Η Παναγία των Βλαχερνών εορτάζει 2 Ιουλίου
και η Ανάμνηση των Εγκαινίων του Ναού στην
Κωνσταντινούπολη στις Βλαχέρνες, 31 Ιουλίου.
1 Οκτωβρίου η Αγία Σκέπη της Θεοτόκου εν Βλαχερνώ
Παναγία των Βλαχερνών, το ιστορικό του Ναού,
της εικόνας και το Φόρεμα της Παναγίας
Εργασία της Σοφίας Ντρέκου
Περιεχόμενα
• Παναγία των Βλαχερνών
• Η εικόνα της Παναγίας η Βλαχερνίτισσας ή Παναγία των Βλαχερνών
• Η Παναγία των Βλαχερνών στο Οικουμενικό Πατριαρχείο
• Βίντεο: το προοίμιο του Κοντακίου από την ακολουθία των Χαιρετισμών «Τη Υπερμάχω»!
• Το φόρεμα της Παναγίας - Παναγία των Βλαχερνών (2 Ιουλίου) Περί της τιμίας Εσθήτος της Υπεραγίας Δεσποίνης Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, εις τον Ναόν των Βλαχερνών.
• Πού πλέον ευρίσκεται η ιερά Έσθήτα;
• Ο Χιτώνας της Παναγίας στη Γεωργία
• Βίντεο: Ομιλία του Αρχιμ. Ανανία Κουστένη στον Ιερό Ναό Παναγίας Βλαχερνών, Αμφιάλης Κερατσινίου
• Το Θεοτοκίον σε απόδοση στα νέα ελληνικά
• Βιβλιογραφία
Παναγία των Βλαχερνών
Παναγία η Βλαχερνίτισσα (2 Ιουλίου) είναι ο χαρακτηρισμός
της παλαιοτάτης και θαυματουργής εικόνας της Θεοτόκου
στον ναό της Παναγίας των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη.
Η Παναγία των Βλαχερνών ήταν βυζαντινή εκκλησία της Κωνσταντινούπολης και ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Παναγίας. Το μνημείο σήμερα δε διασώζεται. Βρισκόταν στη συνοικία των Βλαχερνών επί των ακτών του Κεράτιου κόλπου. Το όνομα Βλαχέρνα προϋπήρχε ήδη από τα αρχαία χρόνια. Στο Διονύσιο Βυζάντιο και συγκεκριμένα στο έργο του «Ανάπλους Βοσπόρου», περιγράφοντας τις περιοχές που βρίσκονται στη Σαπρά θάλασσα (Κεράτιος κόλπος) αναφέρει «Και η πρώτη περιοχή ονομάζεται Πολυρρήτιο, από έναν άνθρωπο, τον Πολύρρητο. Η επόμενη ονομάζεται Βαθιά Σκοπιά, από το βάθος της θάλασσας. Η τρίτη Βλαχέρνας, όνομα βαρβαρικό από έναν βασιλιά της περιοχής.»
Περιγραφή της μονής
Στο δεξιό μέρος του ναού βρισκόταν το παρεκκλήσιο, το λεγόμενο «Αγία σορός», όπου φυλάσσονταν το ωμοφόριο και η τιμία εσθής της Θεοτόκου, και όπου μόνο ο βασιλιάς επιτρεπόταν να εισέλθει. Σήμερα διασώζεται μόνο το αγίασμα, το καλούμενο λούμα ή λούσμα των Βλαχερνών. Οι εικόνες και τα μαρμάρινα εκτυπώματα δεν σώζονται.
Ιστορία της μονής
Η μονή συχνότατα μνημονεύεται στα Βυζαντινά συγγράμματα, τόσο στα πολιτικά, όσο και στα εκκλησιαστικά. Ακόμα πιο συχνά μνημονεύεται στα συναξάρια. Στους τελευταίους μάλιστα αιώνες του κράτους, ο ναός ήταν άκρως σημαντικός λόγω του πλησίον ανακτόρου των Βλαχερνών. Εδώ εκκλησιαζόταν στα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας ο βασιλιάς και οι αυλικοί. Στην συνοικία αυτή, την ονομασμένη «Κοσμίδιον», και στην έξω των χερσαίων τειχών χώρα, στρατοπέδευσαν όχι μόνο οι πολιορκήσαντες την Κωνσταντινούπολη Άραβες και Βούλγαροι, αλλά και οι Σταυροφόροι της Δ' Σταυροφορίας.
Παλαιότερα εθεωρείτο πως ο ναός ανεγέρθη από την αυτοκράτειρα Πουλχερία και το σύζυγό της Μαρκιανό, την περίοδο 450-3. Ασφαλέστερη θεωρείται η χρονολόγησή του την περίοδο του αυτοκράτορα Ιουστίνου Α' (518-27), όπως παραδίδεται στο έργο τού Προκόπιου και σε επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας. Η εκκλησία πυρπολήθηκε επί Ρωμανού Δ' Διογένη, και στην συνέχεια ο Ανδρόνικος Β' ο πρεσβύτερος την ανέγειρε και την διεύρυνε. Οι Σταυροφόροι την μετέτρεψαν σε Λατινική. Σώζονται πολλές επιστολές τού Πάπα Ιννοκέντιου Δ' προς τον αρχιερέα της εκκλησίας των Βλαχερνών. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Ατταλιώτη, η εκκλησία πυρπολήθηκε το 1070, ξανακτίστηκε και ξαναπυρπολήθηκε το 1434.
Από τις πολλές πυρκαγιές που δεινοπάθησε, συμπεραίνουμε ότι η εκκλησία είχε ξύλινη σκεπή, όπως αυτές του Στουδίου και του Μανουήλου. Λόγω των ιερών κειμηλίων του ναού, πολλοί πιστοί εκκλησιαζόταν εδώ. Κατά την Άλωση, οι Οθωμανοί βρήκαν τον ναό ερειπωμένο. Αργότερα, το κτήμα έγινε ιδιοκτησία Οθωμανού, ο οποίος καρπωνόταν τα πλούσια δωρίσματα των Χριστιανών. Επάνω από το αγίασμα είχε κτιστεί μια κατοικία. Στον περίβολο συγκατοίκησαν Ατσίγκανοι, που είχαν διωχθεί από τα σπίτια τους. Τον ναό αγόρασε η συντεχνία των Γουναράδων και ανέγειρε έναν ναό επάνω από το αγίασμα, που σώζεται μέχρι σήμερα.
Το αγίασμα των Βλαχερνών, σκίτσο του 1877 μ.Χ.
Byzantinai meletai topographikai (1877)
Paspatēs, Alexandros Geōrgiou, 1814-1891.
Κειμήλια της μονής
Στον ναό φυλασσόταν η τιμία εσθής του Θεοτόκου, την οποία οι πατρίκιοι Γάλβιος και Κάνδιδος μετακόμισαν από την Γαλιλαία, και κατέθεσαν πρώτα στον ναό των Αγίων Πέτρου και Μάρκου (σήμερα «Κοτζά Μουσταφά πασά»), και ακολούθως στον ναό των Βλαχερνών. Μαζί με την εσθήτα αυτήν φυλασσόταν και το ωμοφόριον της Θεοτόκου, το οποίον ο Ρωμανός Α' Λακαπηνός «ως θώρακα περιέβαλε και εξήλθε κατά του πολιορκητούντος την πόλιν Συμεών του Βουλγάρου». Από τον ναό αυτό αφαίρεσαν οι Λατίνοι Σταυροφόροι τον βραχίονα του Αγίου Γεωργίου, το σώμα της Αγίας Λουκίας, και έναν θαυματουργό σταυρό. Τα κειμήλια αυτά σώζονται σήμερα στην Βενετία.
ΔΕΙΤΕ: Η ιστορία της Παναγίας Βλαχερνών
προστάτιδα της Κωνσταντινούπολης
Η εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας
ή Παναγία των Βλαχερνών
Η εικόνα παριστάνει την Θεοτόκο όρθια, μετωπική, σε στάση δεομένης, με τα χέρια υψωμένα στον ουρανό, φέροντας στο στήθος της εγκόλπιο με τον Ιησού. Είναι η υπέρμαχος Στρατηγός, που κατά την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως από τους Αβάρους το 626 η εικόνα της Θεοτόκου της Βλαχερνίτισσας, έσωσε την πόλη από τον κίνδυνο και κατόπιν εψάλη στο ναό ο Ακάθιστος Ύμνος.
Σύμφωνα με την παράδοση, κατά την περίοδο της Εικονομαχίας καλύφτηκε η εικόνα μέσα στον νότιο τοίχο του ναού της Παναγίας των Βλαχερνών από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ε' (741-775) για να εξουδετερωθεί η προς εκείνη αποδιδόμενη τιμή από τους Βυζαντινούς, όμως αποκαλύφθηκε με θαυμαστό τρόπο κατά την περίοδο της βασιλείας του Ρωμανού Γ' Αργυρού (11ος αιώνας).
Με την εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών ή Βλαχερνίτισσας συνδέεται και το θαύμα του πέπλου που ανασηκωνόταν από το πρόσωπο της Θεοτόκου ανάλογα με την περίπτωση, όπως μαρτυρεί η Άννα η Κομνηνή. (Τιμία Ζώνη ή Αγία Ζώνη της Θεοτόκου)
Ἡ Παναγία τῶν Βλαχερνῶν
στο Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον
Ο σύγχρονος ναός της Παναγίας των Βλαχερνών
Ο Ναός της Παναγίας των Βλαχερνών στην Πόλη.
Ὁ ναὸς τῶν Βλαχερνῶν ὑπῆρξε τὸ πιὸ γνωστὸ καὶ τὸ πιὸ φημισμένο ἱερὸ τῆς Παναγίας στὴν Κωνσταντινούπολη, μὲ διαρκῆ ἀκτινοβολία σ᾽ ὁλόκληρο τὸν χριστιανικὸ κόσμο.
Ὁ ἄμβωνας, ποὺ ἦταν τοποθετημένος στὴ μέση τοῦ κεντρικοῦ κλίτους ἦταν ὅλος ἀπὸ ἀσήμι. Ἐντυπωσιακὸ ἐπίσης ἦταν τὸ Εἰκονοστάσιο. Πληροφορίες γιὰ τὴν θαυμάσια εἰκονογράφηση καὶ τὸν ὑπόλοιπο διάκοσμο τοῦ ναοῦ μᾶς ἄφησε ὁ πρεσβευτὴς Clavijo, ὁ ὁποῖος ἐπισκέφτηκε τὶς Βλαχέρνες τὸ 1402 καὶ σὲ μεταγενέστερο κείμενο ὁ Ἰσίδωρος τοῦ Κιέβου (1385-1463) στὸ «Θρῆνο» του γιὰ τὴν ἐξαφάνιση τοῦ περίλαμπρου ναοῦ.
Τὸ παρεκκλήσιο τῶν λειψάνων ἢ παρεκκλήσιο τῆς Ἁγίας σοροῦ ἦταν κυκλικὸ κτίσμα μὲ νάρθηκα, ποὺ βρισκόταν στὰ νότια τοῦ ἱεροῦ τοῦ ναοῦ. Φιλοξενούσε, ἐκτὸς ἀπὸ τὰ λείψανα, τὸ ὠμοφόριο τῆς Θεοτόκου, τὸ πέπλο της καὶ τὴν Τιμία Ζώνη. Ρῶσσοι προσκυνητὲς τοῦ 14ου καὶ 15ου αἰ. περιγράφουν τὰ κειμήλια καὶ ἀναφέρονται στὰ λείψανα πολλῶν ἁγίων (Παταπίου, Ἀθανασίου, Παντολέοντος, Ἀναστασίας).
Τὸ «λοῦσμα» χωριζόταν σὲ τρία μέρη: τὴν ἰματιοθήκη - «τὸ ἀποδυτόν», τὴ δεξαμενὴ - «τὸν κόλυμβον» καὶ τὸν Ἅγιο Φωτεινό. Ἐπικοινωνοῦσε μὲ τὸ παρεκκλήσιο. Τὸ λοῦσμα στεγαζόταν μὲ θόλο καὶ οἱ τοῖχοι ἦταν διακοσμημένοι μὲ εἰκόνες. Σὲ εἰδικὴ κόγχη βρισκόταν ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας. Ἡ δεξαμενή, στὸ νερὸ τῆς ὁποίας κατέβαινε κάθε παρασκευὴ ὁ αὐτοκράτωρ καὶ λουζόταν, βρισκόταν στὸ κέντρο τῆς αἴθουσας.
Ἀπὸ τὶς πηγὲς δίνονται λεπτομερεῖς περιγραφὲς γιὰ τὴν τελετὴ τῆς εἰσόδου στὸ λοῦσμα καὶ τὶς διαδικασίες μέχρι τὴ λήψη τοῦ ἁγιάσματος: «...εἰσέρχονται τέλος εἰς τὸν Ἅγιον Φωτεινόν, εἰς τὸν ἐνδότερον θόλον καὶ ἅπτουσι κηροὺς ἔμπροσθεν τῆς μαρμαρίνου εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, ἐκ τῶν χειρῶν τῆς ὁποίας ἐκχύνεται τὸ ἁγίασμα».
Ὕστερα ἀπὸ τὴν πυρκαϊὰ τοῦ 1434 καὶ τὴν Ἅλωση, τὰ πάντα ἐρειπώθηκαν καὶ ἐρημώθηκαν. Ἡ φήμη καὶ ὁ πλοῦτος τοῦ ἱεροῦ ἐξαφανίστηκαν. Ἔμεινε μόνο ὁ χῶρος τοῦ ἁγιάσματος. Ἡ περιοχὴ περιῆλθε σὲ Ὀθωμανοὺς μέχρι τὸ 1867, χρονολογία κατὰ τὴν ὁποία ἀγοράσθηκε ἀπὸ τὴν συντεχνία τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων γουναράδων, οἱ ὁποῖοι ἔχτισαν πάνω ἀπὸ τὸ ἅγιασμα ναΐσκο.
Μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου καὶ τὶς φροντίδες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου προστέθηκαν καὶ ἄλλα προσκτίσματα καὶ ὁ ἀρχαῖος, ἱερός, περιτειχισμένος χῶρος ἀπέκτησε τὴν ὄψη ποὺ ἔχει σήμερα μὲ κεντρικὸ σημεῖο ἀναφορᾶς τὸ ἁγίασμα.
Οἱ τέσσερεις τοιχογραφίες τοῦ ζωγράφου Εἰρήναρχου Κόβα (1894-1972), πάνω ἀπὸ τὸ ἁγίασμα (1964), ἀποτελοῦν ἀνάμνηση ἱερῶν συγκινήσεων καὶ μεγάλων στιγμῶν τῆς Ὀρθοδόξου ἐκκλησίας.
Μελλοντικὲς ἀνασκαφὲς στὸν εὐρύτερο χῶρο τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν πιθανὸν νὰ ἀποκαλύψουν τὰ ἐρείπια τοῦ μεγάλου βυζαντινοῦ ναοῦ.
Βίντεο από την επίσκεψη του Νίκου Λυγερού
στον Ιερό Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών.
στον Ιερό Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών.
Ακούστε έναν νεαρό πόσο συγκλονιστικά
ψάλλει το «Τη Υπερμάχω»!!!
Αν συνειδητοποιήσεις ότι
το Βυζάντιο είναι μαχητής του Χρόνου
τότε θα καταλάβεις ποια είναι η στρατηγική του
για τα επόμενα χρόνια και τους επόμενους αιώνες
τότε θα ενεργοποιηθείς και θα σταματήσεις
να λειτουργείς παθητικά αφού θα ανήκεις στο πνεύμα του
κι όχι μόνο ως ακόλουθος αλλά ως μαχητής για να υπερασπισθείς
όλους τους αθώους όπου και να βρίσκονται από την αρχή
έως το τέλος δίχως να υπολογίσεις το κοινωνικό κόστος
αφού αυτό δεν έχει καμιά σημασία για την Ανθρωπότητα.
Το φόρεμα της Παναγίας των Βλαχερνών (2 Ιουλίου)
Περί της τιμίας Εσθήτος της Υπεραγίας Δεσποίνης Θεοτόκου
και αειπαρθένου Μαρίας, εις τον Ναόν των Βλαχερνών
Μια «κρυφή» εορτή αφιερωμένη στη «Μητέρα του Φωτός» είναι και η «Κατάθεσις της τιμίας Εσθήτος της Ύπεραγίας Θεοτόκου εν Βλαχέρναις» (473 μ.Χ.), όπως αναφέρει το ημερολόγιο της Εκκλησίας της Ελλάδος στις 2 Ιουλίου, ημέρα που εορτάζεται επίσημα αυτό το γεγονός. Μάλιστα είναι η πρώτη και κυρία εορτή την ήμερα αυτή. Όντως είναι «κρυφή» εορτή, υπό την έννοια ότι ελάχιστοι γνωρίζουν για το θέμα αυτό, σε αντίθεση με την τίμια Ζώνη που γνωρίζουν πολλοί. […]
Όταν αυτοκράτορας ήταν ο Λέων ο Μεγάλος ο Μακέλλης, περί το 470 μ.Χ., δύο Πατρίκιοι (αξιωματούχοι) αυτού, ο Γάλβιος και ο Κάνδιδος, από θείο πόθο κινηθέντες πορεύθηκαν στους Αγίους Τόπους για προσκύνηση. Περιδιαβαίνοντας τα ιερά Προσκυνήματα μετά την Γαλιλαία και τη Ναζαρέτ, κατά θεία οικονομία, όπως αποδείχθηκε, βρέθηκαν σε ένα χωριό της ευρύτερης περιοχής και απεφάσισαν να διανυκτερεύσουν στο σπίτι μιας σεβάσμιας γερόντισσας Χριστιανής Εβραίας. Εκεί λοιπόν οι δύο Πατρίκιοι είδαν ότι συνέχεια του κυρίως σπιτιού υπήρχε και άλλος κλειστός χώρος και εκεί υπήρχαν κάποιοι ασθενείς άνδρες και γυναίκες, με λαμπάδες και λιβάνια προσευχόμενοι. Από το χώρο δε αυτό ερχόταν και μια άρρητος ευωδία.
Ήταν τόσο φυσικό να ρωτήσουν τη σεβάσμια γερόντισσα και αυτή απάντησε:
«Ο Θεός πρόσταξε και γίνονται εις τούτον τον οίκον μεγάλα θαυμάσια: δαίμονες από τους ανθρώπους διώκονται, τυφλοί αναβλέπουσι. χωλοί περιπατούσι και πάσα άλλη ανίατος ασθένεια θεραπεύεται στους προσερχόμενους με πίστη».
Και αυτοί είπαν: «Και πόθεν έλαβε εξ αρχής ούτος ο τόπος αυτό το χάρισμα; Παρακαλούμεν να μας ειπείς δια την άγάπην του Θεού, ότι και ημείς δια να δοξάσωμεν τα θεία Μυστήρια ήλθομεν από τόπον μακρινό να προσκυνήσωμεν».
Αμέσως φάνηκε ότι δεν ήθελε να φανερώσει την υπόθεση. Συμπλήρωσε μόνο: «Άλλο δεν ήξεύρω να σας ειπώ, ει μη μόνον, ότι ο τόπος είναι πεπληρωμένος της θείας χάριτος». Τότε οι δύο άρχοντες διέγνωσαν ότι κάτι μεγάλο μυστήριο κρύπτεται Εκεί. Έτσι την παρακάλεσαν και την εκολάκευσαν να τους πει την όλην αλήθεια και ότι δεν έχει να υποστεί βλάβη η ζημία αφού αυτοί είναι ξένοι και φεύγουν.
Τότε η σεμνή εκείνη γυναίκα τους είπε: «Από την ώραν που επιστεύθη Τούτο το θείον Μυστήριον δεν το φανέρωσα τίνος ουδέποτε, καθώς και οι πρόγονοί μας δεν το ομολόγησαν τινός ανδρός κατά τον όρκο οπού αλληλοδιαδόχους ελάβομεν, αλλ' επειδή βλέπω από τους λόγους σας ότι είσθε άνθρωποι ευλαβείς και αιδέσιμοι. Θέλω να σας ειπώ εξ αρχής την υπόθεσιν αλλά να μην ομολογήσετε το πράγμα εις άλλον τινά αλλά να φυλάξετε κεκρυμμένο το μυστήριον. Γινώσκετε ότι εις τούτον τον ταπεινόν οικίσκο είναι πεφυλαγμένο ένα ιμάτιον της Παναγίας Θεοτόκου Μαρίας εις μικρόν κιβώτιο του οποίου η χάρις και θεία δύναμις ενεργεί τοιαύτα θαυμάσια».
Συγκλονίστηκαν οι δύο η δε γερόντισσα συνέχισε: «Αύτη η Θεία Παρθένος Θεοτόκος εις τον καιρόν της Κοιμήσεως, είχε δύο γυναίκας παρθένους πολύ οικείας, εις τας οποίας χάρισε δύο χιτώνας, τους οποίους φορούσε η Δέσποινα να τας έχουν χάριν ευλογίας. Μία από αυτάς τας δύο γυναίκας ήτο από το γένος μου και εις τον θάνατον της αφήκεν άλλην παρθένον συγγενή αυτής αυτό το θείον ιμάτιον και αυτή άλλης κατά διαδοχή παραγγέλλουσαι να μην το ομολογήσουν, και ούτω κατήντησε εις εμέ την ανάξια και τώρα δεν υπάρχει άλλη παρθένος να της αφήσω τον θησαυρόν αυτόν τον πολύτιμο».
Με πολλή συγκίνηση ευχαρίστησαν τη γυναίκα και τόνισαν ότι στα όρια της Παλαιστίνης δεν θα αναφέρουν ότι άκουσαν. Την παρακάλεσαν ακόμη να επιτρέψει να κοιμηθούν στον ιερό αυτό χώρο για να προσευχηθούν έτι περισσότερον και λάβουν χάρη και ευλογία. Η γυναίκα δέχθηκε και τους ετοίμασε όπως μπορούσε. η χαρά και συγκίνηση τους έφθασαν έως δακρύων.
Προσευχόμενοι και ευχαριστούντες την Παναγία πού τους αξίωσε τέτοιας χάριτος, ελάχιστα κοιμήθηκαν. Όταν διαπίστωσαν ότι μέρος των ασθενών είχαν σε άλλο χώρο κοιμηθεί διότι οι πολλοί είχαν φύγει, πήραν ακριβώς τα μέτρα (διαστάσεις) του κιβωτίου εκείνου. Το πρωί αφού ευχαρίστησαν τη γυναίκα αποχαιρετώντας την της είπαν, ότι πριν αφήσουν την Παλαιστίνη θα περάσουν να προσκυνήσουν και θα τις φέρουν από ευγνωμοσύνη δώρα.
Στη συνέχεια κάπου στα Ιεροσόλυμα βρήκαν έναν ξυλουργό και του είπαν να τους ετοιμάσει, από παλαιά ξυλεία κιβώτιο σύμφωνα με τα μέτρα πού του έδωσαν. Έτσι μετά παρέλευση ημερών ξαναβρέθηκαν (με το κιβώτιο εντός σάκου), στο χωριό εκείνο και στο σπίτι της γερόντισσας. Έχοντες μαζί τους τα αναγκαία φαγητά έφαγαν με τη γυναίκα και συνευφράνθησαν.
Και πάλι θέλησαν να κοιμηθούν εντός του ιερού εκείνου χώρου για χάρη και ευλάβεια, όπως και έγινε. Αυτοί έχοντας το γνωστό τους σκοπό είχαν στο βάθος και ένα φόβο μήπως δεν είναι θέλημα της Παναγίας η τολμηρή ενέργεια πού θα πράξουν. Έτσι προσευχόμενοι με δάκρυα εδέοντο στη Θεομήτορα να τους ελεήσει για ότι θα πράξουν.
Στη συνέχεια κάπου στα Ιεροσόλυμα βρήκαν έναν ξυλουργό και του είπαν να τους ετοιμάσει, από παλαιά ξυλεία κιβώτιο σύμφωνα με τα μέτρα πού του έδωσαν. Έτσι μετά παρέλευση ημερών ξαναβρέθηκαν (με το κιβώτιο εντός σάκου), στο χωριό εκείνο και στο σπίτι της γερόντισσας. Έχοντες μαζί τους τα αναγκαία φαγητά έφαγαν με τη γυναίκα και συνευφράνθησαν.
Και πάλι θέλησαν να κοιμηθούν εντός του ιερού εκείνου χώρου για χάρη και ευλάβεια, όπως και έγινε. Αυτοί έχοντας το γνωστό τους σκοπό είχαν στο βάθος και ένα φόβο μήπως δεν είναι θέλημα της Παναγίας η τολμηρή ενέργεια πού θα πράξουν. Έτσι προσευχόμενοι με δάκρυα εδέοντο στη Θεομήτορα να τους ελεήσει για ότι θα πράξουν.
Έτσι εκείνη τη νύκτα τρέμοντες αλλά και χαίροντες έκαναν αλλαγή κιβωτίων χωρίς να διακρίνεται τίποτε το επιλήψιμο. Το πρωί όλα ήταν φυσιολογικά, χωρίς να εννοήσει η απονήρευτη γερόντισσα το συμβάν, την αποχαιρέτησαν με πολλές ευχαριστίες, έφυγαν μετά ανεκλάλητης χαράς για τη Βασιλεύουσα [σημ. του blog μας: ο Θεός να τους αναπαύσει - ελπίζω να μην τους βαραίνει η αμαρτία αυτής της απάτης].
Φθάσαντες, σκέφθηκαν να μην ομολογήσουν αρχικά το γεγονός. Έχοντες προσωπικό χώρο πλησίον του Κερατίου Κόλπου, ο οποίος ονομάζεται Βλαχέρναι, έκτισαν ναό στο όνομα των Αποστόλων Πέτρου και Μάρκου, και όχι της Θεοτόκου για να μη δώσουν στόχο. Εκεί έθεσαν το ιερό κιβώτιο και φρόντισαν να γίνονται ιεροπραξίες.
Όμως η Χάρη της Παναγίας ενεργούσε θαύματα και το θέμα έπαιρνε διαστάσεις. Έτσι ανακοίνωσαν στον αυτοκράτορα Λέοντα το όλο θέμα το τι έφεραν από τους Αγίους Τόπους, και ο οποίος χάρηκε υπερβαλλόντως για το χαρμόσυνο γεγονός και τίμησε τούς δύο Πατρικίους και τους μακάρισε πού ο Θεός τους αξίωσε να φέρουν τέτοιο θησαυρό στην Πόλη.
Ο αυτοκράτορας και η συνοδεία του
ασπάζονται την Τιμία Εσθήτα στην ΚΠολη
Όμως η Χάρη της Παναγίας ενεργούσε θαύματα και το θέμα έπαιρνε διαστάσεις. Έτσι ανακοίνωσαν στον αυτοκράτορα Λέοντα το όλο θέμα το τι έφεραν από τους Αγίους Τόπους, και ο οποίος χάρηκε υπερβαλλόντως για το χαρμόσυνο γεγονός και τίμησε τούς δύο Πατρικίους και τους μακάρισε πού ο Θεός τους αξίωσε να φέρουν τέτοιο θησαυρό στην Πόλη.
Πάραυτα πήγε στο Ναό και προσκύνησε με συγκίνηση την Εσθήτα της Παναγίας (είδος γυναικείου φορέματος). Τιμώντας ο Βασιλεύς το ιερό κειμήλιο κατασκεύασε ειδικό κουβούκλιο και περιτύλιξε την Εσθήτα με πορφυρίδα βασιλική και έβαλε σε ειδική θήκη την οποία σφράγισε με βούλα και υπογραφή.
Σε μεταγενέστερους από τότε χρόνους, μετά το σωτηριώδες τέλος μιας πολιορκίας της Κων/λεως, ο Πατριάρχης για ευχαριστίες της Παναγίας αλλά και την τόνωση του λαού κάλεσε άρχοντες και αρχόμενους και έκαναν μεγάλη περιφορά με την Εσθήτα φερομένη, μαζί και ο αυτοκράτορας του καιρού εκείνου χωρίς στέμμα, ταπεινά φερόμενος, ακολουθούσε ψάλλοντας με το λαό το «Κύριε ελέησον».
- Το επίσης σπουδαίο, τον υπάρχοντα μάλλον ναό της Θεοτόκου πού νωρίτερα είχε κτίσει η Πουλχερία, επεξέτεινε ο Λέων σε μεγαλοπρεπή προς χάρη της Παναγίας, τον γνωστό και με τόση φήμη Ναό των Βλαχερνών, και εκεί έθεσε την ιερά Εσθήτα. Ώστε ο Ναός της Παναγίας των Βλαχερνών με την τόση ιστορία έγινε προς χάρη του ιερού κειμηλίου. Όσο ζούσαν οι δύο Πατρίκιοι αλλά και ο Λέων είχαν μια συνεχή σχέση με το Ναό αυτό και την αγία σορό, όπως ονομάσθηκε η κατάθεση της Εσθήτος, και θεσπίστηκε η εορτή στις 2 Ιουλίου.
Σε μεταγενέστερους από τότε χρόνους, μετά το σωτηριώδες τέλος μιας πολιορκίας της Κων/λεως, ο Πατριάρχης για ευχαριστίες της Παναγίας αλλά και την τόνωση του λαού κάλεσε άρχοντες και αρχόμενους και έκαναν μεγάλη περιφορά με την Εσθήτα φερομένη, μαζί και ο αυτοκράτορας του καιρού εκείνου χωρίς στέμμα, ταπεινά φερόμενος, ακολουθούσε ψάλλοντας με το λαό το «Κύριε ελέησον».
Αφιέρωμα στην Αγία Ζώνη της Θεοτόκου με το Ιστορικό, Θαύματα
Φθάσαντες και πάλι στο Ναό των Βλαχερνών έξω αυτού, σε ψηλή εξέδρα ο Πατριάρχης, αφού έκανε εκτενή δέηση, άνοιξε ενώπιον τόσου λαού την ιερά θήκη, πήρε στα χέρια του την ιερά Έσθητα της Θεοτόκου, την σήκωσε και βλέποντας την όλοι επευλόγησε ο λαός ψάλλοντας με άκρα συγκίνηση. Στη συνέχεια πέρασε κατά δεκάδες χιλιάδας ο λαός για ώρες πολλές και προσκύνησε το μοναδικό αυτό κειμήλιο της Παρθένου. Όντως μέρες δόξας και πίστης.
Πού πλέον ευρίσκεται η ιερά Έσθήτα;
«...Η εσθής της Θεοτόκου εν αργυρά επίχρυσω σορώ και εν ιδιαιτέρω παρεκκλήσιω, το όποιον εκαλείτο δια τούτο και «Αγία Σορός», κείμενον προς βορρά του Αγίου Βήματος, και κιτισθέν υπό Λέοντος του Μεγάλου, η εσθής αύτη ήτις ονομάζεται και «Μαφόριο» εκ του εβραϊκού μαφορά, δηλούντος σκέπασμα της κεφαλής, δεν ήτο κυρίως φόρεμα. Αλλά σκέπασμα - πέπλος, κεφαλής επικάλυμμα. Μαζί δε με άλλα κειμήλια μετακομίσθη εκ Κωνσταντινουπόλεως εις Ευρώπη, όπου εσώζετο εν τη «μονή των Τριβήρων» εν Γαλλία, ην δε εξ ερίων εύφθαρτων εξειργασμένον και η κρόκη και ο στημων ομοειδή και ομόχροα. και αδιάλυτο επί τοσαύτους αιώνας. Και διαμένει πάντως και μέχρι του νύν όπου και αν σώζεται. Εφερον δε αυτό οι αυτοκράτορες μεθ' εαυτών στρατεύοντες και το εκράτουν εν είδει σημαίας…» (ΒΙΒΛΙΟ «τα θαύματα της Παναγίας», 1890, σελ. 453).
Το κείμενο αυτό λέει ότι η ιερά Εσθήτα από την Πόλη μετακομίσθη σε μονή της Γαλλίας, προφανώς από τους Σταυροφόρους, στην οποία και μάλλον υπάρχει.
Ως προς το Ναό των Βλαχερνών, το 1453 οι Οθωμανοί ερειπωμένη βρήκαν την βλαχερνίτισσα, για αυτό και ουδέποτε την «ορέχθηκαν» να την κάνουν τζαμί. Ο ιστορικός Γεώργιος Φραντζής μας πληροφορεί ότι είχε καεί το 1434 από απροσεξία κάποιον αρχοντόπουλων. Αργότερα την ξαναέκτισαν ξυλοστέγη βασιλική. Στα γεγονότα 6-7 Σεπτ. 1955 η Παναγία των Βλαχερνών υπέστη σημαντικές καταστροφές... Ανακαινίσθηκε το 1960 ταπεινός πλέον ο Ναός όπως τον βλέπουμε.
Ως προς την αρπαγή-κλοπή της Εσθήτος (μαφόριο της Θεοτόκου) από τη γυναίκα εκείνη φάνηκε ότι ήταν θέληση της Παναγίας να πάει στην Πόλη με όσα συνέβησαν για αυτή γύρω για χίλια χρόνια. Όπως δε είπε, δεν είχε πρόσωπο να την αφήσει. Μάλλον δεν θα έμαθε για την «κλοπή», οι δε ασθενείς μετά το θάνατό της θα έπαψαν να πηγαίνουν και τα τότε ιστορικά περιστατικά που η Χάρη Της άνοιξε αυτή την Ουράνια πηγή το ιερό μύρο. Κατά κανόνα, στην αρχή τα θέματα αυτά παίρνουν διαστάσεις, αφού η πίστη ακόμη και ολιγόπιστων και αδιαφορών κάποιες φορές «φουντώνει», ειδικά δε στην περίπτωση εκροής μύρου - σπάνια περίπτωση - συνοδεύεται από πληθώρα ποικίλων θαυμάτων με προεξάρχοντα πάντα τις σωματικές ιάσεις.
Στα γραφόμενα ότι η παρουσία του μύρου ενεργεί «άπειρα θαύματα τα όποια δηλοποιούν την αέναον αγάπην της Κυρίας Θεοτόκου», έχουμε μια συμπύκνωση της πλημμυρίδας των θαυμάτων και του παροξυσμού της αγάπης της Παντανάσσης προς τους πονεμένους και θλιμμένους πιστούς πού δέονται και παρακαλούν.
Εδώ θέση έχει και το εξής: με το να μη κυκλοφορεί η Ιερά Μονή βιβλίο θαυμάτων, να μη δίνει δηλαδή έντονη έμφαση στην πληθώρα των θαυμάτων, είναι σαν να λέει: Προέχει η πίστη, η εν Χριστώ ζωή, η απόλυτη δηλαδή εμπιστοσύνη στη Χάρη Της, όπου αυτά υπάρχουν, ας σπεύδουν να προσπίπτουν μετά δέους και να λαμβάνουν όταν εκείνη το εγκρίνει. Και Τούτο διότι τα θαύματα πού τόσο εντυπωσιάζουν και τόση σημασία δίδεται, δεν είναι αυτοσκοπός. Βέβαια, η Παναγία θέλει να ανακουφίζει από αγάπη και έλεος, κυρίως όμως αποσκοπεί στην αύξηση της πίστεως, στη βίωση των εντολών του Χριστού, στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας.
Ως προς την εκροή του μύρου στο κείμενο αναφέρεται ότι η παροχή οφείλεται «εις την άκτιστον ενέργειαν του Αγίου Πνεύματος». Τόσο περιεκτική η φράση. Δεν λέει ουσία (του Θείου), καθότι παντάπασι απλησίαστη ανθρωπίνως, αλλά ενέργεια, οπότε γίνεται νοητό ότι η παροχή του Ιερού μύρου δεν είναι γήινο άγιασμα, δηλαδή νερό πού η Χάρη το μετατρέπει σε θεραπευτικό και πάντα διατηρήσιμο, αλλά μύρο προερχόμενο απευθείας από το Άγιο Πνεύμα, αφού το Ιερό αντικείμενο η εικόνα αναβλύζει όχι κάτι γήινο αλλά Ουράνιο. Όντως μυστήριο το φαινόμενο, και δεν λέμε ορθολογιστικά πώς συμβαίνει, αλλά γιατί συμβαίνει, για παροχή και για του τρόπου αυτού πλούσιου ελέους, χάρη σε αμαρτωλά πλην πιστεύοντα τέκνα της Εκκλησίας.
Ως προς την έκταση της φήμης πού έχει πάρει η Χαριτόβρυτος Ιερά Εικόνα, ο Καθηγούμενος π. Δωρόθεος τονίζει ότι:
«Το μέγα αυτό θησαύρισμα της γεραράς ημών Μονής, εις ην καταφθάνουν καθ' ημέραν απ' όλον τον κόσμον πλήθη ψυχών και εναποθέτουν προ των ποδών Της τους πόνους, τας θλίψεις και τα αιτήματα των με άμετρο εμπιστοσύνη κομίζοντες εξ αυτής την δύναμιν και παρηγοριά δια την ουρανοδρόμον πορείαν των και της δωρεάς τα ιάματα». Δίδει έμφαση ότι πρέπει «με άμετρο εμπιστοσύνη» να ζητούμε προσευχόμενοι τις δωρεές. Τονίζει ειδικά και Τούτο. Να δίδει η Παναγία «την δύναμιν και παρηγοριά δια την ουρανοδρόμο πορείαν», πού σημαίνει ότι πέραν των δωρεών για υγεία και τα συναφή, πού είναι τόσο εύκολο να ζητούμε και το κάνουμε από ανάγκη, το πρέπον και σωτήριο να ζητούμε δύναμη και παρηγοριά στον αγώνα της πίστεως, των αρετών και στην προσήλωση της βιώσεως της πίστεως, ότι δηλ. οδηγεί στην ουράνια σωτηρία.
Εκτός της τιμής και πανηγύρεως που τελεί η Μονή στον Άγιο Νικόλαο, πανήγυρη τελεί στις 2 Ιουλίου «προς τιμήν της τίμιας Εσθήτος της Υπεραγίας Θεοτόκου και της Αγίας Ζώνης, τμήμα των οποίων εν τη Ιερά Μονή τεθησαύρισται, ωσαύτως δε και προς τιμήν της θαυματουργού και Μυροβλύτου Εικόνος της «Ρίζης του Ιεσσαί» της αυτής Μονής». Ώστε η Μονή κατέχει και τμήματα των ιερών κειμηλίων της Παναγίας. Και ναι μεν είναι γνωστόν ότι η Αγία Ζώνη ευρίσκεται στην Ι. Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου, τμήμα τιμίας Εσθήτος ίσως είναι το πρώτον που υπάρχει σήμερα, σε ορθόδοξα χέρια. Η τ. Εσθήτα υπάρχει σε μονή της Γαλλίας όπως γίνεται λόγος στο παρόν «περί της τιμίας Εσθήτος...».Φαίνεται ότι και τα δύο έχουν προέλθει από το Ναό των Βλαχερνών, οπού κάποτε υπήρχαν τα δύο αυτά κειμήλια.
Ο Χιτώνας της Παναγίας στη Γεωργία
Η φωτογραφία είναι από το φόρεμα της Κυρίας Θεοτόκου το οποίο βρίσκεται
αποθησαυρισμένο στο κρατικό μουσείο της πόλεως Ζουγκντίντι στη Γεωργία.
Το Ιερό Κειμήλιο, άγνωστο για πολλούς, φυλάσσεται στο Κρατικό Μουσείο της πόλεως Ζουγκντίντι της Γεωργίας.
Από το Ρωμαϊκό κράτος βρέθηκε στη Γεωργία, κατά την περίοδο της Εικονομαχίας (8ος αιώνας), ή σύμφωνα με άλλες πηγές, αμέσως μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (15ος αιώνας).
Για την ύπαρξη του χιτώνα στη χώρα μαρτυρούν ο Πατριάρχης Αντιοχείας Μακάριος (1641-1688), οι πρέσβεις της Ρωσίας, Φέντον Έλτσιν και Παύλος Ζαχαρίεβ καθώς και ξένοι περιηγητές των μεσαιωνικών χρόνων.
Ο Θεομητορικός χιτώνας διαστάσεων 1,80 Χ 1,50, ήταν βαμμένος, αλλά με τον καιρό η βαφή ξεθώριασε. Ο χιτώνας είναι τοποθετημένος σε ειδικό κατασκευασμένο ξύλινο κιβώτιο και αποτελεί ιδιαίτερη πηγή ευλογίας και αγιασμού για τον πολύπαθο Γεωργιανό λαό και όχι μόνο.
Η φωτογραφία με τον Χιτώνα της Παναγίας, είναι από την Ιερά Μονή Παρακλήτου Ωρωπού Αττικής. Ο αρχιμανδρίτης γέροντας Τιμόθεος (Σακκάς), ο ηγούμενος της Μονής, στηρίζει πνευματικά το Πατριαρχείο της Γεωργίας.
Θεοτοκίον. Ήχος πλ. δ'.: Την ψυχήν μου, Παρθένε, την ταπεινήν, την εν ζάλη του βίου των πειρασμών, νυν ως ακυβέρνητον, ποντουμένην, πανάμωμε, αμαρτιών τω φόρτω φανείσαν υπέραντλον, και εις πυθμένα Αδου πεσείν κινδυνεύουσαν, φθάσον, Θεοτόκε, τη θερμη σου πρεσβεία, και σώσον παρέχουσαν σον λιμένα τον εύδιον, ίνα πίστει κραυγάζω σοι. Πρέσβευε τω σω Υιώ και Θεώ, των πταισμάτων δούναι μοι την αφεσιν, σε γαρ έχω ελπίδα, ο δούλος σου, Δέσποινα.
Απόδοση στα νέα ελληνικά: Την ταπεινή μου ψυχή, Παρθένε, που κλυδονίζεται σαν ακυβέρνητο πλοίο μέσα στη ζάλη των δοκιμασιών και κάτω απ' το φορτίο των αμαρτιών, κινδυνεύοντας να πέσει στο βυθό του Άδη, πρόλαβε, Θεοτόκε [=μητέρα του Θεού], και σώσε την με τη θερμή σου πρεσβεία [=μεσολάβηση προς το Χριστό], προσφέροντας το γαλήνιο λιμάνι σου. Έτσι θα σου φωνάζω με εμπιστοσύνη: «πρέσβευε προς τον Υιό και Θεό σου να μου χαρίσει συγχώρηση των αμαρτιών, γιατί εσένα έχω ελπίδα, εγώ ο δούλος σου, δέσποινα» [=βασίλισσα].
Βιβλιογραφία
• Αλέξανδρος Πασπάτης, επιμ. (1877). Βυζαντιναί μελέται Τοπογραφικαί και ιστορικαί. Κωνσταντινούπολη: Τυπογραφείο Αντωνίου Κορομηλά, Βιβλιοπωλείο των Αδελφών Δεσπάστα.
• Διονύσιος Βυζάντιος (2016). Ανάπλους Βοσπόρου. Αθήνα: κάκτος. σελ. 305.
• Αθανάσιος Παλιούρας, η Παναγία των Βλαχερνών στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, www.ec-patr.org
• Moutafov Emmanuel, «Παναγία Βλαχερνών», 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Κωνσταντινούπολη (18/2/2008)
• Αλέξανδρος Πασπάτης, επιμ. (1877). Βυζαντιναί μελέται Τοπογραφικαί και ιστορικαί. Κωνσταντινούπολη: Τυπογραφείο Αντωνίου Κορομηλά, Βιβλιοπωλείο των Αδελφών Δεσπάστα.
• Διονύσιος Βυζάντιος (2016). Ανάπλους Βοσπόρου. Αθήνα: κάκτος. σελ. 305.
• Αθανάσιος Παλιούρας, η Παναγία των Βλαχερνών στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, www.ec-patr.org
• Moutafov Emmanuel, «Παναγία Βλαχερνών», 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Κωνσταντινούπολη (18/2/2008)
• ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ - o-nekros.blogspot.gr
• Χρήστος Βλάχος, Ο Χιτώνας της Παναγίας στη Γεωργία, pigizois.gr
• Βίντεο από το www.youtube.com
• Βίντεο από το www.youtube.com
ΔΕΙΤΕ: Η ιστορία της Παναγίας Βλαχερνών
προστάτιδα της Κωνσταντινούπολης
Βίντεο: Ομιλία του Αρχιμ. Ανανία Κουστένη
στον Ιερό Ναό Παναγίας των Βλαχερνών
στην Αμφιάλη του Κερατσινίου Πειραιώς.
