εικ. Ο Ανδρέα Ρούμπλιοφ αγιογραφεί την Αγία Τριάδα.
The Russian iconographer Saint Andrew Rublev,
painting the icon of Holy Trinity, by Natalia Klimova
Εργασία: Σοφία Ντρέκου
Ο Αντρέι Ρουμπλιόφ (1360 - 17 Οκτωβρίου 1428) θεωρείται ο κορυφαίος Ρώσος αγιογράφος του Μεσαίωνα. Το 1988, ανακηρύχθηκε άγιος από τη Ρωσική Εκκλησία ως Άγιος Ανδρέας ο Εικονογράφος και η μνήμη του τιμάται στις 4 Ιουλίου.
πέραν της ιερότητας
παραμένει ανθρώπινη
για τη χάρη της κίνησης
για τη χάρη της κίνησης
και των βλεμμάτων
της ευσπλαχνίας
της ευσπλαχνίας
που διεισδύει για αυτόν
που θεωρεί τη θρησκεία
που θεωρεί τη θρησκεία
ως μία αρχή ζωής. [1]
Ερμηνεία της Ορθόδοξης εικόνας του 1415 του
Ανδρέα Ρούμπλιοφ (1360 - 17 Οκτωβρίου 1428)
Ανδρέα Ρούμπλιοφ (1360 - 17 Οκτωβρίου 1428)
«Από τους μεγαλύτερους αγιογράφους στο κόσμο είναι και ο Ρώσος μοναχός Ανδρέας Ρουμπλιόφ. Στα 1515 διακόσμησε τον καθεδρικό ναό της Αναλήψεως του Χριστού στη Μόσχα. Εκατό πενήντα χρόνια αργότερα η σύνοδος των Επτά Κεφαλαίων αναγνωρίζει ειδικά την εικόνα της Αγίας Τριάδος ως υπόδειγμα της αγιογραφίας και όλων των αναπαραστάσεων της Αγίας Τριάδος. Δεν υπάρχει τίποτε παρόμοιο ως προς τη δύναμη της θεολογικής συνθέσεως, το πλούτο του συμβολισμού και την άφθαστη καλλιτεχνική ωραιότητα.
Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρία υπερκείμενα επίπεδα.
Το πρώτο είναι η ανάμνηση της βιβλικής διηγήσεως για την επίσκεψη των τριών οδοιπόρων στον Αβραάμ (Γεν. ιη’1-15), που την ερμηνεύει το λειτουργικό σχόλιο: «Μακάριε Αβραάμ, την είδες και την δέχθηκες εσύ τη μια και τριαδική Θεότητα».
Η απουσία όμως των μορφών του Αβραάμ και της Σάρρας μας καλεί τώρα να εισδύσωμε βαθύτερα, στο δεύτερο επίπεδο, της «θείας οικονομίας».
Οι τρεις ουράνιοι οδοιπόροι αποτελούν το «Αιώνιο Συνέδριο» και το τοπίο αλλάσσει σημασία: η σκηνή του Αβραάμ γίνεται ανάκτορο και ναός, η δρυς του Μαβρή το ξύλο της ζωής και ο κόσμος ένα σχηματικό κύπελλο μέσα στη φύση, ανάλαφρο σημείο της παρουσίας της. Το επιτραπέζιο σκεύος με το μοσχάρι το αντικατασταίνει το ποτήριο της ευχαριστίας.
Οι τρεις άγγελοι ανάλαφροι και λυγεροί μας παρουσιάζουν σώματα πολύ επιμηκυμένα. Οι πτέρυγες των αγγέλων, καθώς και ο σχηματικός τρόπος της επεξεργασίας του τοπίου δίδουν την άμεση εντύπωση του άϋλου, της απουσίας κάθε γήϊνου βάρους. Η ανάστροφη προοπτική εξαφανίζει την απόσταση, το βάθος, όπου τα πάντα χάνονται απόμακρα και μ’ ένα αποτέλεσμα αντίθετο φέρει κοντά μας τις μορφές, δείχνοντας πως ο Θεός είναι εκεί και παντού. Η χαρωπή ελαφράδα του συνόλου, δημιουργεί ένα φτερωτό όραμα.
Τα τρία πρόσωπα βρίσκονται σε συνομιλία. Το θέμα της θα πρέπει να είναι το κείμενο του Ιωάννη: «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός το κόσμο, ώστε έδωσε το μονογενή υιό του».
- Ο Λόγος όμως του Θεού είναι πάντοτε πράξη: παίρνει τη μορφή του ποτηρίου.
Ο Θεός είναι ο ίδιος αγάπη μέσα στη τριαδική ουσία του και η αγάπη του προς το κόσμο δεν είναι παρά το απαύγασμα της τριαδικής του αγάπης. Η δωρεά του εαυτού του, που δεν είναι ποτέ υστέρημα, αλλά έκφραση της περίσσειας της αγάπης του, εικονίζεται με το ποτήριο.
Το περιεχόμενο του ποτηρίου είναι ο Αμνός, που μας κάνει να συσχετίσουμε το ουράνιο Δείπνο με τα λόγια της Αποκαλύψεως: «Το αρνίο εσφαγμένον από καταβολής κόσμου». Η αγάπη, η θυσία, ο σφαγιασμός, υπάρχουν πριν από τη δημιουργία του κόσμου, βρίσκονται στην αρχή.
Οι τρείς άγγελοι είναι σε ανάπαυση που είναι η υπέρτατη ειρήνη του όντος καθεαυτό. Η ανάπαυση όμως αυτή είναι και «μεθύουσα» μια πραγματική έκσταση, η «έξοδος εις εαυτόν».
Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης αποκαλύπτει την έκσταση-μυστήριο: «Το παραδοξότερο από όλα είναι το ότι η στάση και κίνηση είναι το ίδιο πράγμα».
Η κίνηση ξεκινά από το αριστερό πόδι του προς τα δεξιά αγγέλου, συνεχίζεται στη κλίση της κεφαλής του, περνά στον άγγελο του κέντρου, παρασύρει χωρίς αντίσταση το κόσμο, το βράχο το δένδρο και εκβάλλει στη κάθετη θέση του προς τα αριστερά αγγέλου, όπου ηρεμεί σαν μέσα σε δοχείο. Παράλληλα με αυτή τη κυκλική κίνηση, που η κατάληξή της ορίζει όλα τα υπόλοιπα, καθώς η αιωνιότητα ορίζει το χρόνο, η κατακόρυφη φορά του ναού και των σκήπτρων δείχνει τη τάση του γήϊνου προς το ουράνιο, όπου η ορμή βρίσκει το τέρμα της.
Το όραμα τούτο του Θεού ακτινοβολεί από την υπερβατική αλήθεια του δόγματος.
Οι άγγελοι αναδίδουν την ενότητα και ισότητα, η διαφορά τους προέρχεται από τη προσωπική στάση καθενός απέναντι στους άλλους, χωρίς ωστόσο, να υπάρχει ούτε επανάληψη ούτε σύγχυση.
Ένας μόνος Θεός και τρία Πρόσωπα ολότελα ίσα, καθώς φανερώνουν τα όμοια σκήπτρα, σύμβολα της βασιλικής εξουσίας με την οποία είναι προικισμένος κάθε άγγελος.
Η θεία μορφή της τριαδικής θεότητας μας ατενίζει, υπερβαίνει τις δικές μας διαιρέσεις και τα δικά μας σπαράγματα. Είναι ένα κυρίαρχο κάλεσμα που ενεργεί με μόνη τη πραγματικότητά του και την απλή του ύπαρξη.
Οι γεωμετρικές μορφές της συνθέσεως είναι το ορθογώνιο, ο σταυρός, το τρίγωνο και ο κύκλος. Δομούν την εικόνα από μέσα και πρέπει να τα ανακαλύψει κανείς.
Το ορθογώνιο που βλέπουμε στο κάτω μέρος του τραπεζιού είναι το ιερογλυφικό της γης.
Το πάνω μέρος του τραπεζιού είναι επίσης ορθογώνιο, ξαναβρίσκουμε σε αυτό τη σημασία των τεσσάρων μερών του κόσμου, των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα, που, κατά τους πατέρες της Εκκλησίας, ήταν ο συμβολικός αριθμός της πληρότητας των τεσσάρων Ευαγγελίων, στην οποία δεν μπορεί κανείς ούτε να προσθέσει ούτε να αφαιρέσει κάτι. Είναι το σύμβολο της καθολικότητας του Λόγου. Το πάνω αυτό μέρος του τραπεζιού – βωμού, παριστάνει την Βίβλο που προσφέρει το ποτήριο, καρπό του Λόγου. Αν προεκτείνουμε τη γραμμή του ξύλου της ζωής (που βρίσκεται πίσω από το κεντρικό άγγελο), θα την δούμε να κατεβαίνει, να διασχίζει το τραπέζι και να βυθίζει τις ρίζες του μέσα στο ορθογώνιο της γης.
► Οι Άγγελοι κατά την Αγία Γραφή
Το δένδρο εξαγγέλθηκε από το Λόγο και τράφηκε με το περιεχόμενο του ποτηρίου. Έτσι βρίσκουμε την εξήγηση του μυστηρίου του, γιατί το δένδρο έφερε τους καρπούς της αιώνιας ζωής, γιατί ήταν το δένδρο της ζωής.
Τα χέρια των αγγέλων συγκλίνουν προς το σημείο της γης, τόπο εφαρμογής της θείας Αγάπης.
Ο φωτοστέφανος του Πατρός, το ποτήριο και το σημείο της γης βρίσκονται στην ίδια κάθετη γραμμή, που διαιρεί την εικόνα στα δύο και διασταυρώνεται με τη οριζόντια γραμμή, που ενώνει τους φωτεινούς κύκλους των παράπλευρων αγγέλων, σχηματίζοντας σταυρό.
Ο σταυρός έτσι εγγράφεται μέσα στον ιερό κύκλο της θείας ζωής, είναι ο ζωντανός άξονας της τριαδικής αγάπης.
Τα χέρια των αγγέλων συγκλίνουν προς το σημείο της γης, τόπο εφαρμογής της θείας Αγάπης.
Ο φωτοστέφανος του Πατρός, το ποτήριο και το σημείο της γης βρίσκονται στην ίδια κάθετη γραμμή, που διαιρεί την εικόνα στα δύο και διασταυρώνεται με τη οριζόντια γραμμή, που ενώνει τους φωτεινούς κύκλους των παράπλευρων αγγέλων, σχηματίζοντας σταυρό.
Ο σταυρός έτσι εγγράφεται μέσα στον ιερό κύκλο της θείας ζωής, είναι ο ζωντανός άξονας της τριαδικής αγάπης.
- «Ο Πατήρ είναι η αγάπη που σταυρώνει, ο Υιός είναι η αγάπη που σταυρώθηκε, το άγιο Πνεύμα είναι ο σταυρός της αγάπης, η ανίκητη δύναμή της.»
- Ο Υιός και το Πνεύμα είναι τα δύο χέρια του Πατρός.
Αν ενώσουμε τα ακραία σημεία του τραπεζιού με το σημείο που βρίσκεται ακριβώς πάνω από τη κεφαλή του κεντρικού αγγέλου, βλέπουμε πως οι άγγελοι είναι τοποθετημένοι ακριβώς σε ένα ισόπλευρο τρίγωνο. Αυτό φανερώνει την ενότητα και τη ταυτότητα της Τριάδος.
Τέλος η γραμμή που σύρεται ακολουθώντας τα εξωτερικά περιγράμματα των τριών αγγέλων σχηματίζει ένα τέλειο κύκλο, σημείο της θείας αιωνιότητας. Το κέντρο του κύκλου αυτού είναι στο χέρι του Πατρός, του Παντοκράτορος.
Η στάση του Πατρός αναδίδει την ιερατική ειρήνη και ακινησία, το συντελεσμένο, στατική αρχή της αιωνιότητας, ταυτόχρονα όμως, με μια αντίθεση από τις καταπληκτικότερες, το αυξανόμενο κύμα της κινήσεως του δεξιού βραχίονα, η δυνατή του καμπύλη, που εναρμονίζεται με την δύναμη, με την οποία κλίνει ο λαιμός και η κεφαλή, εκφράζουν τη δυναμική αρχή.
Στη συμβολική γλώσσα των γραμμών οι κυρτές καμπύλες σημαίνουν πάντα την έκφραση, την ομιλία, την αποκάλυψη, ενώ αντίθετα οι κοίλες καμπύλες σημαίνουν την υπακοή, τη προσευχή, την αυταπάρνηση, τη δεκτικότητα.
Ο Πατήρ είναι στραμμένος προς τον Υιό του. Ο Υιός ακροάζεται, οι πτυχές του ενδύματός του εκφράζουν την υπέρτατη προσοχή, την αυτοεγκατάλειψη. Απαρνείται ο ίδιος τον εαυτό του για να μην είναι άλλο παρά ο Λόγος του Πατρός.
Το δεξί του χέρι επαναλαμβάνει τη κίνηση του Πατρός, την ευλογία.
Τα δύο δάκτυλα που ξεχωρίζουν πάνω στη λευκότητα της τράπεζας, συμβολίζουν τις δύο φύσεις του Χριστού.
Το αφημένο χέρι του δεξιού αγγέλου δείχνει τη κατεύθυνση της ευλογίας, το κόσμο, να σκέπει, να προστατεύει.
Η γλυκύτητα των γραμμών έχει κάτι το μητρικό. Είναι η παρηγοριά, ο Παράκλητος, αλλά είναι και το Πνεύμα, το Πνεύμα της Ζωής. Η στάση του είναι διαφορετική των άλλων αγγέλων. Με τη κλίση του βρίσκεται ανάμεσα στο Πατέρα και τον Υιό. Είναι το πνεύμα της κοινωνίας, η κίνηση ξεκινά από αυτόν τον άγγελο. Ο Πατέρας μετακινείται προς τον Υιό, ο Υιός δέχεται τον Πατέρα και ο Λόγος αντηχεί. «Με το άγιο Πνεύμα αναγνωρίζουμε το Χριστό, τον Υιό του Θεού και με τον Υιό θεωρούμε τον Πατέρα».» [Όσιος Ιωάννης Δαμασκηνός]
Τα χρώματα έχουν τη δική τους γλώσσα. Η πυκνότητα των χρωμάτων της κεντρικής μορφής γίνεται εντονότερη με την αντίθεση της λευκότητας του τραπεζιού. Το βαθύ πορφυρό (η θεία αγάπη) και το πυκνό γαλάζιο (η ουράνια αλήθεια) με το αστραφτερό χρυσάφι των πτερύγων (η θεία αφθονία) είναι η τέλεια συγχορδία. Το χρυσάφι των θρόνων, που είναι η υπεραφθονία της ζωής του Θεού.
Ο Πατήρ, απρόσιτος, στη πυκνότητα των χρωμάτων, αποκαλύπτεται γλυκύτερος, προσιτός μέσα στη φωτεινή νεφέλη του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Από μακρυά δίνει την εντύπωση μιας φλόγας γαλάζιας και κόκκινης. Το χέρι του Πατρός, καθώς απλώνεται πάνω από το ποτήριο, κρατεί την αρχή και το τέλος. Το ποτήριο ακτινοβολεί μέσα στη λαμπρή λευκότητα του Λόγου.
Από την εικόνα αναδίδεται ένα ισχυρό κάλεσμα «να γίνουν όλοι ένα… καθώς εμείς ένα είμαστε». Όλοι οι άνθρωποι έχουν κληθεί να ενωθούν γύρω από το ίδιο και μοναδικό ποτήριο, να λάβουν το μεσσιανικό Δείπνο. Η Τριάς υπάρχει, όλοι έχουμε αγαπηθεί, όλα είναι Χάρη.»[2]
N. Lygeros: La Trinité de Roublev
au delà du sacré demeure humaine
pour la grâce de la gestuelle
et des regards de la compassion
qui pénètre parce que pense
la religion comme un principe de vie.[1]
Ο Αντρέϊ Ρουμπλιόφ [Андре́й Рублёв]
(περί το 1360 με 1370 - πιθανόν 17 Οκτωβρίου 1428)
Το 1988, αγιοκατατάχθηκε από τη Ρωσική Εκκλησία ως Άγιος Ανδρέας ο Εικονογράφος και η μνήμη του τιμάται στις 4 Ιουλίου. Ο αστεροειδής 2457 Ρουμπλιόβ (2457 Rublyov) πήρε το όνομά του από τον αγιογράφο αυτόν.
Ο Αντρέι Ρουμπλιόφ (Андре́й Рублёв, προφέρεται σύμφωνα με το ΔΦΑ [ɐnˈdrʲej rʊˈblʲɵf]) 1360 - 17 Οκτωβρίου 1428) θεωρείται ο κορυφαίος Ρώσος αγιογράφος του Μεσαίωνα.
«Πληροφορίες για τον βίο και το έργο του Αντρέι Ρουμπλιώφ σώζονται μόνο σε μεταγενέστερα χρονικά, και δεν είμαστε βέβαιοι για την ακρίβεια των πληροφοριών που δίνουν. Πάντως, υποστηρίζουν ότι σε πολύ νεανική ηλικία ασπάσθηκε τον μοναχικό βίο, στη μονή της Αγίας Τριάδος, ως υποτακτικός του τότε ηγουμένου Σεργίου, εν συνεχεία οσίου (εκοιμήθη το 1392). Ο Σέργιος έδωσε το όνομα του Πρωτοκλήτου Αποστόλου Ανδρέα στον νεαρό μοναχό –άρα το κατά κόσμον όνομα του Ρουμπλιώφ δεν μας είναι γνωστό.
► Απόστολος Ανδρέας ο Πρωτόκλητος: Η Ζωή ενός Οσιομάρτυρα (Αφιέρωμα)
Ο Αντρέι Ρουμπλιώφ πιθανολογείται ότι γεννήθηκε περί το 1360. Λέγεται ότι ήταν ένας πολύ ντροπαλός και σιωπηλός άνθρωπος, εξαιρετικά ταπεινόφρων. Την πρώτη επίσημη αναφορά του ονόματός του συναντάμε σ’ ένα έγγραφο του 1405, στο οποίο δηλώνεται ότι την εικονογράφηση του Καθεδρικού ναού της Μόσχας στο Κρεμλίνο ανέλαβε ο Θεοφάνης ο Έλληνας μαζί με τον μαΐστορα Πρόχορο και τον μοναχό Αντρέι Ρουμπλιώφ.
Το ταλέντο του Ρουμπλιώφ έγινε γρήγορα γνωστό και προσελήφθη στην αυλή του Ηγεμόνα της Μόσχας ή το πιθανώτερο δεν προσελήφθη επ' αμοιβή αλλά του ανετέθησαν έργα. Στα τέλη του 14ου αι. αγιογράφησε μέρος από τον Καθεδρικό του Ζβενιγκόροντ, κοντά στη Μόσχα, και το 1400 φαίνεται πως ανέλαβε να εικονογραφήσει τον Καθεδρικό του Ευαγγελισμού στο Κρεμλίνο. Το 1408, μαζί με τον συνεργάτη του Δανιήλ, λέγεται ότι εικονογράφησε το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Βλαδιμήρ.
O Αντρέι Ρουμπλιώφ δεν φαίνεται να αποχώρησε ποτέ ή να εγκατέλειψε τη μονή της μετανοίας του, δηλαδή τη μονή του Αγίου Σεργίου. Εκεί αγιογράφησε το Καθολικό. Σύμφωνα με την παράδοση, αγιογράφησε την Αγία Τριάδα προς τιμήν του γέροντά του οσίου Σεργίου, μεταξύ 1411 και 1422.
Φαίνεται ότι ενώ ακόμη εικονογραφούσε τη μονή Ανδρόνικωφ, το 1430, ο Ρουμπλιώφ απέθανε σε ηλικία 70 περίπου ετών. Η σορός του εναποτέθηκε σε κρύπτη στο μοναστήρι.
Η ρωσική Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο το 1989 και η μνήμη του τιμάται στις 17 Ιουλίου (με το παλαιό ημερολόγιο).
Κατά τη διάρκεια της Οκτωβριανής Επανάστασης οι τοιχογραφίες στη μονή Ανδρόνικωφ και σε άλλα μοναστήρια καταστράφηκαν, με το επιχείρημα ότι το νέο κράτος δεν θέλει Εκκλησία. Οι καταστροφές αυτές πρέπει να θεωρούνται από τις μεγαλύτερες συμφορές του πολιτισμού.
Η ίδια η Λαύρα της Αγίας Τριάδος έγινε με διάταγμα του Λένιν Μουσείο του Λαού, και πολλά έργα καταστράφηκαν, πολλά όμως γλύτωσαν χάρις στην κουλτούρα του πρώτου Σοβιετικού Διευθυντή του ...Μουσείου. Η μονή Ανδρόνικωφ είχε χειρότερη μοίρα: έγινε στρατόπεδο συγκέντρωσης, κι όταν αυτά άρχισαν να περιορίζονται, έγινε κατοικίες των εργατών κοντινού εργοστασίου. Μόλις το 1960 η μονή αποκαταστάθηκε κάπως και λειτουργεί έκτοτε ως Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης.»[3]
Βίντεο Αγία Τριάδα του Ρουμπλιόφ: Η ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι για τον περίφημο Ρώσο αγιογράφο του 15ου αιώνα Αντρέι Ρουμπλιόφ, τελειώνει με την εικόνα της Αγίας Τριάδας του Ρουμπλιόφ - σύμβολο, θα λέγαμε, της Ρωσικής Ορθοδοξίας - η οποία από ασπρόμαυρη γίνεται έγχρωμη καθώς κλείνει η ταινία. Και νιώθεις ένα θάμβος, καθώς το πλάνο του Ταρκόφσκι σε συνέχει κυριολεκτικά, έτσι που να νομίζεις ότι είσαι ο τέταρτος της Τριάδας!
Ο κορυφαίος σκηνοθέτης Ταρκόφσκι (βλ. εδώ) στο βιβλίο του «Σμιλεύοντας το χρόνο» εξηγεί: Δεν βλέπουμε την Αγία Τριάδα του Ρουμπλιόφ όπως την έβλεπαν οι σύγχρονοί του, κι όμως η εικόνα ζει αιώνες. Ήταν ζωντανή τότε, είναι ζωντανή και σήμερα, και συνδέει τους ανθρώπους εκείνου του αιώνα με τούτον.
Η Αγία Τριάδα θεωρείται εξαίρετο μουσειακό κομμάτι, ίσως και πρότυπο του ζωγραφικού ύφους εκείνης της περιόδου. Μπορούμε όμως να τη δούμε κι αλλιώς: να στραφούμε στο ανθρώπινο, πνευματικό νόημά της, που παραμένει ζωντανό και οικείο για μας που ζούμε στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Έτσι προσεγγίζουμε κι εμείς την αλήθεια η οποία έδωσε την Αγία Τριάδα.
Βίντεο (απόσπασμα) Θεοφάνης και Ρουμπλιόφ: Ο Θεοφάνης ο Έλλην (1335-1409) είναι μία ιστορική, καλλιτεχνική και πνευματική προσωπικότητα που δεσπόζει με το τεράστιο σε έκταση και λαμπρότητα αγιογραφικό του έργο στους 14ο και 15ο αι.
Όμως, ενώ το έργο του στη Ρωσία είναι πολύ γνωστό στους Ρώσους και Ευρωπαίους, ελάχιστα είναι γνωστό στην ελληνική ιστοριογραφία της Tέχνης, με εξαίρεση βέβαια τον Ξυγγόπουλο, τον Κ. Καλοκύρη και άλλους.
Ο Θεοφάνης απουσιάζει επίσης από τα σύγχρονα ελληνικά λεξικά και τις εγκυκλοπαίδειες και συγχέεται με τον Θεοφάνη τον Κρήτα του 16ου αι.
Στην πραγματικότητα, ο Θεοφάνης είναι από τους κυριότερους εκφραστές της παλαιολόγειας βυζαντινής τέχνης, δημιουργός της βυζαντινορωσικής σχολής Τέχνης, πρόδρομος της Κρητικής Σχολής και θεωρείται ισάξιος του Έλ Γκρέκο και των κλασικών της Δύσης (Τζιότο, Ραφαήλ).
Ο συγγραφέας Κώστας Σαρδελής ασχολήθηκε συστηματικά με τον Θεοφάνη και εξέδωσε στη δεκαετία του 1970 ένα ογκώδες έργο για τη ζωή και το έργο του. Ο Θεοφάνης που συμπεραίνεται ότι γεννήθηκε γύρω στα 1335, εργάσθηκε ως αγιογράφος σε Εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης (Μονή της Χώρας, του Γαλατά) και της Θεοδοσίας της Κριμαίας, πριν μεταβεί γύρω στα 1365 και εργασθεί στο Νόβγκοροντ, στο Βολότοβ, στο Βλαντιμίρ και τελικά στη Μόσχα μετά το 1378, όπου και απεβίωσε πριν το 1409.
Το 1405 «την άνοιξη άρχισαν να ζωγραφίζουν την πέτρινη Εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στην Αυλή του Μεγάλου Πρίγκηπα και οι τεχνίτες ήσαν ο εικονογράφος Θεοφάνης ο Έλλην, ο Τσάρετς Πρόχορος από το Γκόρεντεκ και ο μοναχός Αντρέι Ρουμπλιόφ».
Το 1405 «την άνοιξη άρχισαν να ζωγραφίζουν την πέτρινη Εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στην Αυλή του Μεγάλου Πρίγκηπα και οι τεχνίτες ήσαν ο εικονογράφος Θεοφάνης ο Έλλην, ο Τσάρετς Πρόχορος από το Γκόρεντεκ και ο μοναχός Αντρέι Ρουμπλιόφ».
Ολόκληρο το ντοκιμαντέρ «Θεοφάνης και Ρουμπλιώφ». Τα Ιερά Μονοπάτια ανοίγουν τους ορίζοντες τους και ταξιδεύουν εκτός Ελλάδος, στην χιονισμένη και γεμάτη ιστορία Μόσχα.
Ένα ιδιαίτερο και διαφορετικό από όλα τα υπόλοιπα, το σημερινό επεισόδιο είναι αφιερωμένο στην Βυζαντινή Αγιογραφία και Τέχνη.
Επισκεπτόμαστε την «κιβωτό» της Ρώσικης τέχνης την Γκαλερί Τρετιακώφ, που φιλοξενεί έργα των δύο σημαντικότερων αγιογράφων της Ρωσίας του Έλληνα Θεοφάνη και του μαθητή του, Αντρέι Ρουμπλιώφ.
Ο Θεοφάνης είναι ο άνθρωπος που καθιέρωσε την πορεία της Ρώσικης αγιογραφίας, όταν φτάνοντας στη Μόσχα στα τέλη του 13ου με αρχές του 14ου αιώνα, μυεί του Ρώσους καλλιτέχνες στη μοναδική βυζαντινή παράδοση της ζωγραφικής. Τον αποκάλεσαν «Ιερεμία του χρωστήρα». Πολλά από τα έργα του θεωρούνται θεμελιακά για τη ρωσική αγιογραφία, περιγράφεται ως φημισμένος σοφός και φιλόσοφος, καθώς και ως ο κορυφαίος αγιογράφος μεταξύ όλων. Μαθητής του για πολλά χρόνια, υπήρξε ο Αντρέι Ρουμπλιώφ, ο οποίος κατά πολλούς ξεπέρασε ακόμη και τον δάσκαλο του και καθόρισε την πορεία ολόκληρης της Ρώσικης ζωγραφικής.
Θεωρείται ο κορυφαίος Ρώσος αγιογράφος του Μεσαίωνα και ένας από τους μεγαλύτερους του κόσμου. Το 1988 ανακηρύχθηκε άγιος από τη Ρωσική Εκκλησία ως «Άγιος Ανδρέας ο Εικονογράφος» και η μνήμη του τιμάται στις 4 Ιουλίου. Η ατμοσφαιρική Μόσχα, η βαθιά πίστη των ορθόδοξων Ρώσων και τα αριστουργήματα των δύο καλλιτεχνών μας χαρίζουν ένα ιδιαίτερο οδοιπορικό.
Το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι αφιερωμένο στη μνήμη
του μεγαλύτερου Ρώσου σκηνοθέτη Αντρέι Ταρκόφσκι.
Ένα ταξίδι στον Ορθόδοξο Μοναχισμό, μία περιπλάνηση σε κάθε μορφή της Βυζαντινής τέχνης, την παλαιολόγειο ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τα μοναδικά ψηφιδωτά. Τα "Ιερά Μονοπάτια", υπό τους ήχους της Βυζαντινής μουσικής, τα διακονήματα των μοναχών, τα ησυχαστήρια, τα ασκηταριά, τα σήμαντρα, τα τάλαντα, συνθέτουν τον καμβά της αναζήτησης του Χριστού στους προαιώνιους δρόμους. Αψευδείς μάρτυρες σ 'αυτή την αναζήτηση τα στοιχεία της παράδοσης, που διασώζονται στη σύγχρονη νεοελληνική πολιτισμική κληρονομιά.
Σενάριο - Σκηνοθεσία: Γιάννης Λάμπρου. Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιάννης Λάμπρου, Παναγιώτης Βούζας. Μοντάζ: Μιχάλης Σαβουιδάκης. Ηχοληψία: Δάνης Ιορδανίδης. Μουσική - Αφήγηση: Παναγιώτης Βούζας. Κείμενα: Κωνσταντίνος Μπλάθρας. Επιστημονική έρευνα: Σίμος Πασχαλίδης. Επιμέλεια παραγωγής: Θάνος Μάλλιος. Γραφικά: Νίκος Γιαννόπουλος. Εκτέλεση παραγωγής: Αιγίς Φιλμ. Παραγωγή: «ΗΔΥΜΕΛΟΝ»
Στη Ρωσία του 15ου αιώνα ο αγιογράφος Θεοφάνης ο Έλληνας επιλέγει ως βοηθό του το μοναχό Αντρέι Ρουμπλιόφ. Ο τελευταίος έχει διάφορους θεολογικούς προβληματισμούς κι όταν σε μια επιδρομή των Ταρτάρων αναγκάζεται να σκοτώσει, απαρνείται για μεγάλο διάστημα τη ζωγραφική. Μια ταινία στοχασμός πάνω στην τέχνη και την πνευματική αποστολή του καλλιτέχνη, η οποία βρήκε πολλά εμπόδια κατά την πρώτη προβολή της στη Σοβιετική Ένωση και για πρώτη φορά βλέπουμε στην κανονική της διάρκεια.
first cut: 205 minutes - final cut: 183 minutes
Andrei Rublev (1966) Ελληνικοί υπότιτλοι
Video music by Vyacheslav Ovchinnikov (OST)
Δείτε σχετικά:
Konstantinos Kottis 17 Οκτωβρίου 2019: Η Αγία Τριάς δεν απεικονίζεται, αλλά στην βυζαντινή αγιογραφία εξιστορούνται εικονογραφικά σημαίνοντα και βασικά η Φιλοξενία του Αβραάμ αλλά όχι μόνο, ως τριαδικοί τύποι, σκιώδη και σημαινόμενα αυτής. Αυτό ανεξάρτητα από την καλλιτεχνική δεινότητα του αγίου Ανδρέου Ρουμπλιώφ. Εννοείται πως θεολογικά το αριστούργημα του αγίου Ανδρέου είναι άστοχο και θα είχε ήδη καταδικαστεί συνοδικά στο Βυζάντιο, αν συνήθιζαν να εκτελούν Φιλοξενίες και να τις επιγράφουν "Αγία Τριάς", αφαιρουμένων των λοιπών και ιστορικών μορφών της Φιλοξενίας, όπως του Αβραάμ.
Πέρα από φιλιοκβικές απεικονίσεις της Τριάδος σε χειρόγραφα από την φιλιοκβική αυλή του Καρλομάγνου λ.χ., ή την μοναδική δογματική σαρκοφάγο του 300-325 ή "τριαδικές" απεικονίσεις εμφανίζονται σε μητροπόλεις οι οποίες σε δεδομένες περιόδους ήταν φιλενωτικές κατά Λυών, ή σε χειρόγραφα τα οποία ούτως ή άλλως δεν αποτελούν μνημειακή τέχνη (και πάντως δεν μιλάμε για το θέμα της Φιλοξενίας επιγραφόμενης ως "Αγία Τριάς" πλην ίσως της παράστασης σε παρεκκλήσιο στο Ras-Prizren (Μονή Αγίου Γεωργίου) St. George's Monastery - Djurdjevi Stupovi, με χρονολόγηση η οποία κυμαίνεται από τον 12ο αιώνα έως το 1330 (εποχές μεγίστης φιλιοκβικής κρίσης μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως).
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό, πως στην "Φιλοξενία" του 15ου αιώνα της Ι. Μ. Βλατάδων, υπομνηματίζονται όλες οι κεφαλές του τριπροσώπου με το IC (και φυσικά υπάρχουν και έχουν λόγο να υπάρχουν οι μορφές του Αβραάμ και της Σάρας).
Γνωστό είναι επίσης σε όσους μελετούν ανάλογα θέματα, πως το τριαδικό θέμα και μαζί με αυτό ο εικονογραφικός τύπος της "Πατρότητας" κάποια στιγμή στην Ρωσία οδήγησε σε έριδα και καταδικαστική Σύνοδο. Ανάλογη καταδίκη υπήρξε και στην Κωνσταντινούπολη τον 18 αιώνα με σαφή αναφορά πως τέτοιοι τύποι απηχούν το filioque.
Ένα ταξίδι στον Ορθόδοξο Μοναχισμό, μία περιπλάνηση σε κάθε μορφή της Βυζαντινής τέχνης, την παλαιολόγειο ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τα μοναδικά ψηφιδωτά. Τα "Ιερά Μονοπάτια", υπό τους ήχους της Βυζαντινής μουσικής, τα διακονήματα των μοναχών, τα ησυχαστήρια, τα ασκηταριά, τα σήμαντρα, τα τάλαντα, συνθέτουν τον καμβά της αναζήτησης του Χριστού στους προαιώνιους δρόμους. Αψευδείς μάρτυρες σ 'αυτή την αναζήτηση τα στοιχεία της παράδοσης, που διασώζονται στη σύγχρονη νεοελληνική πολιτισμική κληρονομιά.
Σενάριο - Σκηνοθεσία: Γιάννης Λάμπρου. Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιάννης Λάμπρου, Παναγιώτης Βούζας. Μοντάζ: Μιχάλης Σαβουιδάκης. Ηχοληψία: Δάνης Ιορδανίδης. Μουσική - Αφήγηση: Παναγιώτης Βούζας. Κείμενα: Κωνσταντίνος Μπλάθρας. Επιστημονική έρευνα: Σίμος Πασχαλίδης. Επιμέλεια παραγωγής: Θάνος Μάλλιος. Γραφικά: Νίκος Γιαννόπουλος. Εκτέλεση παραγωγής: Αιγίς Φιλμ. Παραγωγή: «ΗΔΥΜΕΛΟΝ»
Andrey Rublyov (1966) ταινία
σκηνοθεσία Αντρέι Ταρκόφσκι
Film Andrei Rublev (Russian: Андрей Рублёв, Andrey Rublyov), also known as The Passion According to Andrei (Russian: Страсти по Андрею), is a 1966 Soviet biographical historical drama film directed by Andrei Tarkovsky and co-written with Andrei Konchalovsky. The film is loosely based on the life of Andrei Rublev, the great 15th-century Russian icon painter. The film features Anatoly Solonitsyn, Nikolai Grinko, Ivan Lapikov, Nikolai Sergeyev, Nikolai Burlyayev and Tarkovsky's wife Irma Raush. Savva Yamshchikov, a famous Russian restorer and art historian, was a scientific consultant of the film.
Σοβιετική ταινία, σκηνοθεσία Αντρέι Ταρκόφσκι με τους: Ανατόλι Σολονίτζιν, Ιβάν Λαπίκοφ, Νικολάι Σεργκέγιεφ, Ίρμα Ράους, Νικολάι Γκρίνκο, Στέφαν Κρίλοφ
Σοβιετική ταινία, σκηνοθεσία Αντρέι Ταρκόφσκι με τους: Ανατόλι Σολονίτζιν, Ιβάν Λαπίκοφ, Νικολάι Σεργκέγιεφ, Ίρμα Ράους, Νικολάι Γκρίνκο, Στέφαν Κρίλοφ
Στη Ρωσία του 15ου αιώνα ο αγιογράφος Θεοφάνης ο Έλληνας επιλέγει ως βοηθό του το μοναχό Αντρέι Ρουμπλιόφ. Ο τελευταίος έχει διάφορους θεολογικούς προβληματισμούς κι όταν σε μια επιδρομή των Ταρτάρων αναγκάζεται να σκοτώσει, απαρνείται για μεγάλο διάστημα τη ζωγραφική. Μια ταινία στοχασμός πάνω στην τέχνη και την πνευματική αποστολή του καλλιτέχνη, η οποία βρήκε πολλά εμπόδια κατά την πρώτη προβολή της στη Σοβιετική Ένωση και για πρώτη φορά βλέπουμε στην κανονική της διάρκεια.
first cut: 205 minutes - final cut: 183 minutes
Andrei Rublev (1966) Ελληνικοί υπότιτλοι
Video music by Vyacheslav Ovchinnikov (OST)
for movie of Andrei Rublev by Andrei Tarkovsky.
Βίντεο: Ο Ταρκόφσκι για την τέχνη: Ο Αντρέι Ταρκόφσκι απαντά στο
ερώτημα: «τι είναι τέχνη», σχολιάζοντας την ταινία του «Αντρέι Ρουμπλιόφ».
ερώτημα: «τι είναι τέχνη», σχολιάζοντας την ταινία του «Αντρέι Ρουμπλιόφ».
Παραπομπές:
1. 8467) La Trinité de Roublev. (poème). Perfection 13 1 1/2012. Eλ. H Αγία Τριάδα του Roublev. (ποίημα). 8467 - H Αγία Τριάδα του Roublev - Ν. Λυγερός. Eλ. Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου. Published: June 12, 2012. nikos-lygeros-poihsh.blogspot.gr.
2. «Ερμηνεία της Ορθόδοξης εικόνας» Ι. Μ. Ασωμάτων - Πετράκη, www.monipetraki.gr
3. «Βιογραφικά» Παναγιώτης Δρακόπουλος - Αντρέι Ρουμπλιώφ www.myriobiblos.gr
4. Το οπτικό υλικό (Βίντεο) από www.YouTube, εταιρεία της Google.
4. Το οπτικό υλικό (Βίντεο) από www.YouTube, εταιρεία της Google.
Πηγή: Sophia-Ntrekou.gr | Αέναη επΑνάσταση
Δείτε σχετικά:
- Αντρέι Ταρκόφσκι: ο Κινηματογραφικός Ποιητής (Andrei Tarkovsky)
- Περί της Αγίας Τριάδος (Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού)
- Η Αγία Τριάδα ως φανέρωση και εμπειρία του Ακτίστου Φωτός!
- Τι είναι το Άγιο Πνεύμα; Πώς μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε την παρουσία του και τα δώρα του;
- Ο Μυστηριώδης Τρίτος: Αναφορά στην Πεντηκοστή και στο Άγιο Πνεύμα
Konstantinos Kottis 17 Οκτωβρίου 2019: Η Αγία Τριάς δεν απεικονίζεται, αλλά στην βυζαντινή αγιογραφία εξιστορούνται εικονογραφικά σημαίνοντα και βασικά η Φιλοξενία του Αβραάμ αλλά όχι μόνο, ως τριαδικοί τύποι, σκιώδη και σημαινόμενα αυτής. Αυτό ανεξάρτητα από την καλλιτεχνική δεινότητα του αγίου Ανδρέου Ρουμπλιώφ. Εννοείται πως θεολογικά το αριστούργημα του αγίου Ανδρέου είναι άστοχο και θα είχε ήδη καταδικαστεί συνοδικά στο Βυζάντιο, αν συνήθιζαν να εκτελούν Φιλοξενίες και να τις επιγράφουν "Αγία Τριάς", αφαιρουμένων των λοιπών και ιστορικών μορφών της Φιλοξενίας, όπως του Αβραάμ.
Πέρα από φιλιοκβικές απεικονίσεις της Τριάδος σε χειρόγραφα από την φιλιοκβική αυλή του Καρλομάγνου λ.χ., ή την μοναδική δογματική σαρκοφάγο του 300-325 ή "τριαδικές" απεικονίσεις εμφανίζονται σε μητροπόλεις οι οποίες σε δεδομένες περιόδους ήταν φιλενωτικές κατά Λυών, ή σε χειρόγραφα τα οποία ούτως ή άλλως δεν αποτελούν μνημειακή τέχνη (και πάντως δεν μιλάμε για το θέμα της Φιλοξενίας επιγραφόμενης ως "Αγία Τριάς" πλην ίσως της παράστασης σε παρεκκλήσιο στο Ras-Prizren (Μονή Αγίου Γεωργίου) St. George's Monastery - Djurdjevi Stupovi, με χρονολόγηση η οποία κυμαίνεται από τον 12ο αιώνα έως το 1330 (εποχές μεγίστης φιλιοκβικής κρίσης μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως).
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό, πως στην "Φιλοξενία" του 15ου αιώνα της Ι. Μ. Βλατάδων, υπομνηματίζονται όλες οι κεφαλές του τριπροσώπου με το IC (και φυσικά υπάρχουν και έχουν λόγο να υπάρχουν οι μορφές του Αβραάμ και της Σάρας).
Γνωστό είναι επίσης σε όσους μελετούν ανάλογα θέματα, πως το τριαδικό θέμα και μαζί με αυτό ο εικονογραφικός τύπος της "Πατρότητας" κάποια στιγμή στην Ρωσία οδήγησε σε έριδα και καταδικαστική Σύνοδο. Ανάλογη καταδίκη υπήρξε και στην Κωνσταντινούπολη τον 18 αιώνα με σαφή αναφορά πως τέτοιοι τύποι απηχούν το filioque.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου