Μάθε την ιστορία και τις
παραδόσεις της χώρας σου.
Είναι μία αόρατη αλυσίδα
που κρατά τους ανθρώπους
Η Ήπειρος – το φτωχότερο χωράφι της Ευρώπης, κατά την πρόσφατη στατιστική της ΕΟΚ, αλλά ίσως το πιο πλούσιο από πολιτισμική άποψη, προσπαθεί να επιβιώσει πεισματικά εδώ και 15.000 -τουλάχιστον- χρόνια, αν και το επίσημο ελληνικό κράτος δέχεται ότι η ιστορία του ξεκινά μόλις το 6000 π.Χ.
Το ιδιαίτερο μουσικό του χαρακτηριστικό, η πεντατονική μουσική, είναι ίσως ό,τι πιο πολύτιμο μάς παραδόθηκε από τον αρχαίο ηπειρώτικο λαό. Αυτό που οι λόγιοι μουσικοί θεωρούν ως «μουσικό λάθος» ξεκίνησε από την Ήπειρο και ταξίδεψε με τους ικανότατους Ηπειρώτες ναυτικούς, καραβανιέρηδες εμπόρους και κτίστες-πετράδες, σ’ όλον τον κόσμο: Κεντρική Αφρική, Ινδία, Καύκασο, Ιμαλάια, Νότια Κίνα, Πολυνησία, Περού, Ινδιάνους, Λαπωνία, Γροιλανδία, Κέλτες, Ιρλανδία, κλπ. όπου είχε τη δύναμη και το σθένος να σταθεί σαν αυτόνομη μουσική.
«Όταν χορεύεις, γράφεις
με ανεξίτηλα βήματα
τα συναισθήματά σου
πάνω στη γη» Καβάφης
Τον Ηπειρώτη, ο χορός και ο ήχος που τον συνοδεύει χαράσσουν την ψυχή του/της, αέναα και ανεξίτηλα με τα ίδια ψηφία. Βαριά και «ασήκωτα» τα βήματα, χορός στρωτός και μονότονος, που δεν εντυπωσιάζει οπτικά, αλλά συγκλονίζει τον εσωτερικό κόσμο. Με τα πωγωνίσια τραγούδια γλεντάει ο ηπειρώτης/ηπειρώτισσα, με αυτά αποχαιρετούσε τα παιδιά του για την ξενιτιά, τους κεκοιμημένους για τον άλλο κόσμο, με αυτά καλούσε την ψυχή των νεκρών προγόνων να έλθει να γλεντήσει μαζί με τους ζωντανούς.
«Την ξενιτιά, την ορφανιά, την πίκρα, την αγάπη,
τα τέσσερα τα ζύγιασαν, βαρύτερα ειν’ τα ξένα.
Πααίνουν ανύπαντρα παιδιά κι έρχονται γερασμένα.
Παρηγοριά έχει ο θάνατος και λησμονιά ο χάρος,
μα ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει».
«Γιάννη μου το μαντήλι σου» (Πωγώνι): Ένα από τα πιο γνωστά και όμορφα Πωγωνίσια τραγούδια από την Ήπειρο. Χορεύεται «στα δύο» όπως ονομάζεται στην Ήπειρο ή «στρωτό». Αποτελεί κατ' ουσίαν ένα τραγούδι της ξενιτιάς, όπως και η πλειονότητα των τραγουδιών της Ηπείρου, αφού οι Ηπειρώτες βίωσαν την ξενιτιά περισσότερο ίσως από κάθε άλλον Έλληνα.
Γιάννη μου το μαντήλι σου τι το ’χεις λερωμένο;
βρε Γιάννη, Γιαννάκη μου βρε παλικαράκι μου.
Το λέρωσε η ξενιτιά, τα έρημα τα ξένα
βρε μανούλα μου κάψαν την καρδούλα μου.
Πέντε ποτάμια το ’πλυναν κι έβαψαν και τα πέντε
Κι έβαψαν και τη θάλασσα με όλα τα καράβια
βρε Γιάννο, Γιαννάκη μου βρε παλικαράκι μου.
Άκουσα αυτή την αφήγηση από τον Χάρη Κατσιμίχα. Και με ταξίδεψε σ' έναν κόσμο χιονισμένο, για ένα άσπρο καθαρό, ήσυχο, απαλό, «λευκή σινδών» της (Παπαδιαμάντειας) λύτρωσης και της λησμονιάς. Και γνώρισα έτσι κι αυτό το υπέροχο δημοτικό τραγούδι («Πήγαινα το δρόμο δρόμο») που το ακούμε παρακάτω.
Ευχαριστώ θερμά τον Χάρη Κατσιμίχα
που με έμαθε να ακούω Ηπειρώτικα.
Ιδιαίτερα αγαπημένο μου...!!!
[...Χάραζε ο τόπος με βουνά πολλά κι ανάτελλε τα ζωντανά του,
καλούς ανθρώπους και κακούς, νυφίτσες, αλεπούδες, μια λίμνη
ως κόρην οφθαλμού και κάστρα πατημένα. Θα 'ναι τα Γιάννενα,
ψιθύρισα στο χιόνι και στον άγριο καιρό, γυάλινα και μαλαματένια.
Κι όσο πήγαινε η μέρα, σαν το βαπόρι σε καλά νερά, είδα
και μιναρέδες κι άκουσα τα μπακίρια να βελάζουν...]
«Μια τέτοια νύχτα πριν από χρόνια
Κάποιος περπάτησε μόνος
Δεν ξέρω πόσα λασπωμένα χιλιόμετρα
Κάποιος περπάτησε μόνος
Νύχτα και συννεφιά, χωρίς άστρα
Πήγαινε το δρόμο δρόμο.
Ξημερώματα, μπήκε στα Γιάννενα
Στο πρώτο χάνι έφαγε και κοιμήθηκε
τρία μερόνυχτα
Ξύπνησε απ' το χιόνι που έπαιφτε μαλακά
Στάθηκε στο παράθυρο και άκουγε τα κλαρίνα
Και άκουγε τα κλαρίνα
Πότε θαμπά και πότε δίπλα του
Όπως τα 'φερνε ο άνεμος
Αχ...
Και άκουσε μετά τη φωνή πεντακάθαρη
Από κάπου κοντά την άκουσε
Σαν αλύχτημα
Ξύπνησε απ' το χιόνι που έπαιφτε μαλακά
Στάθηκε στο παράθυρο και άκουγε τα κλαρίνα
Και άκουγε τα κλαρίνα
Πότε θαμπά και πότε δίπλα του
Όπως τα 'φερνε ο άνεμος
Αχ...
Και άκουσε μετά τη φωνή πεντακάθαρη
Από κάπου κοντά την άκουσε
Σαν αλύχτημα
και σαν να την έσφαζαν τη γυναίκα
Κι ούτε καυγάς, ούτε τίποτα άλλο
Χιόνιζε...
Όλη νύχτα στα Γιάννενα χιόνιζε
Ξημερώματα, πλήρωσε ότι χρωστούσε
και γύριζε στο χωριό του
Στα πενήντα του θα 'τανε
Με γκρίζα μαλλιά και τρεις θυγατέρες,
Κι ούτε καυγάς, ούτε τίποτα άλλο
Χιόνιζε...
Όλη νύχτα στα Γιάννενα χιόνιζε
Ξημερώματα, πλήρωσε ότι χρωστούσε
και γύριζε στο χωριό του
Στα πενήντα του θα 'τανε
Με γκρίζα μαλλιά και τρεις θυγατέρες,
ανύπαντρες
Χήρος τέσσερα χρόνια
Στα πενήντα του θα 'τανε
Χήρος τέσσερα χρόνια
Με τη μαύρη κάπα στις πλάτες
Αχ, το τι χιόνι σήκωσαν
Τι χιόνι σήκωσαν τούτες οι πλάτες
Κανένας δε το 'μαθε... Κανένας!»
Χήρος τέσσερα χρόνια
Στα πενήντα του θα 'τανε
Χήρος τέσσερα χρόνια
Με τη μαύρη κάπα στις πλάτες
Αχ, το τι χιόνι σήκωσαν
Τι χιόνι σήκωσαν τούτες οι πλάτες
Κανένας δε το 'μαθε... Κανένας!»
Μουσική: Παραδοσιακό Ηπειρώτικο
Το ποίημα «Γυάλινα Γιάννινα» βρίσκεται πρώτο στην ομότιτλη συλλογή του Μιχάλη Γκανά. Τα ποιήματά της απηχούν βιώματα και εμπειρίες του ποιητή από το γενέθλιο τόπο του, την Ήπειρο. Στο συγκεκριμένο ποίημα τα Γιάννενα, η πρωτεύουσα της Ηπείρου, προβάλλονται μέσα από την περιγραφή του φυσικού τοπίου και τις δραστηριότητες των κατοίκων τους.
Άνθρωποι που έζησαν τραχειά, που ονειρεύτηκαν ταπεινά, που πόνεσαν βουβά. ...και ο ποιητής Μιχάλης Γκανάς απαγγέλλει το ποίημά του: "Γυάλινα Γιάννενα".
(Μουσική: Παραδοσιακό) «Πήγαινα το δρόμο δρόμο»
από την εκπομπή της ΕΡΤ «Μουσικό Οδοιπορικό» με
Τραγουδά και παίζει ηπειρώτικο ντέφι ο Ματθαίος Σταυρόπουλος.
«Χαριτωμένη συντροφιά μου λέει να τραγουδήσω,
κι εγώ τους λέω δεν μπορώ, τους λέω εγώ δεν ξέρω.
Βαστάξτε με να σηκωθώ και βάλτε με να κάτσω,
τα ποδαράκια με πονούν, τα γόνατα με σφάζουν,
με πήραν τα γεράματα κι άσπρισαν τα μαλλιά μου.
Και τώρα για τους φίλους μου, για τους αγαπημένους
θα πω τραγούδια θλιβερά και παραπονεμένα.
Την ξενιτιά, την ορφανιά, την πίκρα, την αγάπη,
τα τέσσερα τα ζύγιασαν, βαρύτερα ειν’ τα ξένα.
Παένουν ανύπαντρα παιδιά κι έρχονται γερασμένα.
Παρηγοριά έχει ο θάνατος και λησμονιά ο χάρος,
μα ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει.
Χωρίζει η μάνα απ’ το παιδί, και το παιδί απ’ τη μάνα,
κι εγώ τους λέω δεν μπορώ, τους λέω εγώ δεν ξέρω.
Βαστάξτε με να σηκωθώ και βάλτε με να κάτσω,
τα ποδαράκια με πονούν, τα γόνατα με σφάζουν,
με πήραν τα γεράματα κι άσπρισαν τα μαλλιά μου.
Και τώρα για τους φίλους μου, για τους αγαπημένους
θα πω τραγούδια θλιβερά και παραπονεμένα.
Την ξενιτιά, την ορφανιά, την πίκρα, την αγάπη,
τα τέσσερα τα ζύγιασαν, βαρύτερα ειν’ τα ξένα.
Παένουν ανύπαντρα παιδιά κι έρχονται γερασμένα.
Παρηγοριά έχει ο θάνατος και λησμονιά ο χάρος,
μα ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει.
Χωρίζει η μάνα απ’ το παιδί, και το παιδί απ’ τη μάνα,
χωρίζονται τ’ αντρόγυνα τα πολυαγαπημένα.»
Είναι δύσκολο να βρούμε τις ρίζες της Ηπειρώτικης πολυφωνίας στα ίχνη των αιώνων. Όλοι οι μελετητές συγκλίνουν στην άποψη για έναν πολιτισμό με βαθιές ρίζες που ξεκινά πριν εμφανιστεί η Βυζαντινή μουσική και φτάνει και σε προελληνικές ή αρχαϊκές εποχές με πολιτισμικές γέφυρες που ενώνουν τα Βαλκάνια με τη Νότια Ασία περνώντας από τον Καύκασο, τη Βόρεια Περσία, το Αφγανιστάν, τη Νότια Ινδία (Λ. Λιάβας, Άπειρος 1, 1998).
Μουσικό Οδοιπορικό με τη Δόμνα Σαμίου - Ήπειρος, Γιάννενα ΕΡΤ, 1976: Επεισόδιο αφιερωμένο στην περιοχή της Ηπείρου. Η Δόμνα Σαμίου αναφέρεται λεπτομερώς στην ιστορική, λαογραφική αλλά και μουσική παράδοση της περιοχής ενώ παράλληλα παρουσιάζονται τραγούδια και χοροί της περιοχής.
ΔΕΙΤΕ: Η αρχόντισσα-κυρά με ιστορία Δόμνα Σαμίου (βιντεο/αφιέρωμα)
Στο χωριό Παρακάλαμο η Δόμνα Σαμίου συναντά τη μουσική οικογένεια Χαλιγιάννη, με τους: Χρήστο Χαλιγιάννη, κλαρίνο, Κώστα Χαλιγιάννη, βιολί, Βασίλη Χαλιγιάννη, λαούτο και Θανάση Χαλιγιάννη, ντέφι. Αρχικά παίζουν τον Πωγωνίσιο τσακιστό και στη συνέχεια ένα ηπειρώτικο Μοιρολόι.
Η Δόμνα Σαμίου συζητά με τον γηραιό βιολιτζή Κωνσταντίνο Χαλιγιάννη, ο οποίος στη συνέχεια παίζει και τραγουδά το μοιρολόι Μαριόλα.
Στο χωριό Κτίσματα το Πολυφωνικό Συγκρότημα Πωγωνίου τραγουδούν το πολυφωνικό τραγούδι Χαριτωμένη συντροφιά.
Στο χωριό Κήποι, του Κεντρικού Ζαγορίου, ο Χριστόδουλος Τόλης, που τραγουδά και παίζει λαούτο, και ο Χρήστος Δέρβας, που παίζει βιολί, παίζουν και τραγουδούν το ιστορικό τραγούδι Μας ήρθε η άνοιξη πικρή, σε ρυθμό Ζαγορίσιο.
Ο Γρηγόρης Καψάλης, κλαρίνο, με την κομπανία του, που αποτελείται από τον Αλέκο Χαλιγιάννη, βιολί, τον Νικόλαο Δέρβα ή Ψαρά και τον Ανδρέα Ζούμπα, λαούτο, και τον Μιχάλη Μαρκόπουλο, τύμπανο, παίζουν τον Ζαγορίσιο χορό και παρέα τον χορεύει. Οι ίδιοι μουσικοί παίζουν το χορό Κλέφτες και χορεύει η ίδια παρέα.
Ακούμε ένα αργό τραγούδι για την Κυρά-Φροσύνη, από τον Χριστόδουλο Τόλη. Οι μουσικοί Κωνσταντίνος Νεοφώτιστος, κλαρίνο, Σταύρος Σααδεδήν, λαούτο, Κωνσταντίνος Σαδδεδήν ή Κερίμης, βιολί, Ναπολέων Τζιχάς, λαούτο, και Ματθαίος Σταυρόπουλος, ντέφι, παίζουν τον ποιμενικό σκοπό Σκάρο.
Η ίδια ομάδα μουσικών παίζει το τραγούδι Πήγαινα το δρόμο δρόμο σε πωγωνίσιο ρυθμό. Τραγουδά ο Ματθαίος Σταυρόπουλος.
Έρευνα, επιλογή και παρουσίαση: Δόμνα Σαμίου
Σκηνοθεσία: Ανδρέας Θωμόπουλος, domnasamiou.gr
Γκιντίκι / Gidiki - Σκάρος / Πήγαινα το δρόμο δρόμο
Παραδοσιακό από την Ήπειρο, εκτέλεση Οκτ 2020
Τάσος Κοφοδήμος: λαούτο, φωνή
Κωνσταντίνος Λάζος: κλαρίνο, φωνή
Εύρος Βοσκαρίδης: βιολί
Κωσταντής Παπακωνσταντίνου: μπεντίρ
Γιάννης Ριζόπουλος: τουμπελέκι
Βίντεο: Αριστοτέλης Παπακωνσταντίνου
Ο Πωγωνίσιος ή συρτός στα δύο ή στα δύο ή στρωτός,
είναι χαρακτηριστικός χορός της επαρχίας Πωγωνίου.
Ο χορός αυτός χορευόταν σε ανοιχτό κύκλο, διπλοκάγκελο, τριπλοκάγκελο ή τετραπλοκάγκελο, ανάλογα με την περιοχή, από χορευτές που έκαναν την ίδια κίνηση. Ήταν ο πιο διαδεδομένος χορός αφού οι περισσότεροι χοροί της Ηπείρου κατέληγαν σ’ αυτόν. Ονομάζεται και Πωγωνίσιος. Με το χορευτικό του μοτίβο χορεύονται κι άλλοι χοροί, όπως η «Γενοβέφα», τα «Κλάματα», ο «Χειμαριώτικος», το «Γιάννη μου το μαντήλι σου» που συναντήσαμε και παραπάνω κλπ. Η θέση των χορευτών στο διπλοκάγκελο ή τριπλοκάγκελο (δύο εσωτερικοί κύκλοι γυναικών και ένας εξωτερικός ανδρών) δεν εξαρτιόταν από την ηλικία ούτε την κοινωνική τους τάξη και είναι ένας τρόπος χορού που συναντιέται και στην ευρύτερη Βαλκανική περιοχή. paroutsas.jmc.gr
Κι εδώ: Πωγωνίσιος, Χορός στην Ήπειρο. Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού, Ευρετήριο : E-1735A www.dance-pandect.gr
Πολυφωνικό όπως παλιά! Γύρω από ένα τραπέζι φωνές από το Πωγώνι, από τη Δρόπολη, από το Βούρκο έσμιξαν και το ισοκράτημα αντιλαλούσε σ' ολόκληρη την Πεντέλη. Ιδιαίτερο ευχαριστώ για την θερμή φιλοξενία στους χώρους της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος- Λύρειο Παιδικό Ιδρυμα οφείλουμε στις γερόντισσες της Μονής! Εδώ αξίζει να τονίσουμε και το σπουδαίο έργο που έχουν καταφέρει οι μοναχές στα 50 χρόνια λειτουργίας του Παιδικού Ιδρύματος, σημειώνει ο σύλλογος Χο.Πο.Συ.Δε.
Διαβάστε: Η φωτιά στο Μάτι κατέστρεψε το Λύρειο Ιδρυμα. Εικόνες σοκ που έκαναν στάχτη οι φλόγες (βίντεο)
ΔΕΙΤΕ: Μάνα: Μια ταινία για την πιο ατίθαση συμμορία στην ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας - Mana - The Documentary Λύρειο Παιδικό Ίδρυμα
• Διαβάστε Περισσότερα » Τα Μοιρολόγια
Βίντεο: Το ταξίδι της εκπομπής ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΡΩΜΕΝΑ, αυτή τη φορά ξεκινάει από την Ήπειρο και συγκεκριμένα από την περιοχή του Πωγωνίου, στα Ελληνοαλβανικά σύνορα, εκεί όπου βρέθηκε ο φακός της εκπομπής και κατέγραψε τις τοπικές εσωτερικές δονήσεις και τις αφηγήσεις των κατοίκων, για ένα χορό που καθρεφτίζει τον πολιτισμό τους σε όλες του τις διαστάσεις. Τον Πωγωνίσιο.
Ο Πωγωνίσιος, είναι ο χορός που συμπυκνώνει για τους Ηπειρώτες την διαχρονική τραγουδιστική και μουσικοχορευτική έκφρασή τους, αφού συμπεριλαμβάνει και αγκαλιάζει την αρχαία Ελληνική παράδοση, με την ανημίτονη πεντατονική κλίμακα, αλλά και τη σύγχρονη μουσική ταυτότητα της περιοχής του Πωγωνίου, που έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την «δωρικότητα», την λιτότητα και την ομαδικότητα.
Ο Πωγωνίσιος, είναι ο χορός που συμπυκνώνει για τους Ηπειρώτες την διαχρονική τραγουδιστική και μουσικοχορευτική έκφρασή τους, αφού συμπεριλαμβάνει και αγκαλιάζει την αρχαία Ελληνική παράδοση, με την ανημίτονη πεντατονική κλίμακα, αλλά και τη σύγχρονη μουσική ταυτότητα της περιοχής του Πωγωνίου, που έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την «δωρικότητα», την λιτότητα και την ομαδικότητα.
Βίντεο Ελλήνων Δρώμενα. «Γειά σας Χαλιγιάννηδες: Ταξιδεύουμε στους δρόμους και στους τόπους όπου γεννιέται η μουσική. Στον Παρακάλαμο της Ηπείρου, για να συναντήσoυμε μια μεγάλη μουσική οικογένεια, την ξακουστή οικογένεια των «Χαλιγιάννηδων». Εκεί, συντελείται ένα μουσικό θαύμα. Είναι ο τόπος όπου γεννήθηκε και συντηρήθηκε μια μουσική παράδοση, η οποία έχει κατακτήσει την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου και έχει επεκταθεί σε όλη την Ελλάδα χάριν στη μουσική παιδεία και αγωγή αρκετών οικογενειών του χωριού αυτού.
Μία από τις κύριες μεγάλες μουσικές οικογένειες του Παρακάλαμου είναι οι Χαλιγιάννηδες. Πέντε γενιές τουλάχιστον από την οικογένεια αυτή είναι αφιερωμένες στην μουσική! Μικροί και μεγάλοι, με τα μουσικά όργανα στα χέρια τους, έχουν διασκεδάσει πόλεις και χωριά της Ηπείρου, δοξάζοντας την μουσική ταυτότητα της περιοχής τους, μαζί με το όνομά τους, που έγινε ξακουστό σε όλη την Ελλάδα.
Ο φακός της εκπομπής ερευνά διεισδυτικά στους χώρους όπου δημιουργείται αυτή η μουσική συντέλεια, για να αναδείξει τις διαστάσεις αυτού του σημαντικού μουσικού γεγονότος. Εισβάλει σε κάθε μία από τις πολλές οικογένειες των Χαλιγιάννηδων, για να καταγράψει από τους ίδιους, τόσο τις ιστορικές αναφορές για την εξέλιξη της τέχνης τους, όσο και τις μοναδικές εκτελέσεις τους στους ονομαστούς δρόμους του «Χαλιγιαννέϊκου» και του «Παρακαλαμιώτικου» παιξίματος. Εκείνων των στοιχείων και των ηχοχρωμάτων που τους κάνει να ξεχωρίζουν και να διαφοροποιούνται από πολλούς άλλους.
Η εκπομπή ερευνά ακόμη την κοινωνική διάσταση της προσφοράς των Χαλιγιάννηδων στις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, αφού χάριν στη δημιουργία τους, συντηρούνται και αναγεννιούνται μουσικές εκφράσεις οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της δημιουργικής προβολής μας στο μέλλον.
Η κάμερα της εκπομπής αποτυπώνει συνδυαστικές εικόνες του τόπου που καθρεφτίζει την μουσική και των ανθρώπων που την γεννούν, συμπληρώνοντας έτσι μία σύνθεση ολοκληρωμένη για την «μουσική γεωγραφία» της Ηπείρου. 27 Αυγ 2017 | ΕΡΤ WebTV
Αλησμονώ και χαίρομαι -Stringless - Vocal group (The Real Group) (Ήπειρος) Μια ορχήστρα αποτελείται από: μία κιθάρα, ένα μπάσο, ένα πιάνο και τύμπανα. Α! Και μία φωνή! Σωστά ;... -Λάθος! - Μια ορχήστρα μπορεί να αποτελείται από έξι φωνές που κάνουν τα πάντα!
- Aλησμονώ και χαίρομαι, θυμιούμαι και λυπιούμαι,
θυμήθηκα την ξενιτιά και θέλω να πηγαίνω.
Σήκω μάνα μ' και ζύμωσε καθάριο παξιμάδι.
Mε πόνους βάζει το νερό, με δάκρυα το ζυμώνει
και με πολύ παράπονο βάζει φωτιά στο φούρνο.
- Άργησε φούρνε να καείς και συ ψωμί να γένεις
για να περάσει ο κερατζής κι ο γιός μου ν' απομείνει.
Καημός δυσβάσταχτος η ξενιτιά, για το λαό μας, έκανε πολλές ελληνικές οικογένειες κομμάτια. Μέγα παράπονο για τους γονιούς και, κυρίως, για τη μάνα, να χάνει το παιδί της. Παλαιότερα, το ταξίδι για μακρινά μέρη διαρκούσε πολύ, τα μέσα και οι τρόποι επικοινωνίας ήταν ελάχιστα, κι αυτό έκανε τον πόνο αβάσταχτο. Μόνο ένα γράμμα έφτανε κάπου-κάπου, κι αυτό αποτελούσε το μοναδικό σημείο επαφής με τα αγαπημένα πρόσωπα στην ξενιτιά. Γονείς δε γνώρισαν τις συζύγους των παιδιών τους, ούτε αγκάλιασαν, ποτέ, τα εγγόνια τους. Αδέλφια, μέχρι και σήμερα, έχουν να ανταμώσουν 40 ή και 50 χρόνια. Πολλοί από τους ξενιτεμένους μας δε γύρισαν ποτέ και θάφτηκαν σε ξένο χώμα, καθώς η ξενιτιά τους κράτησε, για πάντα, κοντά της.
Τραγούδι 30: Πωγωνίσια και Μποτσάτικα γυρίσματα (ορχηστρικό)
Καλλιτέχνης: Αντώνης Κυρίτσης - Πέτρος Λούκας Χαλκιάς
Άλμπουμ: Παραδοσιακός Ηπειρώτικος γάμος)
FaceBook:
