείωτο θεωρώ και τον τρόπο που μεταφέρθηκε η Ορθοδοξία στην Τανζανία, χωρίς η Ορθόδοξη Εκκλησία να επιδιώξει κάποια ιεραποστολική κίνηση.
Τη δεκαετία του 1960 (η χώρα τότε λεγόταν Τανγκανίκα και είχε ανεξαρτητοποιηθεί από την αγγλική κυριαρχία το Δεκέμβρη του 1961) λειτουργούσε στο βορρά ένα εργοστάσιο, στο οποίο εργάζονταν και ντόπιοι, αλλά και πολλοί Έλληνες μετανάστες και Ινδοί. Ανάμεσά τους ένας Κύπριος, ο Κωνσταντίνος Χατζηπαναγιώτου. Η καλοσύνη του συγκίνησε τόσο τους ντόπιους εργάτες, που όχι μόνο έγιναν φίλοι του, αλλά κάποια στιγμή τον ρώτησαν για τη θρησκεία του ελληνικού έθνους. Τότε εκείνος τους μίλησε για την Ορθοδοξία, λέγοντάς τους ό,τι ήξερε, χωρίς να έχει κάποιες ιδιαίτερες γνώσεις.
Ιδίως ένας ιθαγενής Τανζανός, ο Πολ Μπουντάλα, γοητεύτηκε τόσο, που άρχισε να τον πλησιάζει σε κάθε στιγμή ελεύθερου χρόνου και να τον ρωτάει διαρκώς, ακόμα και σε βάρος του φαγητού ή του ύπνου του. Ο Χατζηπαναγιώτου δεν μπορούσε να του ικανοποιήσει όλες τις απορίες του. Τελικά, ο Μπουντάλα τον παρακάλεσε να του μάθει ελληνικά, ώστε να διαβάσει για την Ορθοδοξία από ορθόδοξα βιβλία. Ο Κύπριος φίλος του, τότε, θυμήθηκε την ύπαρξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουγκάντα και του πρότεινε να στείλει εκεί ένα γράμμα.
Έτσι, οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Ουγκάντας έλαβαν με έκπληξή τους μια θερμή επιστολή, που εξελίχθηκε σε αλληλογραφία και συνοδεύτηκε από αποστολή βιβλίων στην Τανγκανίκα.
Το Δεκέμβρη του 1963 ο Ουγκαντέζος ιερέας π. Θεόδωρος Ναγκιάμα επισκέφτηκε το χωριό Kassamua, στη βόρεια Τανγκανίκα, κοντά στη Μουάνζα, όπου ζούσε ο ενδιαφερόμενος. Εκεί περικυκλώθηκε από μια ολόκληρη ομάδα φιλικών ιθαγενών, που όλη τη νύχτα τον ρωτούσαν για την Ορθοδοξία και συζητούσαν μαζί του. Λίγους μήνες αργότερα έλαβε επιστολή από τον Πολ Μπουντάλα, που τον ενημέρωνε ότι τριάντα άνθρωποι ήταν έτοιμοι να βαφτιστούν!
Η βάφτισή τους έγινε την Κυριακή των Μυροφόρων (2η Κυριακή μετά το Πάσχα) του 1964, στο οίκημα όπου ζούσαν οι εργάτες του εργοστασίου, με νονούς τον Κων. Χατζηπαναγιώτου και άλλους Έλληνες εργάτες. Ο Χατζηπαναγιώτου είχε κατασκευάσει μια κολυμπήθρα από χάλυβα, ενώ ο Πολ είχε μεταφράσει ο ίδιος τη θεία λειτουργία στα σουαχίλι, όπου και τελέστηκε εκεί στην τοπική αυτή γλώσσα για πρώτη φορά.
Μια στενή φιλία αναπτύχθηκε μεταξύ του Μακαρίου και του Γιόμο Κενυάτα, του μελλοντικού προέδρου της Κένυας. Η Κύπρος απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1960 και η Κένυα το 1963. Το 1970 ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, που ήταν πλέον Πρόεδρος της Κύπρου, κλήθηκε στην Κένυα για επίσημη επίσκεψη και συναντήθηκε επίσης με τους ηγέτες της Ορθόδοξης Εκκλησίας εκεί, ενώ επισκέφθηκε ορθόδοξες ενορίες σε διάφορα μέρη της Κένυας.
Ο Μακάριος συγκλονίστηκε από τη φτώχεια της Εκκλησίας και του λαού και έγραψε στο πατριαρχείο Αλεξανδρείας, προσφέροντας συγχρόνως τη βοήθειά του. Έτσι, σε συνεργασία με τον πρόεδρο Κενυάτα, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος χρηματοδότησε δύο εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ο λαός της Κένυας τον αγκάλιασε ως μεγάλο ευεργέτη και μέχρι το 1971 (που ξαναπήγε) βάφτισε ορθόδοξους χριστιανούς περισσότερους από 10.000 ανθρώπους στις περιοχές Kagira και Nyeri.
Για πολλά χρόνια στην Κένυα δεν υπήρχε Μητροπολίτης, αλλά το 1981 τοποθετήθηκε εκεί, ως μητροπολίτης Ανατολικής Αφρικής, ο επίσκοπος Αναστάσιος Γιαννουλάτος (σημερινός αρχιεπίσκοπος Αλβανίας), ένας από τους σπουδαιότερους ορθόδοξους ιεραπόστολους του εικοστού αιώνα, αλλά και από τους ανώτερους κληρικούς που είχαν αγωνιστεί υπέρ της δημοκρατίας την περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα. Η παρουσία του στην Αφρική (όπου είχε ζήσει και παλαιότερα, έχοντας μελετήσει τις τοπικές θρησκείες, διαλέκτους και πολιτισμούς, αλλά είχε φύγει γιατί προσβλήθηκε από μαλάρια) συνέβαλε καθοριστικά όχι μόνο στην ανάπτυξη της Ορθοδοξίας (χειροτόνησε δεκάδες ιθαγενείς ιερείς, ενώ προηγουμένως υπήρχαν ελάχιστοι), αλλά και στην εκπαιδευτική και ανθρωπιστική προσφορά της Εκκλησίας σε ολόκληρη την Ανατολική Αφρική.
Τανζανία
Ορθόδοξοι γάμοι στην Τανζανία.
Ιερουργεί ο μητροπολίτης Μουάνζας Ιερώνυμος.
Αξιοσημείωτο θεωρώ και τον τρόπο που μεταφέρθηκε η Ορθοδοξία στην Τανζανία, χωρίς η Ορθόδοξη Εκκλησία να επιδιώξει κάποια ιεραποστολική κίνηση.
Τη δεκαετία του 1960 (η χώρα τότε λεγόταν Τανγκανίκα και είχε ανεξαρτητοποιηθεί από την αγγλική κυριαρχία το Δεκέμβρη του 1961) λειτουργούσε στο βορρά ένα εργοστάσιο, στο οποίο εργάζονταν και ντόπιοι, αλλά και πολλοί Έλληνες μετανάστες και Ινδοί. Ανάμεσά τους ένας Κύπριος, ο Κωνσταντίνος Χατζηπαναγιώτου. Η καλοσύνη του συγκίνησε τόσο τους ντόπιους εργάτες, που όχι μόνο έγιναν φίλοι του, αλλά κάποια στιγμή τον ρώτησαν για τη θρησκεία του ελληνικού έθνους. Τότε εκείνος τους μίλησε για την Ορθοδοξία, λέγοντάς τους ό,τι ήξερε, χωρίς να έχει κάποιες ιδιαίτερες γνώσεις.
Ιδίως ένας ιθαγενής Τανζανός, ο Πολ Μπουντάλα, γοητεύτηκε τόσο, που άρχισε να τον πλησιάζει σε κάθε στιγμή ελεύθερου χρόνου και να τον ρωτάει διαρκώς, ακόμα και σε βάρος του φαγητού ή του ύπνου του. Ο Χατζηπαναγιώτου δεν μπορούσε να του ικανοποιήσει όλες τις απορίες του. Τελικά, ο Μπουντάλα τον παρακάλεσε να του μάθει ελληνικά, ώστε να διαβάσει για την Ορθοδοξία από ορθόδοξα βιβλία. Ο Κύπριος φίλος του, τότε, θυμήθηκε την ύπαρξη της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουγκάντα και του πρότεινε να στείλει εκεί ένα γράμμα.
Έτσι, οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Ουγκάντας έλαβαν με έκπληξή τους μια θερμή επιστολή, που εξελίχθηκε σε αλληλογραφία και συνοδεύτηκε από αποστολή βιβλίων στην Τανγκανίκα.
Το Δεκέμβρη του 1963 ο Ουγκαντέζος ιερέας π. Θεόδωρος Ναγκιάμα επισκέφτηκε το χωριό Kassamua, στη βόρεια Τανγκανίκα, κοντά στη Μουάνζα, όπου ζούσε ο ενδιαφερόμενος. Εκεί περικυκλώθηκε από μια ολόκληρη ομάδα φιλικών ιθαγενών, που όλη τη νύχτα τον ρωτούσαν για την Ορθοδοξία και συζητούσαν μαζί του. Λίγους μήνες αργότερα έλαβε επιστολή από τον Πολ Μπουντάλα, που τον ενημέρωνε ότι τριάντα άνθρωποι ήταν έτοιμοι να βαφτιστούν!
Η βάφτισή τους έγινε την Κυριακή των Μυροφόρων (2η Κυριακή μετά το Πάσχα) του 1964, στο οίκημα όπου ζούσαν οι εργάτες του εργοστασίου, με νονούς τον Κων. Χατζηπαναγιώτου και άλλους Έλληνες εργάτες. Ο Χατζηπαναγιώτου είχε κατασκευάσει μια κολυμπήθρα από χάλυβα, ενώ ο Πολ είχε μεταφράσει ο ίδιος τη θεία λειτουργία στα σουαχίλι, όπου και τελέστηκε εκεί στην τοπική αυτή γλώσσα για πρώτη φορά.
Δείτε: Η Παναγία των Ορφανών, μια υπέροχη εικόνα από την Αφρική «Mama wa Yatima» στα Σουαχίλι
Σήμερα η Τανζανία έχει αμέτρητους ορθόδοξους χριστιανούς και δύο μητροπόλεις, τη μητρόπολη Ειρηνουπόλεως, με έδρα το Νταρ ες Σαλαάμ (που σημαίνει, ακριβώς, Πόλη της Ειρήνης ή, ακριβέστερα, Οίκος Ειρήνης) και τη μητρόπολη Μουάνζας, στο βορά. Οι δύο μητροπόλεις, όπως και όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες στην υποσαχάρια Αφρική, επιτελούν όχι μόνο πνευματικό έργο, αλλά και τεράστιο κοινωνικό έργο.
Η συνέχεια
Τα χρόνια που ακολούθησαν, πρωτοπόροι Έλληνες ιεραπόστολοι ταξίδεψαν στην υποσαχάρια Αφρική, γνώρισαν και αγάπησαν τους αφρικανικούς λαούς και αγωνίστηκαν με πάθος, όχι μόνο για την ανάπτυξη της Ορθοδοξίας, αλλά και για την αναβάθμιση της ζωής των ιθαγενών πληθυσμών, που δοκιμάζονται ακόμη από τη φτώχεια, τους εμφύλιους πολέμους, τα δικτατορικά καθεστώτα, τις ληστρικές ομάδες και την αποστράγγιση του πλούτου των χωρών τους από τους σημερινούς αποικιοκράτες, τις πολυεθνικές εταιρίες (πολλοί από τους εμφύλιους πολέμους και τους δικτάτορες της σημερινής Αφρικής – αν όχι όλοι – υπάρχουν με τις ευλογίες των πολυεθνικών και των κρατών του δυτικού κόσμου, τα οποία αυτές ελέγχουν).
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι ορθόδοξοι ιεραπόστολοι αγωνίζονται για την Αφρική. Από τους πρώτους ήταν οι αγιασμένοι ιερομόναχοι Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος, Χαρίτων Πνευματικάκις και Κοσμάς Γρηγοριάτης, ενώ ακολούθησαν εκατοντάδες άλλοι, που μέχρι σήμερα έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο δίκτυο βοήθειας των αφρικανικών λαών. Πάρα πολλοί ορθόδοξοι εθελοντές, όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, συνεργάζονται με τις ιεραποστολικές μητροπόλεις και επισκοπές του πατριαρχείου Αλεξανδρείας, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους σε τομείς όπως η περίθαλψη, η εκπαίδευση, οι καλλιέργειες, οι γεωτρήσεις για νερό, η συμπαράσταση των φυλακισμένων, των γυναικών και των παιδιών και ένα σωρό έργα υποδομής. Σχολεία, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία (για τα ορφανά των τόσων πολέμων) κ.λ.π. οικοδομούνται από τους ορθόδοξους ιεραποστόλους στις πόλεις, αλλά και στις ζούγκλες και τις σαβάνες. Εκεί βρίσκουν καταφύγιο όχι μόνο χριστιανοί, αλλά άνθρωποι κάθε θρησκείας.
Ο π. Κοσμάς Γρηγοριάτης κατάγγελλε τη σύγχρονη αποικιοκρατία της οικονομικής εκμετάλλευσης γράφοντας:
Τα χρόνια που ακολούθησαν, πρωτοπόροι Έλληνες ιεραπόστολοι ταξίδεψαν στην υποσαχάρια Αφρική, γνώρισαν και αγάπησαν τους αφρικανικούς λαούς και αγωνίστηκαν με πάθος, όχι μόνο για την ανάπτυξη της Ορθοδοξίας, αλλά και για την αναβάθμιση της ζωής των ιθαγενών πληθυσμών, που δοκιμάζονται ακόμη από τη φτώχεια, τους εμφύλιους πολέμους, τα δικτατορικά καθεστώτα, τις ληστρικές ομάδες και την αποστράγγιση του πλούτου των χωρών τους από τους σημερινούς αποικιοκράτες, τις πολυεθνικές εταιρίες (πολλοί από τους εμφύλιους πολέμους και τους δικτάτορες της σημερινής Αφρικής – αν όχι όλοι – υπάρχουν με τις ευλογίες των πολυεθνικών και των κρατών του δυτικού κόσμου, τα οποία αυτές ελέγχουν).
Ιερομόναχος Χαρίτων Πνευματικάκις
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι ορθόδοξοι ιεραπόστολοι αγωνίζονται για την Αφρική. Από τους πρώτους ήταν οι αγιασμένοι ιερομόναχοι Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος, Χαρίτων Πνευματικάκις και Κοσμάς Γρηγοριάτης, ενώ ακολούθησαν εκατοντάδες άλλοι, που μέχρι σήμερα έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο δίκτυο βοήθειας των αφρικανικών λαών. Πάρα πολλοί ορθόδοξοι εθελοντές, όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, συνεργάζονται με τις ιεραποστολικές μητροπόλεις και επισκοπές του πατριαρχείου Αλεξανδρείας, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους σε τομείς όπως η περίθαλψη, η εκπαίδευση, οι καλλιέργειες, οι γεωτρήσεις για νερό, η συμπαράσταση των φυλακισμένων, των γυναικών και των παιδιών και ένα σωρό έργα υποδομής. Σχολεία, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία (για τα ορφανά των τόσων πολέμων) κ.λ.π. οικοδομούνται από τους ορθόδοξους ιεραποστόλους στις πόλεις, αλλά και στις ζούγκλες και τις σαβάνες. Εκεί βρίσκουν καταφύγιο όχι μόνο χριστιανοί, αλλά άνθρωποι κάθε θρησκείας.
Ο π. Κοσμάς Γρηγοριάτης κατάγγελλε τη σύγχρονη αποικιοκρατία της οικονομικής εκμετάλλευσης γράφοντας:
«Κάτω από τέτοια καταπιεστική μεταχείριση ο απλός Αφρικανός παραμορφώνεται, μετατρέπεται σε ασυνείδητο και άοπλο επαναστάτη, που μισεί τους πάντες και τα πάντα, μη γνωρίζοντας πού και ποιον να χτυπήσει, δεχόμενος από όλους βολές και τραύματα, ώστε χάνει τελικώς την ταυτότητά του, επειδή χάνει τον προσανατολισμό του. Σε αυτό το ψυχικό αδιέξοδο, που βρίσκεται ο Αφρικανός, θέλει και πρέπει να βοηθηθεί, να βρει τις θεϊκές ρίζες του, να γαληνέψει η ψυχή του, να συνδεθεί με τον Θεό, να αγαπήσει τον συνάνθρωπο και τότε, με ηρεμία και ησυχία, να αποφασίσει μόνος του για το μέλλον του».
π. Κοσμάς: ο άγιος Φίλος & Φωτιστής της αφρικάνικης Γης (από εδώ)
Έγραφε επίσης: «Δεν χρειάζεται να μπολιάσουμε τον δικό μας πολιτισμό στο αφρικανικό σώμα με όλα τα παρεπόμενα καρκινώματα. Ο Αφρικανός έχει δικό του, πολύ αξιόλογο πολιτισμό, δική του κοινωνικότητα. Πρέπει όμως ο ιεραπόστολος να κοπιάσει πολύ, να τον ανακαλύψει και να τον εκχριστιανίσει». «Ο ιεραπόστολος πρέπει να ζήσει κοντά στους μαύρους, να μοιραστεί τα προβλήματά τους, να φάει μαζί τους στην καλύβα τους και να πεθάνει κοντά τους. Μόνο έτσι θα αγαπήσουν τον Χριστό» (πράγματι, σκοτώθηκε σε τροχαίο και θάφτηκε στο Κονγκό, μέσα σε συγκινητικές εκδηλώσεις λαϊκού θρήνου).
[Τα παραθέματα προέρχονται από τη μελέτη του Ι. Λάππα «Η Αρχή της Προσαρμογής (της Σάρκωσης) στην ιεραποστολική σκέψη και πράξη του π. Κοσμά Γρηγοριάτη», που δημοσιεύεται στο Διαδίκτυο].
Στην Αφρική εργάζονται δεκάδες ανθρωπιστικές οργανώσεις (ΜΗΚΥΟ), αλλά εργάζεται επίσης και η Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία, εκτός από το πολύτιμο ανθρωπιστικό έργο της, προσφέρει και κάτι ακόμη, μοναδικό: την ένωση του ανθρώπου με το Θεό, την αγιότητα – στις Ορθόδοξες Εκκλησίες των αφρικανικών χωρών συναντούμε πολλούς ιθαγενείς αληθινούς πνευματικούς αγωνιστές, ακόμη και ανθρώπους που εμφανίζουν σημάδια αγιότητας.
Να επισημάνουμε επίσης ότι οι ιεραποστολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες σε όλο τον κόσμο (στις χώρες της Αφρικής, αλλά και της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής) δεν έχουν χρήματα. Βασίζονται στη βοήθεια των ορθοδόξων χριστιανών των ανεπτυγμένων χωρών, μητροπόλεων και μοναστηριών, αλλά και των ιεραποστολικών κέντρων οργανώσεων στην Ελλάδα, τις ΗΠΑ κ.α., που από το υστέρημα των μελών τους καλύπτουν όσο είναι δυνατόν τις οικονομικές ανάγκες των ορθόδοξων κοινοτήτων στον τρίτο κόσμο. Τέτοιες οργανώσεις είναι η Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής, το Διορθόδοξο Ιεραποστολικό Κέντρο «Πορευθέντες», ο Ιεραποστολικός Σύνδεσμος «άγ. Κοσμάς ο Αιτωλός», το Orthodox Christian Mission Center στις ΗΠΑ κ.ά.
Σήμερα στην Αφρική έχουμε εκατομμύρια ορθόδοξους χριστιανούς, εκατοντάδες Αφρικανούς ιερείς και αμέτρητους ιεραποστόλους και συνεργάτες της ιεραποστολής, που βρίσκονται σε συνεργασία με τις ειρηνικές Αφρικανικές φυλές, αλλά και διακινδυνεύουν από τις βίαιες ομάδες και τις σκληρές κυβερνήσεις. Το πατριαρχείο Αλεξανδρείας διαθέτει τέσσερις μαύρους επισκόπους και ένα Άραβα. Όλοι οι υπόλοιποι επίσκοποί του είναι Έλληνες.
Οι μαύροι αυτοί επίσκοποι είναι ο Ουγκάντας Ιωνάς, ο Μουάνζας (στα βόρεια της Τανζανίας) Ιερώνυμος, ο Μπουρούντι και Ρουάντας Ιννοκέντιος και ο Νιτρίας Νεόφυτος, ενώ ο Άραβας είναι ο Νουβίας Νάρκισσος (Νότιο Σουδάν). Θυμάμαι μια φράση του π. Νάρκισσου, από την περιοδεία του στη σπαραγμένη από τους πολέμους περιοχή του Σουδάν. Ιερουργούσε, αλλά δεν είχε θυμιατό. Βρήκε κάπου ένα πεταμένο καλάσνικοφ. Και γράφει: «Άναψα τα καρβουνάκια στην άκρη του γεμιστήρα του καλάσνικοφ, έβαλα το λιβάνι και θύμιασα τους ανθρώπους». (ΕΔΩ)
Ο Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης (1971) είναι θεολόγος με λογοτεχνικά και λαογραφικά ενδιαφέροντα, έγγαμος και πατέρας μιας κόρης. Ζει και εργάζεται στο Ρέθυμνο. Έχει διατελέσει επί σειρά ετών μέλος του Δ.Σ. του Παγκρητίου Συνδέσμου Θεολόγων, είναι συνεργάτης της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και μέλος της διαδικτυακής Ορθόδοξης Ομάδας Δογματικής Έρευνας (oodegr.com), της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρίας Ρεθύμνου και άλλων πολιτιστικών φορέων. Email riginiot@gmail.com. Αρθρογραφεί και στην σελίδα μας Αέναη επΑνάσταση (βλ.εδώ).
Περισσότερα από τον κ. Θεόδωρο Ι. Ρηγινιώτη εδώ
Πηγές:
- Stephen Hayes, «Orthodox Mission in Tropical Africa»
- π. Θεοδώρου Ναγκιάμα, μετέπειτα μητροπολίτη Ουγκάντας, «THE AFRICAN ORTHODOX CHURCH – ORTHODOXY IN TANGANYIKA», στην ιστοσελίδα της μητρόπολης Μουάνζας.
- Ιερομονάχου Δαμασκηνού (Κρίστενσεν), «π. Σεραφείμ Ρόουζ, Η ζωή και τα έργα του», εκδ. Μυριόβιβλος, τ. Γ', 2009, σελ. 181-182 και 452-453.
- Μητροπολίτη Καρθαγένης (της Β. Αφρικής) Χρυσοστόμου, «Το πρόβλημα των αιρέσεων στην Ορθόδοξη Αφρική», στο www.egolpion.com [εκεί βλ. επισημάνσεις για τις «Ανεξάρτητες Αφρικανικές Εκκλησίες», αλλά και για τη σχέση δυτικών ιεραποστόλων (μισσιονάριων) και αποικιοκρατίας].
- Ι. Δ. Λάππα «Η Αρχή της Προσαρμογής (της Σάρκωσης) στην ιεραποστολική σκέψη και πράξη του π. Κοσμά Γρηγοριάτη».
- Νουβίας Νάρκισσου, «Εμπειρίες και βιώματα από το Νότιο Σουδάν», στο ierapostoles.gr
- Martin Ritsi, «A Mission without a Missionary», στην ιστοσελίδα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Τανζανίας.
Another Orthodox Church in Tanzania.
Η Ιερά Μονή Οσίου Δαυίδ Ευβοίας οικοδόμησε
Ι.Ν. Ζωοδόχου Πηγής, Οσίου Δαυίδ
και Γ. Ιακώβου Τσαλίκη στην Τανζανία ΕΔΩ:
Η ηθοποιός Ναταλία Λιονάκη χειροτονήθηκε μοναχή, σε τελετή στην Κένυα. Kαι επίσημα μοναχή είναι πλέον η Κρητικιά ηθοποιός Ναταλία Λιονάκη, η οποία φέρει το όνομα «Φεβρωνία».
Η χειροτονία της ηθοποιού έγινε στις 14 Αυγούστου 2017 στην Κένυα, με τη στήριξη του πνευματικού της πατέρα Απόστολου, ο οποίος πριν από μερικές μέρες επισκέφτηκε, ύστερα από απουσία 4 ετών, τo Ηράκλειο.
Η Ναταλία Λιονάκη, έχοντας μια τελείως διαφορετική εικόνα από την κοσμική της, ασπάστηκε και επίσημα τον μοναχισμό και με μεγάλη χαρά αποδέχθηκε να συνεχίσει τη ζωή της δίπλα στον Χριστό. Με μακριά λυμένα μαλλιά που ξεπερνούσαν τα γόνατα, με λευκό χιτώνα και σκυμμένο το κεφάλι, η γνωστή πρώην ηθοποιός παρουσιάστηκε στη διαδικασία της μοναχικής «κουράς». Έχοντας στο πλευρό τον πνευματικό της πατέρα Απόστολο και τρεις-τέσσερις μοναχές, αμίλητη και ταπεινή, μάζεψε τα μαλλιά της κότσο, έβαλε το ζωστικό, το πολυσταύρι, τη δερμάτινη ζώνη και τα σανδάλια, το εξώρασο και τέλος τον μανδύα -χαρακτηριστικά τμήματα ένδυσης που συμβολίζουν τη νέκρωση του Χριστού- και εκάρη μοναχή. Η χειροτονία τελέστηκε στον Ιερό Ναό του Αγίου Μάρκου Chavogere στην Κένυα, από τον κρητικής καταγωγής Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο Β’ και τον HG Bishop Αθανάσιο Kisumu.
Η σελίδα «Orthodox Diocese of Kisumu and Western Kenya» ανέβασε στο Facebook βίντεο της χειροτονίας της Ναταλίας Λιονάκη σε «αδελφή Φεβρωνία». Οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι η αδελφή Φεβρωνία είναι ακόμη στην Κένυα, στο πλευρό του πατέρα Απόστολου.
Χειροτονήθηκε μοναχή στην Κένυα η Ναταλία Λιονάκη 11/10/17
Ορθόδοξος χριστιανός αξιωματικός
της αστυνομίας, αρνήθηκε να ασκήσει βία!
φώτο: Αθώος ο Σπύρος Χαγκαμπιμάνα που δικαζόταν
για απόπειρα πραξικοπήματος επειδή, ως αξιωματικός
της αστυνομίας, αρνήθηκε να ασκήσει βία ενάντια
σε άοπλους διαδηλωτές. www.sophia-ntrekou.gr
Στις 27 Ιουλίου 2015 ένας ορθόδοξος χριστιανός από το Μπουρούντι (ένα μικρό κράτος της Αφρικής, που βρίσκεται στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου) συνελήφθη, φυλακίστηκε και υποβλήθηκε σε βασανιστήρια, επειδή, ως αξιωματικός της αστυνομίας, αρνήθηκε να ασκήσει βία ενάντια σε άοπλους διαδηλωτές.
Το όνομά του είναι Σπύρος Χαγκαμπιμάνα, είναι ένας από τους εκατοντάδες χιλιάδες μαύρους Αφρικανούς που έχουν γίνει ορθόδοξοι χριστιανοί τις τελευταίες δεκαετίες, βρισκόταν στη φυλακή και πιθανόν να θανατωνόταν – και αν γινόταν, ασφαλώς θα ήτο μάρτυρας και άγιος.
Είναι ένας άνθρωπος που πήρε στα σοβαρά αυτά που διδάσκουν, δεκαετίες, τώρα, οι ορθόδοξοι ιεραπόστολοι στην Αφρική. Τα πήρε στα σοβαρά και τα εφάρμοσε, όταν ήξερε πως έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα στη ζωή του και στη διδασκαλία του Χριστού και των αγίων μας.
Για την απελευθέρωσή του (έχει σύζυγο που φυγοδικεί και μικρό παιδί) διενεργήθηκε ψήφισμα (κατά την περίοδο δημοσίευσης αυτού τού άρθρου) στο διαδίκτυο.
25 Μαΐου Παγκόσμια Ημέρα της Αφρικής. Η ιδέα της καθιέρωσής της, ως Ημέρας της Αφρικανικής Ελευθερίας αρχικά, έχει τις ρίζες της στην πρώτη διάσκεψη ανεξάρτητων αφρικανικών κρατών το 1958, στην Γκάνα. Η Ημέρα της Αφρικής εορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Μαΐου με αφορμή την επέτειο της ίδρυσης της Οργάνωσης Αφρικανικής Ένωσης (Ο.Α.Ε. – από το 2002 ονομάζεται πλέον Αφρικανική Ένωση), η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας την 25η Μαΐου 1963 και αποτελεί την συλλογική έκφραση των χωρών της μαύρης ηπείρου.
Van Gel Span: Στην Αιθιοπία, χώρα με 3 χρόνια μόνον ιταλικής κατοχής, με την Λιβερία τα κράτη δίχως αποικιοκρατία. Χώρα με έως σχετικά πρόσφατα δεκαετία 80 βασιλιά, ελπίδα της αίρεσης ρασταφάρι Ιαμαϊκής για τον μαύρο βασιλιά Μεσσία (τραγούδια Μπομπ Μάρλεϋ), μιας και γονίδια Αιθιόπων κρατούν από βασίλισσα Σαββά και Σολομώντα, κοιτίδα της ανθρωπότητας γιατί στην κοιλάδα και περιφέρεια Αφάρ ο australopithecus afarensis, άλλωστε η Αφάρ διατρέχεται από τους βιβλικούς ποταμούς με αρχαία ονόματα : Φισών και Γιχών Γεν.(2,10-14), που ακόμη στην Ευειλά έχει χρυσάφι, βδέλλιο και όνυξ, ενώ το όνομα Εδέμ φέρει ο πλησίον πορθμός Άντεν(Έντεν), οι δε έτεροι 2 ποταμοί: Τίγρης και Ευφράτης προσετέθησαν στο κείμενο κατά την Βαβυλώνεια αιχμαλωσία. Μάμα Άφρικα λοιπόν. 25 Μαΐου 2021
ΒΙΝΤΕΟ: ΑΓΙΟΣ ΒΑΡΝΑΒΑΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟ
ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ & ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗ ΚΕΝΥΑ
Λίγες εικόνες από την ευλογημένη Αφρική.
Εκεί που ζούν τα επίγεια αγγελούδια.
Εκεί που ειναι ευτυχισμένοι με τα λίγα...
Η Ορθόδοξη εκκλησία κάνει πραγματικά καταπληκτικό έργο. Έχουν σώσει πολλές ζωές από πολέμους, πείνα, απαγωγές, από ανθρώπους που θυσιάζουν στην κυριολεξία παιδιά στους ειδωλολατρικούς τους θεούς. Η Αφρική είναι μια χώρα αντιθέσεων. Κρύβεται ενας «Παράδεισος και μια Κόλαση». Αυτές τις εικόνες δεν θα τις δείξει κανένα μεγάλο κανάλι... Ας είμαστε δίκαιοι λοιπόν.
Η Εκκλησία, δηλαδή εμείς οι πιστοί, όλοι μαζί δημιουργούμε με την βοήθεια Του Κυρίου και με τον φτωχό οβολό μας, ένα καταφύγιο για τις καταπονεμένες ψυχές, έτσι όπως ο Χριστός μας προσφέρει το δικό του καταφύγιο... Το Αιώνιο. Antonis Antoniadis
Σήμερα 10 Ιουλ 2018, γράφουν η εξοχότης του, ο Μακάριος, Μητροπολίτης Κένυας επισκέφθηκε το ορφανοτροφείο του Αγίου Βαρνάβα και το σχολείο. Έφερε μαζί του τρεις Ιεράρχες: Η Χάρις του, Επιφάνιος, Επίσκοπος Λήδρας και Καθηγούμενος της Ιεράς Βασιλικής και Σταυροπηγιακής Μονής Μαχαιρά (Κύπρος), Η χάρις του, Επίσκοπος Νικόλαος της Λεμεσού, Κύπρου και ο πάτερ Φιλόθεος, επίσης της Λεμεσού, Κύπρου. Το να μας επισκεφτεί ο πιο ιερός μας ποιμένας και οι αξιότιμοι καλεσμένοι του ήταν πράγματι μεγάλη ευλογία για όλους μας, ειδικά τα παιδιά... κτλ. St Barnabas othodox mission
An Orthodox parish in Turkana desert - Μια Ορθόδοξη
ενορία στην έρημο της Τουρκάνας. Εγκαίνια ενός νέου
Ναού στην έρημο της φυλής Τουρκάνα, στην Κένυα.
Consecration of a new church in the desert of Turkana, in Kenya.
Βίντεο για την Ιεραποστολή στην Κένυα
1:21:17 Σεβ. Ναϊρόμπι & Κένυας Μακάριος:
ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ ΕΡΓΟ
Όταν τα στοιχειώδη είναι σπάνια και πολύτιμα! Διανομή νερού στα παιδάκια του ορφανοτροφείου της Ορθόδοξης Ιεραποστολής της Αγίας Ειρήνης στην Κένυα (www.stireneorthodoxmission.org).
Στην μακρινή Γουατεμάλα, ο μακαριστός πατέρας Ανδρέας υποστήριξε τους Ινδιάνους και άφησε σπουδαία κληρονομιά που συνεχίζει ο πατέρας Τζον Τσάκος. Πριν λίγο καιρό έγινε μαζική βάπτιση 100.000 νέων ατόμων κι η Εκκλησία αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Βλέπουμε πόση λαχτάρα έχουν οι κάτοικοι για τον εκκλησιασμό και πόσο βοηθούν το έργο της Εκκλησίας που στο συγκεκριμένο βίντεο είναι η δημιουργία εξωτερικών ιατρείων.
της Ορθόδοξης Εξωτερικής Ιεραποστολής στην Κένυα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου