Αέναη επΑνάσταση: Ύψωση Τιμίου Σταυρού: το ιστορικό της εορτής και η περιγραφή της εικόνας της Υψώσεως

Ύψωση Τιμίου Σταυρού: το ιστορικό της εορτής και η περιγραφή της εικόνας της Υψώσεως

της Σοφίας Ντρέκου

Ο Σταυρός πριν τη μεγάλη σταυρική θυσία του Χριστού ήταν έχθιστο φονικό όργανο εκτέλεσης κακούργων. Όποιος πέθαινε δια της σταυρώσεως χαρακτηρίζονταν «επικατάρατος» (Γαλ.3:1).

Αφότου όμως ο σαρκωμένος Θεός πέθανε ως κακούργος πάνω στο εγκάρσιο ξύλο, αυτό κατέστη πηγή απολυτρώσεως. Από μέσο θανατώσεως μεταβλήθηκε σε ακένωτη πηγή ζωής, από αποκρουστικό και απαίσιο όργανο των δημίων έγινε φωτεινό σύμβολο και δίαυλος ευλογιών, από ξύλο πόνου και ωδίνων κατέστη καταφύγιο ανάπαυσης και χαράς.

Πώς γίνεται μέσα στην καρδιά μας η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού

Τον 7ο αιώνα υψώθηκε πανηγυρικά ο τίμιος Σταυρός στα Ιεροσόλυμα, για να τον δει και να τον προσκυνήσει όλος ο λαός.*

Εκείνου του γεγονότος ανάμνηση είναι η τελετή της υψώσεως του Σταυρού, που γίνεται κάθε χρόνο, στις 14 Σεπτεμβρίου, στους ενοριακούς και μοναστηριακούς ναούς. Αυτή η Ύψωση, όμως, είναι εξωτερική. Υπάρχει, θα λέγαμε, και μια πνευματική Ύψωση του Σταυρού που συντελείται μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Πότε; Όταν κάποιος σταθερά αποφασίζει να αυτοσταυρωθεί, νεκρώνοντας τα πάθη του. Όποιος δεν το κάνει, δεν είναι αληθινός Χριστιανός. Το λέει ξεκάθαρα ο απόστολος: «Οι του Χριστού την σάρκα εσταύρωσαν συν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις» (Γαλ. 5, 24). Όσοι, δηλαδή, είναι του Χριστού, έχουν σταυρώσει τον αμαρτωλό εαυτό τους μαζί με τα πάθη και τις επιθυμίες του.

Οι Χριστιανοί, λοιπόν, υψώνουν μέσα τους αυτόν τον Σταυρό και τον κρατούν υψωμένο σε όλη τους τη ζωή. Έτσι είναι, άραγε; Ο καθένας ας ρωτήσει τη συνείδησή του. Και μακάρι να μην πάρει την απάντηση· «Εσύ κάνεις τα σαρκικά σου θελήματα και υπακούεις στις επιθυμίες σου. Ο σταυρός σου δεν είναι υψωμένος, αλλά ριγμένος στο λάκκο των παθών, όπου σαπίζει από την καταφρόνια και την αμέλειά σου».

Μετά την αποκαθήλωση του νεκρού σώματος του Χριστού, ο Τίμιος Σταυρός έμεινε στο Γολγοθά. Οι Ιουδαίοι τον πήραν και τον έριξαν σε ένα σκουπιδόλακκο.

Μετά την Ανάσταση του Κυρίου, πάλι, δεν δίστασαν να επιχώσουν με πέτρες και χώματα τον Πανάγιο τάφο Του, για να τον εξαφανίσουν.

Τέλος, όταν οι Ρωμαίοι κυρίευσαν την επαναστατημένη Ιερουσαλήμ, το 70, κατέσκαψαν και ισοπέδωσαν όλη την πόλη και τα περίχωρά της. Και αργότερα, κατά την ανοικοδόμησή της, στον τόπο όπου πρώτα ήταν ο Πανάγιος τάφος, με υποκίνηση του εχθρού, έχτισαν ναό της Αφροδίτης, της ειδωλολατρικής θεάς της ασέλγειας.

Κάτι παρόμοιο γίνεται και με τον εσωτερικό σταυρό μας. Όταν ο εχθρός κυριεύσει και κατασκάψει τη νοητή Ιερουσαλήμ, την ψυχή μας, ο Σταυρός αυτός γκρεμίζεται από τον καρδιακό Γολγοθά στο σπουπιδόλακκο των αμαρτωλών επιθυμιών και ηδονών.

Στη θέση του τότε βάζουμε και προσκυνάμε το είδωλο της Αφροδίτης, ώσπου να μας επισκεφτεί η Θεία Χάρη, αν βέβαια μετανοήσουμε ειλικρινά, η οποία θα τσακίσει το είδωλο της αμαρτίας και θα υψώσει μέσα μας το Σταυρό της νεκρώσεως των παθών.[1]

* Σημείωση: Ο Πέρσης βασιλιάς Χοσρόης Β’ (590- 628), που κατέλαβε την Αγία Πόλη το 614, άρπαξε το τίμιο Ξύλο και το μετέφερε στην Περσία. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα ο αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας Φλάβιος Ηράκλειος (575 - 11 Φεβρουαρίου 641) νίκησε τους Πέρσες και πήρε πάλι το Σταυρό. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 628 τον έφερε στο ναό της Αναστάσεως των Ιεροσολύμων, όπου τον ύψωσε ο πατριάρχης άγιος Ζαχαρίας (609- 631). Από τότε επικράτησε σε Ανατολή και Δύση η εορτή της Υψώσεως του τιμίου Σταυρού ως λαμπρή πανήγυρη.

Πηγή: by Sophia-Ntrekou.gr

Διαβάστε: Η μνημόνευση των νεκρών, οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου

Τα Μεγάλα Γεγονότα της Εορτής Της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού

Η αγία μας Εκκλησία εορτάζει μια μεγάλη εορτή, για την οποία μάς προετοίμασε από καιρό. Το ότι είναι μεγάλη η εορτή αυτή φαίνεται όχι μόνον από τα μεγάλα της προεόρτια, αλλά και από τα εξής δύο:

Πρώτον, την ημέρα αυτή, είναι απόλυτος νηστεία, δηλαδή ούτε λάδι. Το Ευαγγέλιο που θα ακούσουμε, μας μεταθέτει στα γεγονότα της Μεγάλης Παρασκευής. Είναι σαν μεγάλη Παρασκευή η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Απόλυτη νηστεία, ξαναλέγω, σ’ αυτήν.

Δεύτερον, στις 14 Σεπτεμβρίου έχουμε την εορτή ενός μεγάλου Πατέρα της Εκκλησίας μας, του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου (σσ βλ. αφιέρωμα εδώ). Αυτή την ημέρα κοιμήθηκε ο άγιος αυτός Πατέρας και χρυσός πραγματικά στον θεολογικό του λόγο και μάρτυρας της Εκκλησίας μας για τους διωγμούς του. Αλλά, για να μη σκεπάσει η εορτή του Χρυσοστόμου την εορτή του Σταυρού, μετατέθηκε η εορτή αυτή στις 13 Νοεμβρίου.

Είναι λοιπόν μεγάλη η εορτή του Σταυρού και όχι μόνο μεγάλη, αλλά και παλαιά εορτή, αφού σώζονται ομιλίες παλαιών Πατέρων για την εορτή αυτή. Ο άγιος Χρυσόστομος, για παράδειγμα, έχει ομιλία στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού (σσ βλ. παρακάτω).

Το ιστορικό της εορτής

Θα σας πω, αδελφοί μου χριστιανοί, με λίγα λόγια το ιστορικό της εορτής. Ο Άγιος Κωνσταντίνος έστειλε την μητέρα του Ελένη στα Ιεροσόλυμα, για να προσκυνήσει τον ζωοποιό Τάφο του Ιησού Χριστού, αλλά και για να ερευνήσει με σπουδή να βρει τον Τίμιο Σταυρό Του. Είχε εντυπωσιαστεί πολύ ο άγιος Κωνσταντίνος με τον Τίμιο Σταυρό, γιατί αυτό ήταν το σημείο, με το οποίο τον κάλεσε ο Θεός στην πίστη. Όπως ξέρουμε, όταν ο βασιλεύς Κωνσταντίνος βάδιζε εναντίον του Μαξεντίου, για ενίσχυσή του στον πόλεμο, μέρα μεσημέρι είδε θέαμα στον ουρανό.

Είδε να σημειώνεται με αστέρια ο Σταυρός και γύρω από τον Σταυρό να σημειώνονται, πάλι με αστέρια τα γράμματα «Εν τούτω νίκα». Και ο βασιλιάς θαμπωθείς και εντυπωσιασθείς από το θέαμα, πρόσταξε να του κατασκευάσουν λάβαρο με Σταυρό όμοιο με εκείνον που του παρουσιάστηκε στον ουρανό, για να πηγαίνει μπροστά από το στράτευμά του. Στον αγώνα του εκείνον ο βασιλιάς Κωνσταντίνος κέρδισε μεγάλη νίκη κατά του εχθρού του. Από το θαύμα δε αυτό κατενόησε την δύναμη του Σταυρού και εννόησε ότι ο σταυρωθείς σ αυτόν Ιησούς Χριστός, είναι αληθινός Θεός. Έτσι λοιπόν έστειλε την μητέρα του Ελένη στα Ιεροσόλυμα, για να ερευνήσει και να βρει τον Τίμιο Σταυρό.

Η αγία Ελένη μετά από έρευνα βρήκε πραγματικά τον Τίμιο Σταυρό του σταυρωθέντος Χριστού. Η αλήθεια είναι ότι βρήκε τρεις σταυρούς. Ήταν και οι δύο σταυροί των δύο ληστών που σταυρώθηκαν μαζί με τον Χριστό. Και η βασιλομήτωρ βρισκόταν σε απορία, για το ποιός από τους τρεις είναι ο Σταυρός του Κυρίου. Αλλά έγινε θαύμα. Με τον πραγματικό Σταυρό του Χριστού άγγιξαν το πεθαμένο σώμα μιας χήρας γυναίκας και η γυναίκα αναστήθηκε! Ενώ δεν συνέβη αυτό, όταν το νεκρό σώμα της γυναίκας το άγγιξαν οι δύο άλλοι σταυροί.

Βρέθηκε λοιπόν ο Σταυρός του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και η αγία Ελένη, μαζί με όλη την σύγκλητο των αρχόντων, Τον προσκύνησαν με πολλή ευλάβεια και πίστη. Έπειτα παρέδωσαν τον ευρεθέντα Σταυρό του Κυρίου στον Πατριάρχη Μακάριο. Ο Πατριάρχης ήθελε όλοι οι χριστιανοί να δουν τον Τίμιο Σταυρό και να τους ευλογήσει με Αυτόν. Βρήκε μία τέτοια μέρα, που ήταν πλήθος χριστιανών στα Ιεροσόλυμα, και τότε ανέβηκε στον άμβωνα του Ιερού Ναού της Αναστάσεως του Χριστού και σήκωσε ψηλά με τα δυό του χέρια τον Τίμιο Σταυρό, για να τον δουν οι κάτω ευρισκόμενοι χριστιανοί, οπότε και τους ευλόγησε με Αυτόν. Και όταν, αδελφοί μου, ο λαός είδε για πρώτη φορά υψούμενο τον Τίμιο Σταυρό, φώναζε μέσα από την καρδιά του το «Κύριε ελέησον». Από τότε καθορίστηκε από την Εκκλησία μας η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, για την δόξα του Ιησού Χριστού που σταυρώθηκε σ’ Αυτόν.

Πότε έγινε η εύρεσις του Τιμίου Σταυρού

Πότε έγινε η εύρεσις του Τιμίου Σταυρού για την οποία σας μίλησα, αδελφοί μου χριστιανοί; Έγινε στις 6 Μαρτίου. Αλλά, γιατί δεν την εορτάζουμε την 6η Μαρτίου ως εύρεση του Τιμίου Σταυρού; Ο μήνας Μάρτιος, χριστιανοί μου, πέφτει την Τεσσαρακοστή. Την Τεσσαρακοστή όμως δεν επιτρέπεται Θεία Λειτουργία παρά μόνο την Κυριακή ή και το Σάββατο. Έτσι λοιπόν η Εκκλησία μας, αντί για την 6η Μαρτίου, καθόρισε την Γ/ Κυριακή των Νηστειών να προσκυνούμε τον Τίμιο Σταυρό και την Κυριακή αυτή την λέμε Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως.

η 14η Σεπτεμβρίου ως ημέρα Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού

Αλλά πως φτάσαμε και εορτάζουμε την Ύψωση στις 14 Σεπτεμβρίου; Η αγιολογική έρευνα έχει αποδείξει ότι, ενώ η εύρεση του Τιμίου Σταυρού έγινε πραγματικά στις 6 Μαρτίου, η Ύψωσή Του όμως από τον Πατριάρχη, για να Τον δει ο λαός, όπως σας είπα παραπάνω, έγινε στις 14 Σεπτεμβρίου. Γιατί τότε συγκεντρώνονταν στα Ιεροσόλυμα πολλοί χριστιανοί από όλη την υφήλιο, για την μεγάλη εορτή των Εγκαινίων του Ι. Ναού της Αναστάσεως του Χριστού.

Η εορτή αυτή των Εγκαινίων, γινόταν στις 13 Σεπτεμβρίου• και την δεύτερη ημέρα της εορτής, δηλαδή την 14η Σεπτεμβρίου, έκανε ο Πατριάρχης την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, που είχε όμως ευρεθεί, όπως είπαμε, από την αγία Ελένη την 6η Μαρτίου. Επειδή δε η Ύψωση του Σταυρού έγινε σε χριστιανούς συγκεντρωμένους από διάφορα μέρη του κόσμου, γι’ αυτό και την εορτή την λέμε Παγκόσμια Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Έκτοτε καθορίστηκε η 14η Σεπτεμβρίου ως ημέρα Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.[2]

Διαβάστε: Ο Φώτης Κόντογλου για τον Σταυρό

6 Μαρτίου Μνήμη Ευρέσεως Τιμίου Σταυρού

μετά των Τιμίων Ήλων υπό της Αγίας Ελένης.

Φώτο: Σταυρός ευλογίας δωρεά του Αυτοκράτορος

Νικηφόρου Φωκά προς των Άγιο Αθανάσιο των Αθωνίτη

Εις την εύρεσην του Τιμίου Σταυρού

Δίδωσιν ἡμῖν Ἑλένη ταύτην χάριν,

Βλέπειν τὸ σῶσαν ἐκ φθορᾶς ἡμᾶς ξύλον.

Εις την εύρεσην των Τιμίων Ήλων

Φανέντες ἧλοι Βασιλεῖ, τοῦ μὲν κράνους,

Ἄγαλμα κεῖνται, τοῦ χαλινοῦ δὲ κράτος.

Η Αγία Ελένη (247 - 328 μ.Χ.), μητέρα του πρώτου Χριστινανού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α' του Μεγάλου (280/288 - 337 μ.Χ.), το έτος 326 μ.Χ. πήγε στην Ιερουσαλήμ, όπου «μὲ μέγαν κόπον καὶ πολλὴν ἔξοδον καὶ φοβερίσματα ηὖρεν τὸν τίμιον σταυρὸν καὶ τοὺς ἄλλους δυὸ σταυροὺς τῶν λῃστῶν», όπως γράφει ο Κύπριος Χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς.

Κατά την παράδοση, ύστερα από την πληροφορία κάποιου Εβραίου, με το όνομα Ιούδας, υποδείχθηκε η θέση όπου έγινε η ανασκαφή, κατά την οποία βρέθηκαν τρεις σταυροί, ήτοι του Χριστού και των δύο ληστών. Επειδή, όμως, δεν ήταν δυνατόν να αναγνωρισθεί ποιος από τους τρεις σταυρούς ήταν του Κυρίου, η Αγία Ελένη παρακάλεσε να τεθεί διαδοχικά επάνω στους σταυρούς ένας νεκρός που τον πήγαιναν για ενταφιασμό. Μόλις λοιπόν ο νεκρός ετέθη επί του Σταυρού του Κυρίου αναστήθηκε. Η Αγία Ελένη έθεσε τότε τα θεμέλια του Ναού της Αναστάσεως, την ανέγερση του οποίου διέταξε ο Μέγας Κωνσταντίνος, όταν πληροφορήθηκε την εύρεση του Τιμίου Σταυρού.

Ο Μέγας Κωνσταντίνος το μεν ήμισυ του Τιμίου Σταυρού το άφησε στα Ιεροσόλυμα, όπου μεγάλο μέρος φυλάσσεται μέχρι σήμερα, το δε άλλο ήμισυ μετά των ήλων (καρφιών) το μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη.[3]

Ἀπολυτίκιον Ἦχος α’.

Σῶσον Κύριε τὸν λαόν Σου,

καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν Σου,

νίκᾳς τοὶς Βασιλεύσι, κατὰ βαρβάρων

δωρούμενος, καὶ τὸ σὸν φυλάττων,

διὰ τοῦ Σταυροῦ Σου πολίτευμα.

Διαβάστε: Η αγιότητα του Μεγάλου Κωνσταντίνου

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος για τον Τίμιο Σταυρό

Ο Σταυρός είναι το θέλημα του Πατρός, η δόξα του Μονογενούς, η αγαλλίαση του Πνεύματος, ο κόσμος των αγγέλων, η ασφάλεια της Εκκλησίας, το καύχημα του Παύλου (Άπαντα Op. Omn. 2, 472).

Σήμερα σταυρώνεται ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός και εμείς εορτάζουμε για να μάθεις ότι ο Σταυρός είναι εορτή και πανήγυρη πνευματική. Πριν ο Σταυρός ήταν συνώνυμος της καταδίκης αλλά τώρα έγινε αντικείμενο πολύτιμο (Άπαντα Op. Omn. 2, 476).

Και τι δεν μας έδωσε ο Σταυρός! Τον λόγο για την αθανασία της ψυχής, για την ανάσταση των σωμάτων, για τον απεγκλωβισμό από το παρόν και την ελπίδα για το μέλλον…Αγγέλους έκανε τους ανθρώπους! (Άπαντα Op. Omn. 10, 32)

Ας αναζητήσουμε οι πιστοί καταφύγιο κάτω από τις πτέρυγες του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Γιατί ο σταυρός εκτείνεται και στα τέσσερα άκρα, που σημαίνει ότι ο σταυρωθείς Θεός υπάρχει για όλες τις χώρες και αγκαλιάζει τα πέρατα του κόσμου (Άπαντα Op. Omn. 2, 472).

Ο Αδάμ με την βρώση του ξύλου κατέπεσε, μα ο νέος Αδάμ με το ξύλο του σταυρού μας εξύψωσε (Άπαντα Op. Omn. 11, 904)[4]

Διαβάστε: Ο ενδοξότερος και ο πολυγραφότατος Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (Μελέτη στην ζωή του)

Περιγραφή της εικόνας Της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού

Τό κέντρον τῆς εἰκόνας καταλαμβάνει ὁ ἄμβων, ἐπάνω εἰς τόν ὁποῖον ὁ Ἅγιος Μακάριος (314-333) ὕψωσε τόν τίμιον Σταυρόν. Ἕνα σκοτεινόν ἄνοιγμα εἰς τήν βάσιν τοῦ ἄμβωνος δείχνει τό μέρος τῆς ἀνευρέσεως.

Τό δεύτερον μετά τόν Πατριάρχην πρόσωπον, πού κυριαρχεῖ εἰς τήν εἰκόνα εἶναι ἡ Ἁγία Ἑλένη ἐνδεδυμένη τήν βασιλικήν της στολήν καί συνοδευομένη ὑπό δύο εὐλαβῶν γυναικῶν. Τόν Πατριάρχην κυκλώνουν κληρικοί καί λαϊκοί, πού παρακολουθοῦν μέ ἱερόν δέος τήν τελετήν.

Τό δέος αὐτό προκαλεῖ ἀφ' ἑνός ἡ θέα τοῦ Σταυροῦ καί ἀφ' ἑτέρου τά θαύματα πού ἔγιναν κατά τήν ἀνεύρεσίν του. Νομίζει κανείς, καθώς παρατηρεῖ τά βυθισμένα εἰς σκέψεις πρόσωπα τῆς εἰκόνος, ὅτι ὅλοι των ἀνακαλοῦν εἰς τήν μνήμην των τά γεγονότα τῆς Σταυρώσεως, τά πρίν καί τά μετά ἀπό αὐτήν. Ἔτσι καί ὁ θεατής ἀναπολεῖ τά σωτήρια περιστατικά συμφώνως πρός τήν εὐχήν τῆς Ἐκκλησίας: «Μεμνημένοι τοίνυν τῆς σωτηρίου ταύτης ἐντολῆς καί πάντων τῶν ὑπέρ ἡμῶν γεγενημένων, τοῦ σταυροῦ, τοῦ τάφου, τῆς τριημέρου ἀναστάσεως, τῆς εἰς οὐρανούς ἀναβάσεως, τῆς ἐκ δεξιῶν καθέδρας, τῆς δευτέρας καί ἐνδόξου πάλιν παρουσίας…»

Ἡ σκηνή μᾶς μεταφέρει εἰς τά τελούμενα σήμερον εἰς τήν Ἐκκλησίαν κατά τήν 14ην Σεπτεμβρίου διά νά ἀκουσθῇ ἀπό ὅλα τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας. www.sophia-ntrekou.gr

«ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ» ὁ νικητήριος παιάν:

Τόν Σταυρόν σου προσκυνοῦμεν, Δέσποτα,

καί τήν ἁγίαν σου ἀνάστασιν δοξάζομεν».[5]

Ιεροσόλυμα Ναός Αναστάσεως: το ακριβές

σημείο ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού

Κατεβαίνοντας 29 πέτρινα σκαλιά βρισκόμαστε στην ιερή στοά και βλέπουμε μπροστά μας τον τετράγωνο ναΐσκο αφιερωμένο στην Αγία Ελένη ο οποίος φέρει τρούλο και περίτεχνο ψηφιδωτό δάπεδο.

Κατεβαίνοντας ακόμα 13 πέτρινα σκαλιά από το άνοιγμα που υπάρχει στο παρεκκλήσι, βρισκόμαστε στο χώρο εύρεσης του Τιμίου Σταυρού. Στο δεξιό μέρος πάνω στο έδαφος βρίσκεται πορφυρόλευκο μάρμαρο με χαραγμένο το Σταυρό που ανήκει στους Ορθοδόξους

Στην επιγραφή διαβάζουμε: «Ιησούς Χριστός Νικά». Στο σημείο αυτό η Αγία Ελένη βρήκε το ζωοποιό Σταυρό, τα Καρφιά καθώς και τους σταυρούς των ληστών.[6]

Στα Ιεροσόλυμα: Αέναη Πόλη (ποίημα Σοφία Ντρέκου)

Ο Πανίερος Ναός τής Αναστάσεως

Ιστορικές επισημάνσεις

Όπως είναι γνωστό από τα Ευαγγέλια, ο Χριστός σταυρώθηκε στον λόφο του Γολγοθά, έξω από τα τείχη της Ιερουσαλήμ. Στο δυτικό τμήμα του βράχου του Γολγοθά, ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας είχε λαξεύσει δύο τάφους, τον πρώτο διπλό για την οικογένεια του και τον δεύτερο για τον ίδιο. Στον τάφο αυτό έγινε η ταφή του Ιησού, με πρόχειρο και μάλλον βιαστικό τρόπο λόγω της ημέρας του Σαββάτου και της μεγάλης ιουδαϊκής εορτής του Πάσχα που ερχόταν, και εκέι κοντά, με σπουδή επίσης, πέταξαν τον Τίμιο Σταυρό και τα υπόλοιπα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στη Σταύρωση.

Μετά την Ανάσταση του Κυρίου και την θαυματουργική ίδρυση της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων, κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, οι πρώτοι πιστοί της πόλης, μέσω της προφορικής παράδοσης, διέδωσαν από γενιά σε γενιά την ακριβή τοποθεσία των γεγονότων, και έρχονταν εδώ, τις περισσότερες φορές κρυφά, για να προσευχηθούν και να ανανεώσουν την πίστη τους.

Το 135 ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός ξανάχτισε τα Ιεροσόλυμα, που είχαν καταστραφεί ολοσχερώς από τους στρατιώτες του Τίτου, το 70, και στη νέα πόλη έδωσε το όνομα «Αιλία Καπιτωλίνα». Κατά τη διάρκεια των εργασιών ανοικοδόμησης η περιοχή επιχωματώθηκε, και κτίστηκαν, με αυτοκρατορική εντολή, δυο ειδωλολατρικά ιερά αφιερωμένα στην Αφροδίτη, πάνω στον Πανάγιο Τάφο, και στον Δία, πάνω στον Γολγοθά.

Με την πράξη όμως αυτή, η προφορική παράδοση και η συλλογική μνήμη των χριστιανών των Ιεροσολύμων απέκτησαν πλέον και υλικά σημεία εντοπισμού, ώστε να διαδίδονται ευκολότερα κατά την διαδοχή των χρόνων και των γενεών.

Για τους λόγους αυτούς, το έργο της Αγίας Ελένης, που ήρθε στην Αγία Πόλη σταλμένη από τον γιό της, αυτοκράτορα Μεγ. Κωνσταντίνο για να ανακαλύψει και να αναδείξει τις τοποθεσίες των γεγονότων του Πάθους και της Αναστάσεως του Χριστού, διευκολύνθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε σε σύντομο χρονικό διάστημα να εντοπίσει τόσο τον φρικτό Γολγοθά όσο και τον Πανάγιο Τάφο, αλλά και να βρει τον Τίμιο Σταυρό.

Στο σημείο εκείνο, με αυτοκρατορική εντολή και χορηγία, χτίστηκε, σύμφωνα με τις πηγές που διαθέτουμε , πολυτελής και πλούσια βασιλική, στο κέντρο της οποίας υπήρχε ο Τάφος, ως στρογγυλός μικρός ναός με ανοιχτή αυλή, καθώς στις τρεις πλευρές του περιβαλλόταν από σχηματισμό έξι πεσσών και δώδεκα κιόνων.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι στη διάρκεια των εργασιών λαξεύθηκε ο βράχος του λόφου ώστε να αναδειχθεί ο Τάφος, κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα την διαμόρφωση του χώρου στην γενική τοπογραφική μορφή που έκτοτε παρουσιάζει, ώστε ο Τάφος να μη φαίνεται πλέον όπως αρχικά ήταν, δηλαδή ως λαξευμένος χώρος στο βραχώδες πρανές του λόφου, αλλά ως αυτόνομο φυσικό «ναύδριο». Αυτό πρέπει να το είχε πάντοτε υπόψιν ο προσκυνητής που θα θελήσει να πραγματοποιήσει το προσκύνημά του με βάση και οδηγό τις αντίστοιχες περιγραφές της Καινής Διαθήκης.

Το 325-335, στο σημείο που βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός, χτίστηκε μία κωνσταντίνεια βασιλική γνωστή στις πηγές ως «Μεγάλη Εκκλησία», ενώ την ίδια περίοδο ο Πανάγιος Τάφος στεγάσθηκε με κυκλικό οικοδόμημα, γνωστό ως «Ροτόντα» ή «Ανάσταση» και ιδιαίτερος ναός χτίστηκε πάνω στον Γολγοθά. Ο μεταξύ Ροτόντας και βασιλικής χώρος διαμορφώθηκε έτσι, ώστε να πάρει τη μορφή περίκλειστης εσωτερικής αυλής, που είχε κιονοστοιχίες προς βορρά, ανατολή και νότο, ενώ την δυτική της πλευρά αποτελούσε η πρόσοψη του Πανάγιου Τάφου. Μπροστά πάλι στη βασιλική υπήρχε αίθριο, που κατεύθυνε τον προσκυνητή προς την τότε κύρια οδό των Ιεροσολύμων.

Σύμφωνα με τις πηγές μας, την βασιλική έχτισε ο αρχιτέκτονας Ζηνόβιος, με την επιστασία του ειδικού αυτοκρατορικού εκπροσώπου Ευσταθίου, και τα εγκαίνια τελέσθηκαν το 336, με κάθε εκκλησιαστική λαμπρότητα. Για την διάρθρωση μάλιστα του χώρου, κατατοπιστικές είναι οι περιγραφές της μοναχής Αιθερίας, που πραγματοποίησε προσκύνημα το 381-384 , καταγράφοντας όσα είδε, αλλά και τις εντυπώσεις της.

Το 614 οι Πέρσες εισέβαλαν στη βυζαντινή επικράτεια, κατέλαβαν και λεηλάτησαν τα Ιεροσόλυμα και κατέστρεψαν σχεδόν όλα τα προσκυνήματα της Αγίας Γης. Στο πλαίσιο αυτό έκαψαν και γκρέμισαν το Ναό της Αναστάσεως, μαζί με ολόκληρο το συγκρότημα που είχε ανοικοδομήσει ο Μέγας Κωνσταντίνος, και άρπαξαν όλα τα αφιερώματα που είχαν προσφέρει εδώ, ενώ πήραν μαζί τους ακόμη και την χρυσή θήκη όπου είχε τοποθετηθεί ο Τίμιος Σταυρός, τον οποίο τελικά οδήγησαν στην Κτησιφώντα, την πρωτεύουσά τους.

Το 626, με τη φροντίδα του τοποτηρητή του πατριαρχικού θρόνου Μοδέστου, έγινε η αποκατάσταση του Ναού, χωρίς ωστόσο να επιτευχθεί η παλαιά του μεγαλοπρέπεια και πολυτέλεια, και στο Ναό αυτό, το 629, έγινε η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού στον Γολγοθά, από τον αυτοκράτορα Ηράκλειο, που στο μεταξύ είχε νικήσει τους Πέρσες και είχε ανακτήσει το ιερό παλλάδιο της Χριστιανοσύνης.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 637, τα Ιεροσόλυμα κατελήφθησαν από τους Άραβες, ωστόσο ο χαλίφης Ομάρ Χαττάπ, με ειδικό διάταγμά του (αχτιναμέ) προφύλαξε το Ναό από την καταστροφή.

Ωστόσο η ειρηνική ύπαρξη του Ναού δεν συνεχίστηκε επ' άπειρον, αφού την Κυριακή των Βαΐων του 937 ο εξαγριωμένος αραβικός όχλος έκαψε και κατέστρεψε την βασιλική, ενώ σύλησε και τα ιερά σκεύη του Ναού. Και ενώ οι ζημιές αποκαταστάθηκαν, με την άδεια του χαλίφη Ελ Ραμπ, το 966 η εκστρατεία του Νικηφόρου Φωκά εναντίον των Αράβων έδωσε αφορμή σε νέες πυρπολήσεις και λεηλασίες του Ναού, που πάλι ανακαινίστηκε από τον Πατριάρχη Χριστόδουλο και τους διαδόχους του Θωμά Β’, Ιωσήφ Β' και Ορέστη.

Μόλις όμως είχε τελειώσει η πολύχρονη εκείνη επισκευή, το 1009, ο χαλίφης Αλ Χακήμ διέταξε να κατεδαφιστούν μέχρις θεμελίων όλα τα κτήρια που μόλις είχαν ολοκληρωθεί, με αποτέλεσμα ο χώρος να αλλάξει και πάλι μορφολογία, κατά την εύστοχη διατύπωση του καθηγητή Νικ. Ολυμπίου: «Μετά την καταστροφή ο Πανάγιος Τάφος έπαυσε να αποτελεί μνήμα σε λαξευμένο βράχο και επιστέφθηκε με λιθόκτιστη πλάκα».

Νέα οικοδομική φάση ξεκίνησε για τον Πανάγιο Τάφο και το Ναό της Αναστάσεως το 1024-1048, οπότε και ολοκληρώθηκε η σταδιακή αποκατάσταση του συγκροτήματος: ανοικοδομήθηκαν το ιερό Κουβούκλιο της Ροτόντα, όχι όμως και η βασιλική, ενώ ανατολικά της Ροτόντας χτίστηκε νέος μικρός ναός. Συνεχίστηκε έτσι, με κάποιες τροποποιήσεις, το κωνσταντίνειο σχέδιο οργάνωσης του ιερού χώρου, ενώ τις επισκευές συνέχισαν και οι Σταυροφόροι, που κατέκτησαν τα Ιεροσόλυμα το 1099.

Στην οικοδομική δραστηριότητα τους οφείλεται η ανοικοδόμηση ενός ψηλού θολοσκέπαστου κτηρίου, το οποίο περιέλαβε τον φρικτό Γολγοθά, τον Πανάγιο Τάφο, το σημείο της Ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού και τα υπόλοιπα μικρότερα υπέργεια και υπόγεια παρεκκλήσια του συγκροτήματος. Με τον τρόπο αυτό το όλο συγκρότημα έλαβε την εξωτερική μορφή και την εσωτερική διάρθρωση που περίπου έχει ως σήμερα.[7]

Βιβλιογραφία:

1. «Πώς γίνεται μέσα στην καρδιά μας η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού» Από το βιβλίο: «Χειραγωγία στην πνευματική ζωή». Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή. (Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου) Χρονολογία έκδοσης: 2003, Σελίδες: 192 Εκδότης: Ιερά Μονή Παρακλήτου Ωρωπού Αττικής. (Από το ίδιο βιβλίο του Οσίου, διαβάστε το θέμα: «Η μνημόνευση των νεκρών, οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου»

2. Τα Μεγάλα Γεγονότα της Εορτής Της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού [Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας]

3. Μνήμη Ευρέσεως Τιμίου Σταυρού μετά των Τιμίων Ήλων υπό της Αγίας Ελένης.

www.synaxarion - Μέγας Συναξαριστής

4. «Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος για τον Τίμιο Σταυρό» Από τα Άπαντα των Αγίων Πατέρων, (Αγίου Χρυσοστόμου) εκδ. Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός σελ. Op. Omn. 2, 472 (Op. Omn. 2, 476 Op. Omn. 10, 32 Op. Omn. 2, 472. Op. Omn. 11, 904) από την Επικοινωνιακή και Μορφωτική Υπηρεσία της Εκκλησίας της Ελλάδος.

5. Περιγραφή της εικόνας Της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Από την ευχή της Αναφοράς της Θείας Λειτουργίας του Ιερού Χρυσοστόμου (14 Σεπτεμβρίου 407μ.Χ.) εορτάζει 13 Νοεμβρίου.

6. Ιεροσόλυμα Ναός Αναστάσεως: το ακριβές σημείο ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού

7. «Ο Πανίερος Ναός τής Αναστάσεως - Ιστορικές επισημάνσεις» Μανόλης Βαρβούνης, Ο Πανάγιος Τάφος και ο Ναός της Αναστάσεως, Εκδόσεις Χελάνδιον, Αθήνα 2009, σ. 37-46

Πηγή: Αέναη επΑνάσταση | www. Sophia-Ntrekou.gr

Σχετικά Άρθρα για τον Σταυρό:

Δείτε ακόμη:

Εξωτερικοί σύνδεσμοι:

Αφιέρωμα στην εορτή της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού [Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος]

13/26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2016 Η ΥΨΩΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ Ο ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ. Με χαρά και λαμπρότητα και πάνδημο συμμετοχή εορτάσθηκε και φέτος από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, η οποία αποτελεί μεγάλη παρρησία των Ορθοδόξων στο Ναό της Αναστάσεως και στα πέριξ Προσκυνήματα των Ορθοδόξων.

Γέροντας Νεκτάριος Μουλατσιώτης. Ομιλία σε Εκκλησία: Η ιστορία του Τιμίου Ξύλου ξεκινά από την Παλαιά Διαθήκη και όχι από την εποχή του Ιησού Χριστού. Τι είναι αυτό το Τίμιο Ξύλο που σταυρώθηκε ο Ιησούς Χριστός και από τι αποτελείται; Η ιστορία του ξεκινά από την εποχή του Πατριάρχη Αβραάμ με την φιλοξενία της Αγίας Τριάδος, με τον Λωτ και ένα μεγάλο αμάρτημα που έκανε, καθώς και με τα Σόδομα και τα Γόμορρα. Πως αυτό το Τίμιο Ξύλο έσωσε τον Λωτ από το αμάρτημα; Ποια η σχέση του Σολομώντα με το Τίμιο Ξύλο και που χρειάστηκε το Τίμιο Ξύλο στο χτίσιμο του Ναού του Σολομώντα; Τι είδους ξύλο είναι το Τίμιο Ξύλο; Για ποιο λόγο ο Ιησούς Χριστός σταυρώθηκε πάνω στο συγκεκριμένο ξύλο το οποίο μετά την Σταύρωσή Του, μετατράπηκε σε Τίμιο Ξύλο;

2 σχόλια:

ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ είπε...: Εξαιρετικό αφιέρωμα, όπως πάντα.
Συγχαρητήρια.
Η χάρη του Τιμίου Σταυρού να είναι πάντα βοηθός σου, και σε όλο τον κόσμο.; 15 Σεπτεμβρίου 2018 στις 12:40 π.μ.
Sophia Drekou είπε...: Αγαπημένε μας φιλάδελφε Ιστολόγε, ο αληθινά Ζωντανός/Νεκρός,
τιμή και Χαρά η επίσκεψή σας στην ταπεινή γωνιά μας.
Ο Τίμιος Σταυρός να Σκέπη το Έργο και την Υγεία σας.
Μάς είστε ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ !!; 15 Σεπτεμβρίου 2018 στις 3:28 π.μ.

Δημοσίευση σχολίου