Απελευθέρωση της Ηπείρου 1913. Η είσοδος των
πρώτων οχημάτων στα Ιωάννινα, 22 Φεβρουαρίου 1913
Φωτογραφικό Αρχείο Αφοί Ρωμαΐδη & Φρειδερίκου Ζέιτζ.
Περιγραφή: Φωτογραφία από την είσοδο του Ελληνικού στρατού στα Γιάννενα (21/02/1913). Στην Κεντρική Πλατεία Ομονοίας στα Ιωάννινα, σήμερα Πάρκο Λιθαρίτσια. Πολύ σπάνια φωτογραφία των Romaidis και F. Ζeitz γιατί συνήθως αντίγραφα της κυκλοφορούν πετσοκομμένες ενώ σε αυτήν φαίνεται και το ρολόι στην κεντρική πλατεία της πόλης. Ο γερμανός φωτογράφος των βαλκανικών πολέμων Friedrich Zeitz έβγαλε όλες τις φωτογραφίες, αλλά ήταν απλώς υπάλληλος των αφών Ρωμαΐδη οι οποίοι πήραν όλοι την δόξα. facebook Old pictures of Greece.
ΠΡΟ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΔΡΙΣΚΟΥ
χρωμολιθογραφία Driskos 26 Νοεμβρίου / 9 Δεκεμβρίου 1912:
Κατάληψη Δρίσκου Ιωαννίνων, η θυσία των Γαριβαλδινών εθελοντών
Η ΜΑΧΗ ΔΡΙΣΚΟΥ - Δαφνούλα Ιωαννίνων (22-30 Νοεμβρίου 1912)
Γαριβαλδινοί και Κρήτες εθελοντές πολεμούν στα Γιάννενα
Στα τέλη Νοεμβρίου του 1912, ο Στρατός Ηπείρου ξεκίνησε την επιχείρηση για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. 26 Νοεμβρίου 1912 οι Γαριβαλδινοί, Έλληνες Ερυθροχίτωνες, Κρήτες εθελοντές και τμήματα του τακτικού στρατού επετέθησαν εναντίον των τουρκικών στην περιοχή Δρίσκο προ των Ιωαννίνων και τις έτρεψαν σε φυγή. Στη μάχη στο Δρίσκο πήραν μέρος και το Σώμα των Γαριβαλδινών (Garibaldini) (500 Ιταλοί εθελοντές, που είχαν έρθει στην Ήπειρο και πολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων) υπό τας διαταγάς του Peppino Garibaldi, γιου του στρατηγού Giuseppe Garibaldi, που πολέμησε κατά των Τούρκων στον πόλεμο του 1897.
.JPG "ritratto modificato di un garibaldino nella guerra del 1866")
ritratto modificato di un garibaldino nella guerra del 1866
πορτρέτο Γαριβαλδιανού στην Κρητική επανάσταση του 1866
Η συμβολή του τάγματος των Γαριβαλδινών
στο αποκαλούμενο «Έπος των εθελοντών»
Οι Γαριβαλδινοί ή Γαριβάλδηδες ήταν σώμα επαναστατικό, που είχε πρωτοσυγκροτηθεί στην Ιταλία το 1862, με πρωτοβουλία του Τζιουζέπε Γκαριμπάλντι. Συμμετείχε σε όλες τις συγκρούσεις κατά του παπικού κράτους και του στρατού της Αυστρουγγαρίας, πολεμώντας για την ιταλική ενοποίηση, με μεγάλο φόρο αίματος μεταξύ των ανδρών του. Δεχόταν εθελοντές στις τάξεις του, πρόθυμους να πολεμήσουν για την ελευθερία των λαών.
Γαριβαλδινοί ή Γαριβάλδηδες ονομάζονταν Ιταλοί πολεμιστές
που συγκρότησαν εθελοντικό στρατιωτικό σώμα λεγόμενο
άλλοτε «Φάλαγγα Γαριβαλδινών» ή «Τάγμα Γαριβαλδινών».
Οι Έλληνες και Γαριβαλδινοί εθελοντές κράτησαν με μεγάλη δυσκολία τις θέσεις τους και πολλοί ήταν οι νεκροί και τραυματίες. Την επομένη μέρα, νέα επίθεση με υποστήριξη πυροβολικού και μυδραλιοβόλων του οθωμανικού στρατού θα απωθήσει τα τμήματα των Ελλήνων ενώ μεταξύ των τραυματιών θα είναι ο Ρώμας, ο υποδιοικητής ταγματάρχης Μπαρδόπουλος, ενώ θανάσιμο τραυματισμό θα υποστεί ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης, που θα πεθάνει στο πεδίο πυροβολημένος δύο φορές στο στόμα. Οι τελευταίες του λέξεις θα είναι: «Επερίμενα πολλές τιμές, αλλά όχι και την τιμή να θυσιάσω τη ζωή μου για την Ελλάδα μου».
Ο Λορέντζος Μαβίλης (Ιθάκη, 6 Σεπτεμβρίου 1860 - Δρίσκος Ιωαννίνων, 28 Νοεμβρίου 1912) περιγράφεται ως άνθρωπος της δράσης, με εκλεπτυσμένους τρόπους και έντονες πατριωτικές ανησυχίες. Συμμετείχε σε όλες τις κρητικές επαναστάσεις.
Στον πόλεμο του 1897 συντόνισε 70 εθελοντές με δικά του έξοδα για να κατέβουν στην πρώτη γραμμή. Και όταν χρειάστηκε πήρε μέρος στου Βαλκανικούς πολεμώντας στο πλευρό των Ιταλών Γαριβαλδινών που είχαν έρθει να ενισχύσουν τους Έλληνες. Ο Μαβίλης λόγω ηλικίας δεν είχε γίνει δεκτός ως εθελοντής στον ελληνικό στρατό και βρέθηκε στο μέτωπο με τους αποκαλούμενους ερυθροχίτωνες του Ριτσιότι Γκαριμπάλντι.
Ο Μαβίλης εθελοντής, με τη γαριβαλδινή αμφίεση.
«Δεν είχα φανταστεί ποτέ ότι θα είχα την
μεγάλη τιμή να πεθάνω για την Ελλάδα»!
Η κήρυξη του πολέμου τον βρίσκει σε ηλικία 53 ετών. Ηλικία απαγορευτική για την πρώτη γραμμή του πολέμου εκείνη την εποχή. Αμέσως παρουσιάζεται στα στρατολογικά γραφεία και ζητά να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή για τα Γιάννενα.
Ο Βενιζέλος του πρότεινε θέση στο επιτελείο για να δώσει την συνεισφορά του μέσα από του υπουργείο Εθνικής Άμυνας.
Η απάντηση ήταν αρνητική, του είπε “όχι εγώ θα πάω στα Γιάννενα”. Εντάχθηκε εθελοντικά στο σώμα των Γαριβαλδινών και φόρεσε περήφανα το κόκκινο χιτώνιο. Οι Γαριβαλδινοί επαναστάτες επενέβαιναν υπέρ οποιουδήποτε λαού μαχόταν για την ελευθερία του. Ο πόλεμος της Ελλάδας έγινε αμέσως ο νέος σκοπός του τάγματος. Η ιταλική κυβέρνηση όμως είχε αντίθετη γνώμη. Ο Γκαριμπάλντι προσπάθησε να φύγει από το Πρίντεζι και απείλησε ότι όποιος τον πλησίαζε για να τον σταματήσει θα τον χτυπούσε. Δεν δίστασε να κραυγάσει υπέρ της Ελλάδας «Βίβα Γκρέτσια», όπως έγραφε ο Τύπος της εποχής.
Η μάχη του Δρίσκου
Ο Δρίσκος είναι βουνό με ύψος 1078 μ., περίπου 15 χλμ. ανατολικά από την πόλη των Ιωαννίνων, ανάμεσα στον ποταμό Άραχθο και στη λίμνη των Ιωαννίνων. Εκεί στις 26 Νοεμβρίου 1912 οι εθελοντές Γαριβαλδίνοι αντιμετώπισαν πολλαπλάσιες τουρκικές δυνάμεις. Οι Γαριβάλδηδες έχασαν στο πεδίο της μάχης περισσότερους από 200 άνδρες. Όμως οι Τούρκοι είχαν απώλειες περισσότερους από 1.400. Η ενέργεια των Γαριβαλδίνων μπορεί να μην πέτυχε, αποτελεί όμως διαχρονικό παράδειγμα ηρωισμού και αυτοθυσίας.
Γιατί τους αποκαλούσαν ερυθροχίτωνες
Αρχικά ο στρατός των Γαριβαλδινών είχε μαύρες στολές. Όμως όταν συνέλαβαν ένα πλοίο που μετέφερε κόκκινα πουκάμισα για τους σφαγείς στα σφαγεία ώστε να μην φαίνεται το αίμα επάνω στις στολές τους, τα έκαναν δικά τους. Πήραν τα πουκάμισα και δημιούργησαν τη δική τους ενδυμασία.
Η Λήθη του Λορέντζου Μαβίλη
Το ποίημα είναι σονέτο και δημοσιεύτηκε το 1899. O Μαβίλης καλοτυχίζει τους νεκρούς, γιατί έχουν πιει το νερό της λησμονιάς και δεν θυμούνται τα βάσανα της επίγειας ζωής. Παράλληλα, τους συγκρίνει με τους ζωντανούς που υποφέρουν, επειδή δεν μπορούν να λησμονήσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
Καλότυχοι οι νεκροί, που λησμονάνε την πίκρια της ζωής.
Όντας βυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει,
μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και να ‘ναι!
Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε στης Λησμονιάς
την κρουσταλλένια βρύση· μα βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει,
α στάξει γι’ αυτές δάκρυ, όθε αγαπάνε.
Κι αν πιουν θολό νερό, ξαναθυμούνται,
διαβαίνοντας λιβάδι’ απ’ ασφοδίλ*,
πόνους παλιούς, που μέσα τους κοιμούνται.
Α δεν μπορείς παρά να κλαις το δείλι,
τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν·
θέλουν – μα δε βολεί να λησμονήσουν.
28 Νοεμβρίου 1912 Πίπτει μαχόμενος ο ήρωας κ’
μεγάλος Έλληνας λογοτέχνης Λορέντζος Μαβίλης
Ο παπα-Φώτης κλείνει τα μάτια του νεκρού πλέον ποιητή
και εθελοντή πολεμιστή, Λορέτζου Μαβίλη στο νοσοκομείο
εκστρατείας στο Δρίσκο. Ο τάφος του είναι στο ίδιο σημείο.
Στη φωτογραφία ντοκουμέντο, βλέπουμε τον ιερέα παπα-Φώτη να κλείνει τα μάτια του Κερκυραίου βουλευτή και ποιητή Λορέντζου Μαβίλη, ο οποίος έπεσε ηρωικά στο πεδίο της μάχης για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Τούρκους. Ήταν η φονική μάχη του Δρίσκου τον Νοέμβριο του 1912.
Πάνω του στέκονταν ο εθελοντής παπά Φώτης και η εθελόντρια νοσοκόμα Ασπασία, συζ. Ιωάννη Ράλλη, κόρη του πρώην πρωθυπουργού Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και ανηψιά του αρχηγού, εμπνευστή και χρηματοδότη των Ελλήνων εθελοντών, Αλέξανδρου Ρώμα. Πιο πέρα, σφίγγοντας τα δόντια από τους πόνους του δικού του τραύματος, χαιρετούσε σε στάση προσοχής ο ίδιος ο Αλέξανδρος Ρώμας, μονολογώντας: «Αγαθή η μοίρα σου λοχαγέ Μαβίλη».
Ήταν 28 Νοεμβρίου 1912 όταν Λορέντζος Μαβίλης θα χάσει τη ζωή του μαχόμενος στα βουνά της Ηπείρου στη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πόλεμου. Αυτός ο τεράστιος Έλληνας λογοτέχνης θα πέσει μαχόμενος στη μάχη του Δρίσκου. Στην μάχη ο Μαβίλης ηγούταν στο σώμα των Γαριβαλδινών που ήταν Ιταλοί εθελοντές, όπου μαζί με Έλληνες στρατιώτες απώθησαν τους Τούρκους μέχρι την ανατολική όχθη της λίμνης των Ιωαννίνων.
Ο Μαβίλης αποτελεί παράδειγμα για όλους μας σήμερα, αφού αν και οικονομικά ευκατάστατος και διανοούμενος της εποχής, προτίμησε να πέσει στα βουνά της σκλαβωμένης Ηπείρου που ζητούσε Ένωση με τη Μάνα Ελλάδα. Την ώρα που η σφαίρα τον τραυμάτισε είπε συγκινημένος: «Δεν είχα φανταστεί ποτέ ότι θα είχα την Μεγάλη αυτή τιμή να πεθάνω για την Ελλάδα».
Το πηλήκιο του Λορέντζου Μαβίλη από το τάγμα των Γαριβαλδινών.
Εκτίθεται στο Λαογραφικό Μουσείο Ιωαννίνων. mixanitouxronou.gr
Το έργο του Μαβίλη αποτελούμενο από στίχους, πεζά, μεταφράσεις, πολιτικές αγορεύσεις και γράμματα, πηγάζει από τον έξοχο χαρακτήρα του και τις ξεκαθαρισμένες ιδέες του για τον άνθρωπο, το έθνος, τη θρησκεία, την τέχνη, την φιλοσοφία και την ηθική.
Πατρίδα
Πάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέρι
στὴν πλάση μυστικῆς ἀγάπης γλύκα,
σὰν νύφ᾿ ἡ γῆ, πὄχει ἄμετρα ἄνθη προίκα,
λάμπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι.
Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι μὲ ταίρι,
ἐδῶ βουίζει μέλισσα, ἐκεῖ σφήκα·
τὴ φύση στὴν καλή της ὥρα ἐβρῆκα,
λαχταρίζει ἡ ζωὴ σ᾿ ὅλα τὰ μέρη.
Κάθε μοσχοβολιὰ καὶ κάθε χρῶμα,
κάθε πουλιοῦ κελάηδημα ξυπνάει
πόθο στὰ φυλλοκάρδια μου κι ἐλπίδα
νὰ σοῦ ξαναφιλήσω τ᾿ ἅγιο χῶμα,
νὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάη,
ὄμορφή μου, καλή, γλυκειὰ πατρίδα.
Η Πλατεία Μαβίλη πήρε το όνομά της από τον ποιητή Λορέντζο Μαβίλη,
του οποίου προτομή βρίσκεται εκεί και φιλοτεχνήθηκε το 1912 από τον
Πέτρο Ρούμπο. Στήθηκε το 1938. Η πλατεία βρίσκεται στη Λ. Βασιλίσσης
Σοφίας, στην περιοχή των Αμπελοκήπων, κάτω από τον Λυκαβηττό.
Στὴν Πατρίδα
Πατρίδα, σὰν τὸν ἥλιο σου ἥλιος ἀλλοῦ δὲ λάμπει.
Πῶς εἰς τὸ φῶς του λαχταροῦν ἡ θάλασσα κι οἱ κάμποι,
πῶς λουλουδίζουν τὰ βουνά, τὰ δάσ᾿, οἱ λαγκαδιὲς
στέρνοντάς του θυμίαμα μυριάδες μυρωδιές!
Ἀφρολογοῦν οἱ ρεματιὲς καὶ λαχταρίζ᾿ ἡ λίμνη,
χίλιες πουλιῶν λαλιὲς ἠχοῦν, τῆς ὀμορφιᾶς του ὕμνοι,
σ᾿ ἄπειρ᾿ ἀστράφτουν χρώματα παντοῦ λογῆς λογῆς
τ᾿ ἀγέρα τὰ πετούμενα τὰ σερπετὰ τῆς γῆς.
Κι αὐτὸς σηκώνει τ᾿ ἀλαφρὰ τῆς καταχνιᾶς μαγνάδι,
κι ἡ κάθε στάλ᾿ ἀπὸ δροσιὰ γυαλίζει σὰν πετράδι,
κάθε ἀχτίδα του σκορπᾶ μὲ τὴν ἀναλαμπὴ
χαρά, ζωὴ καὶ δύναμη κι ἐλπίδα ὅπου κι ἂν μπεῖ.
Φαντάζεις σὰν τὸν ἥλιο σου κι ἐσύ, καλὴ πατρίδα,
καὶ μάγια σὰν τά μάγια σου στὸν κόσμο ἀλλοῦ δὲν εἶδα.
Ἡ γῆ σου εἶναι παράδεισος, κι αἰώνια γαλανὸς
γύρω σου καθρεφτίζεται στὸ πέλαγ᾿ ὁ οὐρανός.
Κι οἱ νύχτες σου μὲ τ᾿ ἄστρα τους, μὲ τὴ γαλάζια πάστρα,
μὲ τ᾿ ἀηδονολαλήματα, τρεμάμενα σὰν τ᾿ ἄστρα,
μὲ τὸ φεγγάρι ποὺ περνᾶ, σὰν τ᾿ ὄνειρο εὐτυχίας
στὴ μέση τῆς ἀπέραντης οὐράνιας ἡσυχίας.
Οἱ νύχτες σου δροσοβολοῦν χιλιόπλουμα λουλούδια
καὶ στῶν παιδιῶν σου τὶς καρδιὲς ἀμάραντα τραγούδια,
σταλάζουνε στὰ σπλάγχνα τους θεράπειο λησμονιᾶς,
ἐλευτεριᾶς ἀγάλλιαση καὶ μίσος τυραννιᾶς.
Μάγεμ᾿ ἀσημούφαντο, φῶς μαργαριταρένιο,
λιώνονται σ᾿ ἕνα χάραμα ξανθό, μαλαματένιο.
Γιομάτος μόσχους καὶ δροσιὲς ὁ Ζέφυρος τερπνᾶ
μέσ᾿ ἀπ᾿ ἀγάπης φαντασιὲς τὰ πλάσματα ξυπνᾶ.
Κι ἀνάμεσα στὰ χρώματ᾿ ἀπὸ χίλια οὐράνια τόξα,
προβαίνει πάλ᾿ ὁ ἥλιος εἰς ὅλη του τὴ δόξα.
Καί, σὰν τοῦ μεγαλείου σου σύμβολο φωτεινό,
ἕως τὸ χρυσὸ βασίλεμα λάμπει στὸν οὐρανό.
Ἑλλάς, τὸ μεγαλεῖο σου βασίλεμα δὲν ἔχει,
καὶ δίχως γνέφια τοὺς καιροὺς ἡ δόξα σου διατρέχει.
Ὅσες φορὲς ὁ ἥλιος σου νὰ σὲ φωτίσει ἐρθεῖ,
θὲ νὰ σὲ βρεῖ πεντάμορφη, στεφανωμένη ὀρθή.
Μετά από αρκετούς μήνες εξαντλητικών κακουχιών και απωλειών από επιθέσεις, κρύο και ασθένειες, ο Ελληνικός Στρατός έχοντας περισφίξει τα Ιωάννινα και το οχυρό τους, το «ανδροφάγο» Μπιζάνι, κάτω από την καθοδήγηση του Διαδόχου και Αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου, εξαπολύει την τελική επίθεση.
Σκυμμένοι πάνω από στρατιωτικούς χάρτες, ο Επιτελικός Αξιωματικός Ιωάννης Μεταξάς (αριστερά), ο Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Σαπουντζάκης (στο κέντρο) και ο Αρχιστράτηγος Διάδοχος Κωνσταντίνος, επιβλέπουν την εξέλιξη της επίθεσης από το ύψωμα του Ολύτσικα (Προφήτη Ηλία) καθώς το 9ο Τάγμα Ευζώνων υπό τον Ταγματάρχη Ιωάννη Βελισσαρίου εκτελεί επιθετική κίνηση στα νώτα του Οχυρού από την κεντρική οδό Άρτης Ιωαννίνων με κατεύθυνση τα χωριά Πεδινή και Άγιο Ιωάννη.
Δίπλα στους τρεις επιτελικούς στρατιωτικούς, οι ορεινές πυροβολαρχίες βάλλουν ακαταπαύστως κατά του Οχυρού, καλύπτοντας την ελληνική επίθεση. Μέχρι το βράδυ της 20ης Φεβρουαρίου, οι επιθέσεις θα έχουν ολοκληρωθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, αναγκάζοντας τον Εσάτ Πασά σε παράδοση της πόλεως, του οχυρού και του στρατού του, δια απεσταλμένων του στο ελληνικό Γενικό Στρατηγείο τα ξημερώματα της 21ης Φεβρουαρίου 1913.
Τα Γιάννενα ελεύθερα!
Πατρίδα, σὰν τὸν ἥλιο σου ἥλιος ἀλλοῦ δὲ λάμπει.
Πῶς εἰς τὸ φῶς του λαχταροῦν ἡ θάλασσα κι οἱ κάμποι,
πῶς λουλουδίζουν τὰ βουνά, τὰ δάσ᾿, οἱ λαγκαδιὲς
στέρνοντάς του θυμίαμα μυριάδες μυρωδιές!
Ἀφρολογοῦν οἱ ρεματιὲς καὶ λαχταρίζ᾿ ἡ λίμνη,
χίλιες πουλιῶν λαλιὲς ἠχοῦν, τῆς ὀμορφιᾶς του ὕμνοι,
σ᾿ ἄπειρ᾿ ἀστράφτουν χρώματα παντοῦ λογῆς λογῆς
τ᾿ ἀγέρα τὰ πετούμενα τὰ σερπετὰ τῆς γῆς.
Κι αὐτὸς σηκώνει τ᾿ ἀλαφρὰ τῆς καταχνιᾶς μαγνάδι,
κι ἡ κάθε στάλ᾿ ἀπὸ δροσιὰ γυαλίζει σὰν πετράδι,
κάθε ἀχτίδα του σκορπᾶ μὲ τὴν ἀναλαμπὴ
χαρά, ζωὴ καὶ δύναμη κι ἐλπίδα ὅπου κι ἂν μπεῖ.
Φαντάζεις σὰν τὸν ἥλιο σου κι ἐσύ, καλὴ πατρίδα,
καὶ μάγια σὰν τά μάγια σου στὸν κόσμο ἀλλοῦ δὲν εἶδα.
Ἡ γῆ σου εἶναι παράδεισος, κι αἰώνια γαλανὸς
γύρω σου καθρεφτίζεται στὸ πέλαγ᾿ ὁ οὐρανός.
Κι οἱ νύχτες σου μὲ τ᾿ ἄστρα τους, μὲ τὴ γαλάζια πάστρα,
μὲ τ᾿ ἀηδονολαλήματα, τρεμάμενα σὰν τ᾿ ἄστρα,
μὲ τὸ φεγγάρι ποὺ περνᾶ, σὰν τ᾿ ὄνειρο εὐτυχίας
στὴ μέση τῆς ἀπέραντης οὐράνιας ἡσυχίας.
Οἱ νύχτες σου δροσοβολοῦν χιλιόπλουμα λουλούδια
καὶ στῶν παιδιῶν σου τὶς καρδιὲς ἀμάραντα τραγούδια,
σταλάζουνε στὰ σπλάγχνα τους θεράπειο λησμονιᾶς,
ἐλευτεριᾶς ἀγάλλιαση καὶ μίσος τυραννιᾶς.
Μάγεμ᾿ ἀσημούφαντο, φῶς μαργαριταρένιο,
λιώνονται σ᾿ ἕνα χάραμα ξανθό, μαλαματένιο.
Γιομάτος μόσχους καὶ δροσιὲς ὁ Ζέφυρος τερπνᾶ
μέσ᾿ ἀπ᾿ ἀγάπης φαντασιὲς τὰ πλάσματα ξυπνᾶ.
Κι ἀνάμεσα στὰ χρώματ᾿ ἀπὸ χίλια οὐράνια τόξα,
προβαίνει πάλ᾿ ὁ ἥλιος εἰς ὅλη του τὴ δόξα.
Καί, σὰν τοῦ μεγαλείου σου σύμβολο φωτεινό,
ἕως τὸ χρυσὸ βασίλεμα λάμπει στὸν οὐρανό.
Ἑλλάς, τὸ μεγαλεῖο σου βασίλεμα δὲν ἔχει,
καὶ δίχως γνέφια τοὺς καιροὺς ἡ δόξα σου διατρέχει.
Ὅσες φορὲς ὁ ἥλιος σου νὰ σὲ φωτίσει ἐρθεῖ,
θὲ νὰ σὲ βρεῖ πεντάμορφη, στεφανωμένη ὀρθή.
Η ιστορική μάχη στο Μπιζάνι Ιωαννίνων
Η μάχη στο Μπιζάνι, Mosaic Puzzles ΜΠΙΖΑΝΙ RGB ΜΕ ΨΗΦΙΔΕΣ
Μετά από αρκετούς μήνες εξαντλητικών κακουχιών και απωλειών από επιθέσεις, κρύο και ασθένειες, ο Ελληνικός Στρατός έχοντας περισφίξει τα Ιωάννινα και το οχυρό τους, το «ανδροφάγο» Μπιζάνι, κάτω από την καθοδήγηση του Διαδόχου και Αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου, εξαπολύει την τελική επίθεση.
Σκυμμένοι πάνω από στρατιωτικούς χάρτες, ο Επιτελικός Αξιωματικός Ιωάννης Μεταξάς (αριστερά), ο Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Σαπουντζάκης (στο κέντρο) και ο Αρχιστράτηγος Διάδοχος Κωνσταντίνος, επιβλέπουν την εξέλιξη της επίθεσης από το ύψωμα του Ολύτσικα (Προφήτη Ηλία) καθώς το 9ο Τάγμα Ευζώνων υπό τον Ταγματάρχη Ιωάννη Βελισσαρίου εκτελεί επιθετική κίνηση στα νώτα του Οχυρού από την κεντρική οδό Άρτης Ιωαννίνων με κατεύθυνση τα χωριά Πεδινή και Άγιο Ιωάννη.
Δίπλα στους τρεις επιτελικούς στρατιωτικούς, οι ορεινές πυροβολαρχίες βάλλουν ακαταπαύστως κατά του Οχυρού, καλύπτοντας την ελληνική επίθεση. Μέχρι το βράδυ της 20ης Φεβρουαρίου, οι επιθέσεις θα έχουν ολοκληρωθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, αναγκάζοντας τον Εσάτ Πασά σε παράδοση της πόλεως, του οχυρού και του στρατού του, δια απεσταλμένων του στο ελληνικό Γενικό Στρατηγείο τα ξημερώματα της 21ης Φεβρουαρίου 1913.
Τα Γιάννενα ελεύθερα!
ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΜΑΧΗ ΜΠΙΖΑΝΙΟΥ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ
ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΛIMNH IΩANNINΩN
Έγχρωμη λιθογραφία συλλογή Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος. Στην αριστερή επάνω γωνία του αντιτύπου της ΙΕΕΕ υπάρχει χειρόγραφο δυσανάγνωστο σημείωμα [E…stathios Ευστάθιος Papousopoulos 216 W. Ost.St. Kansas City USA [μονογραφή]. Κάτω αριστερά από τον τίτλο διακρίνεται χειρόγραφο [δ΄]. epirusgate.gr
Η Μάχη του Μπιζανίου (4-6 Μαρτίου, παλ. ημ. 19-21 Φεβρουαρίου 1913), υπήρξε η σημαντικότερη σύγκρουση κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο μεταξύ του ελληνικού και του τουρκικού στρατού στο μέτωπο της Ηπείρου. Η τοποθεσία Μπιζάνι με τις γειτονικές τοποθεσίες νότια των Ιωαννίνων, αποτέλεσε σημαντικό φυσικό σημείο άμυνας και το επέλεξαν οι Τούρκοι για να καθηλώσουν τον ελληνικό στρατό. Με τον κυκλωτικό ελιγμό όμως, που τελικά κατάφεραν οι Έλληνες, ανάγκασαν τον αντίπαλο σε άμεση παράδοση. Η νίκη στο Μπιζάνι αποτέλεσε το κλειδί για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, καθώς και ολόκληρης της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου.
Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων πέθανε ο Ολυμπιονίκης Κωνσταντίνος Τσικλητήρας (10 Φεβρουαρίου 1913,Αθήνα). Παρόλο που είχε την δυνατότητα να πάρει αναβολή λόγω των αθλητικών του διακρίσεων, αρνήθηκε και κατατάχτηκε εθελοντικά στο στράτευμα. (1)
Την 21η του Φλεβάρη, και κάθε τέτοια μέρα, όχι μόνο η Ήπειρος, αλλά ολάκερη η Ελλάδα πανηγυρίζει μια ακόμη ιστορική επέτειο. Ύστερα από 450 χρόνια σκλαβιάς, στις 21 Φεβρουαρίου του 1913, τα Γιάννενα λευτερώθηκαν. Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων έγινε μετά από πολυήμερη σκληρή πολιορκία των οχυρωμένων θέσεων της ευρύτερης περιοχής, κάτω σκληρές καιρικές συνθήκες. Η γενική επίθεση κατά της οχυρωμένης τοποθεσίας του Μπιζανίου, άρχισε το πρωί της 20ης Φεβρουαρίου 1913.
Οι μαχητές του 1ου Συντάγματος Ευζώνων διακρίθηκαν για τις τολμηρές διεισδύσεις τους. Οι άλλες ελληνικές δυνάμεις με διάφορα στρατηγικά τεχνάσματα, κατόρθωσαν να παραπλανήσουν τους Τούρκους. Το πυροβολικό έβαλε ασταμάτητα. Στις 11 το βράδυ ο διοικητής των Ιωαννίνων Εσάτ Πασάς αναγκάσθηκε να στείλει απεσταλμένους για παράδοση της πόλης. Η συμφωνία επιτεύχθηκε και η παράδοση της πόλης ορίσθηκε για τις 8 το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου.
Στη διήμερη μάχη για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων ο ελληνικός στρατός είχε 284 νεκρούς και τραυματίες. Οι απώλειες για τους Τούρκους ήταν 2.800 νεκροί και 8.600 αιχμάλωτοι.
«Δεν ήρθε πρώιμα η άνοιξη κι ουδέ το καλοκαίρι.
Χαιρόμαστε, χορεύουμε και ψιλοτραγουδάμε,
γιατί ελευτερωθήκανε, αητέ, τα Γιάννενά μας!»
Το πρωί της 22ας Φεβρουαρίου 1913 οι πρώτες μονάδες του ελληνικού στρατού παρέλασαν στην πόλη υπό τις επευφημίες των κατοίκων. Τα Ιωάννινα, μετά από 483 χρόνια δουλείας, ήταν και πάλι ελεύθερα. Το χαρμόσυνο άγγελμα για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων έγινε αμέσως γνωστό στην Αθήνα, σκορπώντας φρενίτιδα ενθουσιασμού. Ο Γεώργιος Σουρής δημοσίευσε στον «Ρωμηό» το ακόλουθο ποίημα:
Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων, πέρα από την εξουδετέρωση κάθε σοβαρής τουρκικής απειλής στην Ήπειρο και την κυρίευση σημαντικού πολεμικού υλικού, είχε επίδραση στο ελληνικό γόητρο, το οποίο μετά την επιτυχία αυτή εξυψώθηκε διεθνώς.
Νικολάκη Εφέντης. Το άδοξο τέλος του καλύτερου Έλληνα
Τα πήραμε τα Γιάννινα μάτια πολλά το λένε,
μάτια πολλά το λένε, όπου γελούν και κλαίνε.
Το λεν πουλιά των Γρεβενών κι αηδόνια του Μετσόβου,
που τα έκαψεν η παγωνιά κι ανατριχίλα φόβου.
Το λένε χτύποι και βροντές, το λένε κι οι καμπάνες,
το λένε και χαρούμενες οι μαυροφόρες μάνες.
Το λένε και Γιαννιώτισσες που ζούσαν χρόνια βόγγου,
το λένε κι Σουλιώτισσες στις ράχες του Ζαλόγγου.
κατασκόπου, που προδόθηκε μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων
Kostis Bassogiannis: «Κάθε χρόνο αυτή την εποχή ο νους μου πηγαίνει σ' αυτό τον άνθρωπο. Και στην αδικοχαμένη οικογένειά του. Τον Νικολάκη Εφέντη. Κι έτσι μου έρχεται στο νου και ο συνονόματός μου παππούς, που μου μιλούσε κάθε χρόνο για τον «Νικολάκ εφέντ». Ο παππούς μου, που ήταν δώδεκα χρόνων τότε και αγκάλιασε κλαίγοντας το πόδι ενός πολεμικού αλόγου του ελληνικού στρατού που έμπαινε νικητής στα Γιάννενα.»
Ο Νικολάκη Εφέντης και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων
αναπαράσταση της παράδοσης των Ιωαννίνων
Ο Νικολάκη Εφέντης, του οποίου το πραγματικό όνομα, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν Νικόλαος Μιζαντζιόγλου, ανήκε στους πολλούς ομογενείς μας αξιωματικούς του Τουρκικού Στρατού στα Ιωάννινα και υπηρετούσε ως Λοχαγός (κατ' άλλους ως Υπολοχαγός) του Μηχανικού, και ήταν συνεργάτης του Γκολτς Πασά κατά την κατασκευή των Οχυρών Μπιζανίου και μετά του ανετέθη η συντήρησή τους.
Όταν περί τα τέλη Ιανουαρίου του 1913 ο Ελληνικός Στρατός αποφάσισε, ύστερα από πολλές δυσκολίες, πολλές αποτυχίες και πολλές θυσίες, να κάνει την οριστική γενική επίθεση για την πτώση του Μπιζανίου και την απελευθέρωση της πόλεως των Ιωαννίνων, είχε ένα μεγάλο πρόβλημα, σχετικά με τα μέχρι τότε απόρθητα οχυρά του Μπιζανίου και ειδικότερα του οχυρού «ΣΚΥΛΛΑ», διότι δεν είχαν καθόλου πληροφορίες περί αυτών.
Θα έπρεπε, λοιπόν, οι Μυστικές Ελληνικές Υπηρεσίες στα σκλαβωμένα Ιωάννινα να πληροφορηθούν την ακριβή θέση, την κατασκευή, την επάνδρωση και τον εξοπλισμό των οχυρών αυτών, για να μπορέσουν να σχεδιάσουν και να πετύχουν την κατάληψη της πόλεως των Ιωαννίνων.
Κατά την περίοδο εκείνη άμεσα υπεύθυνος των Μυστικών μας Υπηρεσιών, έναντι του Ελληνικού Στρατού ήταν ο Έλληνας υποπρόξενος στα Ιωάννινα Νικ. Χαντέλης, του οποίου η καταγωγή ήταν από τα Κάτω Πεδινά Ζαγορίου Ιωαννίνων. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, οργανώθηκε μια ιδιαίτερα μυστική σύσκεψη στη Μητρόπολη των Ιωαννίνων, υπό του τότε Μητροπολίτη Γεβράσιου, στην οποία συμμετείχαν ο Νικόλαος Χαντέλης και ο Αθανάσιος Τσεκούρας.
Κατά την σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε να εντοπισθεί, κατά τον πλέον μυστικό τρόπο, ο γνωστός ομογενής αξιωματικός του Τουρκικού Στρατού στα Ιωάννινα Νικολάκη Εφέντης, που ήταν ο αρμόδιος συντηρητής των οχυρών και επομένως γνώριζε αυτά πολύ καλά και με κάθε λεπτομέρεια..
Την αποστολή αυτή ανέλαβε ο Αθ. Τσεκούρας, ο οποίος αφού, με άκρα μυστικότητα, συναντήθηκε με αυτόν, του ζήτησε να συνδεθεί με τον Μητροπολίτη, το οποίο και πέτυχε. Θα πρέπει εδώ να επισημανθεί ότι από τα κορυφαία στελέχη, κατά την πολεμική εκείνη περίοδο, των Μυστικών μας Υπηρεσιών στα Ιωάννινα ήταν ο Ιωάννης Λάππας, το σπίτι του οποίου είχε μετατραπεί σε κέντρο κρυπτογραφικών εγκαταστάσεων του αγώνα.
Ο Μητροπολίτης ζήτησε από τον Νικολάκη Εφέντη, αφού του υπογράμμισε την ελληνική καταγωγή του και του επεσήμανε την σπουδαιότητα, την ιερότητα, και την κρισιμότητα του αγώνα, να του δώσει πλήρη αντίγραφα των σχεδίων των οχυρών του Μπιζανίου και ιδιαίτερα του ονομαζόμενου οχυρού «ΣΚΥΛΛΑ». Πράγματι ο Νικολάκη Εφέντης, υπακούοντας στη φωνή της πατρογονικής ελληνικής καταγωγής του πείστηκε και μέσα στο σπίτι του Ιωάννη Λάππα σχεδίασε κρυφά και επί δύο συνεχείς νύχτες τα οχυρά και τα παρέδωσε σ' αυτόν, ο οποίος στη συνέχεια, μέσω ενός χωρικού αγγελιοφόρου, τα έστειλε στο Ελληνικό Στρατηγείο στο Εμίν Αγά, και ακολούθησε την 21η Φεβρουαρίου η, ύστερα από 500 χρόνια σκλαβιά, απελευθέρωση της πόλεως των Ιωαννίνων. Αυτό φαίνεται από πολλά στοιχεία και αναφορές του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Με την υπ. αριθμ. 192 πολεμική έκθεση του ΓΕΣ αναφέρεται ως «ο ομογενής αξιωματικός».
Η μεταβίβαση κάθε πληροφορίας γινόταν αποκλειστικά στο Ελληνικό Κομιτάτο Ιωαννίνων και διαβιβαζόταν στο Ελληνικό στρατηγείο. Η υπ. αριθμ. 877/31-12-1912 πληροφορία από τα Ιωάννινα αναφέρονται: Αριθμοί και είδη πυροβόλων ανά τοποθεσία, πληροφορεί ότι αν δεν υποχωρούσε ο στρατός το Μπιζάνι θα παρεδίδετο και μεταξύ άλλων συμβουλεύει η έφοδος δεν πρέπει να γίνει ημέρα αλλά «μετά δύο νυχθημέρων βροχή οβίδων».
ΔΕΙΤΕ: Βασιλιάς Γεώργιος Α' - Η ζωή και η δολοφονία του Γεώργιου Γκλύξμπουρκ (χρονικό, φωτό και video)
Η υπ. αριθμ. 1100/12-1-1913 πληροφορία από το Ιωάννινα ενημερώνει ότι 100 στρατιώτες «νύκτωρ καταγίνονται δι' επισκευήν». Με την υπ. αριθμ. 1314/4-2-1913 πληροφορία από τα Ιωάννινα παραθέτει τον αριθμό των τηλεβόλων του Μπιζανίου με λεπτομερή περιγραφή βεληνεκούς, ταχυβολίας, δ/νση βολής κ.λπ. στοιχεία. Ο Β. Λάππας αφηγείται: «Ο Ν. Μιζαντζιόγλου επεσήμανε την αστοχία του Ελληνικού πυροβολικού και παρεκλήθηκε να στείλει ακριβείς θέσεις των πυροβολείων και ιδιαίτερα του πυροβολείου «Σκύλλα». Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται από την Πολεμική Έκθεση Νο 879/3-1-1913.
Όσα υπέδειξε ο Νικολάκης Εφέντης ήταν και ακριβή και αν κανείς διαβάσει την εξέλιξη της μάχης του Μπιζανίου θα παρατηρήσει ότι μετά δύο νυχθημερών βροχή οβίδων κατελήφθη αυτή η οχυρά θέση και στην συνέχεια απελευθερώθηκαν τα Ιωάννινα συνελληφθηκαν δε αιχμάλωτοι 30.000 Τούρκοι, 1.000 Τούρκοι αξιωματικοί και πλήθος εφοδίων. Η μεγάλη σημασία της ηρωικής αυτής πράξεως του Νικολάκη Εφέντη είναι ανυπολόγιστη και είναι άγνωστο εάν κατά την περίοδο εκείνη χωρίς αυτόν θα είχε επιτευχθεί η πτώση του Μπιζανίου, και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Όμως, το τέλος του Νικολάκη Εφέντη και της οικογένειάς του ήταν τραγική. Όταν συνελήφθη, ως αιχμάλωτος, από το Ελληνικό Στρατό και τον παρουσίασαν στον Αρχιστράτηγο Διάδοχο, αυτός τον ρώτησε τι θα ήθελε ως αντάλλαγμα για την μεγάλη του προσφορά.
ο αφανής ήρωας στη Μάχη του Μπιζανίου
Νικολάκη Εφέντης. Το άδοξο τέλος του καλύτερου
Έλληνα κατασκόπου, που προδόθηκε μετά την
απελευθέρωση των Ιωαννίνων...
Κατά τον Β’ Βαλκανικό πόλεμο για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Τούρκους, χρειάστηκε ένας σκληρός πεντάμηνος αγώνας, κατά τον οποίο χύθηκε πολύ αίμα. Αφανείς ήρωες αυτού του αγώνα ήταν οι Έλληνες κατάσκοποι, που με κίνδυνο της ζωής τους, ξεπερνούσαν κάθε εμπόδιο. Στον αόρατο πόλεμο των κατασκόπων εντάχτηκαν άνδρες και γυναίκες από όλες τις κοινωνικές τάξεις, χωρίς να υπολογίζουν τις αγχόνες των Τούρκων. Πολλές φορές, οι πληροφορίες τους αποδείχτηκαν πιο σημαντικές από τις εφόδους των στρατιωτών.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανθρώπου που βοήθησε τον αγώνα με τις πληροφορίες του, ήταν αυτό του Νικολάκη Εφέντη. Ο ελληνικής καταγωγής, Νικολάκη Εφέντης, ήταν υπασπιστής του Τούρκου διοικητή στο οχυρό του Μπιζανίου, και αποτέλεσε πρόσωπο- κλειδί για την καταστροφή της «Σκύλλας», ενός απόρθητου οχυρού, που είχε αποδεκατίσει τον ελληνικό στρατό.
Ο Νικολάκη Εφέντης γνώριζε πολύ καλά τη διάταξη των τουρκικών πυροβόλων στην περιοχή του Μπιζανίου. Αυτό γιατί ο τότε υπεύθυνος για την ανακατασκευή του φρουρίου, Γερμανός στρατηγός Φον Ντε Γκολτ αποχώρησε, αφήνοντάς του την επίβλεψη. Όταν οι Έλληνες αποφάσισαν να προσεγγίσουν τον Νικολάκη Εφέντη έστειλαν σαν μεσολαβητή τον δεσπότη Γερβάσιο από την Καισαρεία.
Ο δεσπότης τον έπεισε όχι μόνο να δώσει στους Έλληνες πολύτιμες πληροφορίες για το οχυρό, αλλά και να φτιάξει αντίγραφα της οχύρωσης. Η χαρτογράφηση έγινε με έναν ειδικό κώδικα που μετέτρεπε το κείμενο σε αριθμούς. Σύντομα, οι πληροφορίες έφτασαν στο ελληνικό επιτελείο μέσω ενός χωρικού. Το οχυρό «Σκύλλα» δεν είχε πλέον καμία τύχη. Δύο μέρες μετά, καταστράφηκε.
Ο Νικολάκη Εφέντης, αν και βοήθησε τους Έλληνες, είχε ένα τραγικό τέλος που οφείλεται στην επιπολαιότητα ενός δημοσιογράφου της εποχής, που τον πρόδωσε κατά λάθος. Δείτε στο βίντεο τη συγκλονιστική μαρτυρία, που σώζεται στο αρχείο του κατασκόπου Αθανάσιου Τσεκούρα, ο οποίος ήταν ο αρχικός σύνδεσμος των Ελλήνων με τον Νικολάκη Εφέντη, καθώς και άλλες ενέργειες του κατασκοπευτικού μετώπου. mixanitouxronou.gr
Βίντεο:
Η Μηχανή του Χρόνου «Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων
Το έπος των εθελοντών» Α' Μέρος 21 Σεπ 2017 Μ.τ.Χ. S05E20
50:16
Β΄ Μέρος 22 Σεπ 2017 Η Μηχανή του Χρόνου
– «Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων –
Ο πόλεμος των κατασκόπων»
Γιατί η ιστορική φωτογραφία του διαδόχου Κωνσταντίνου
στο χάνι Εμίν Αγάν δεν θα υπήρχε, εάν ο παράτολμος
ταγματάρχης Βελισσαρίου δεν τον είχε παρακούσει.
στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων.
Το επιτελείο του ελληνικού στρατού ποζάρει στον φωτογραφικό φακό κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Κεντρικό πρόσωπο είναι ο αρχιστράτηγος και διάδοχος Κωνσταντίνος. Αριστερά του βρίσκεται ο οδηγός του Π. Καραπάνος και ανάμεσα τους, ο επιστήθιος φίλος του και μετέπειτα δικτάτορας της χώρας, λοχαγός του μηχανικού Ιωάννης Μεταξάς, που ανήκε στο επιτελείο.
Στη φωτογραφία διακρίνονται επίσης ο αντισυνταγματάρχης Β. Δούσμανης, ο λοχαγός Παπακωνσταντίνος και ο υποστράτηγος Π. Δαγκλής. Η αρχική φωτογραφία τραβήχτηκε στην κεντρική είσοδο του Χάνι Εμίν Αγά στα Γιάννενα (σημερινό μουσείο Πολέμου) τις πρώτες μέρες μετά την απελευθέρωση από τους φωτογράφους, Αριστοτέλη Ρωμαϊδη και F. Zeitz και επιχρωματίστηκε από τον Χρήστο Καπλάνη.
Το επιτελείο του διαδόχου Κωνσταντίνου στο Χάνι Εμίν Αγά.
Τον Φεβρουάριο 1913 η επίλεκτη ομάδα του στρατού είχε καταλύσει έξω από τα Ιωάννινα, στο Χάνι Εμίν Αγά, απ’ όπου διεύθυναν τις επιχειρήσεις στην Ήπειρο. Ο βασικός προβληματισμός τους αφορούσε στο οχυρό Μπιζάνι, όπου 30.000 Τούρκοι με επικεφαλής τον Εσσάτ Πασά απέκρουαν με σφοδρότητα όλες τις επιθέσεις των Ελλήνων.
Το Μπιζάνι ήταν ένας λόφος νότια των Ιωαννίνων, ένα φυσικό οχυρό για τους Τούρκους, το οποίο ήταν απόρθητο για τον ελληνικό στρατό.
Αριστερά Πρίγκιπας Αλέξανδρος, λοχαγός Ι. Μεταξάς, αρχιστράτηγος
Κωνσταντίνος, πρίγκιπας Γεώργιος, πρίγκιπας Χριστόφορος
Τα ελληνικά στρατεύματα μάταια προσπαθούσαν επί τέσσερις μήνες να το κυριεύσουν. Ο διάδοχος Κωνσταντίνος με το επιτελείο βρίσκονταν στο Χάνι Εμίν Αγά και πάσχιζαν να βρουν μια λύση για να καταλάβουν το Μπιζάνι. Για την επιτυχία του ήταν σημαντικός ο ρόλος των ελλήνων κατασκόπων, οι οποίοι βρίσκονταν στα τούρκικα στρατεύματα και η συμβολή του Νικολάκη Εφέντη, που υπηρετούσε στο τουρκικό επιτελείο και έδωσε κρίσιμες στρατιωτικές πληροφορίες, στην ελληνική πλευρά. Ωστόσο, τελικά, η προσβολή του οχυρού έγινε εφικτή χάρη στις πρωτοβουλίες των διοικητών Ιωάννη Βελισσαρίου και Γιώργου Ιατρίδη, οι οποίοι παράκουσαν τις εντολές του στρατηγείου και έδρασαν αυτοβούλως.
Η απελευθέρωση
Οι Έλληνες υπερίσχυαν πλέον αριθμητικά των Τούρκων, καθώς είχαν καταφθάσει ενισχύσεις από τη Μακεδονία. Το σχέδιο, όπως τα περισσότερα πετυχημένα στρατιωτικά εγχειρήματα, στήθηκε με σκοπό ο εχθρός να παραπλανηθεί. Τα ελληνικά στρατεύματα θα περικύκλωναν δυτικά από τα άκρα την οχύρωση των Τούρκων, ενώ παράλληλα θα μαίνονταν επιθέσεις κεντρικά και ανατολικά. Παράλληλα, οι Εύζωνες είχαν καταστρέψει τα τηλεφωνικά δίκτυα διακόπτοντας την επικοινωνία των οχυρών με την πόλη. Η κίνηση του 1ου Συντάγματος Ευζώνων, με ταγματάρχη τον Βελισσαρίου, να πλησιάσει τα Γιάννενα παρά τις εντολές, έκρινε την έκβαση της μάχης.
Μάχη Μπιζανίου. Η-ανάγνωση της παράδοσης.
Διακρίνεται η λευκή σημαία.
Η απουσία επικοινωνίας με το οχυρό οδήγησε τον Εσσάτ Πασά να πιστέψει ότι το Μπιζάνι έπεσε ενώ στην πραγματικότητα στέκονταν ακόμη ανέπαφο. Τότε, έδωσε εντολή να παραδοθούν στον ελληνικό στρατό άνευ όρων. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Φεβρουαρίου, Τούρκοι αξιωματικοί παρέδωσαν στον διάδοχο Κωνσταντίνο, που βρίσκονταν στο Εμίν Αγά, την πόλη των Ιωαννίνων. Η πρωτοβουλία του Βελισσαρίου κατέστη σωτήρια για τα ελληνικά στρατεύματα που πάλευαν για μήνες και χιλιάδες ζωές Ελλήνων και Τούρκων σώθηκαν. Η τολμηρή του πράξη οδήγησε τον διάδοχο Κωνσταντίνο να του πει τη θρυλική φράση «ή θα σε ραπίσω ή θα σε φιλήσω, προτιμώ να σε φιλήσω».
Στις 21 Φεβρουαρίου 1913 τα Ιωάννινα ήταν πλέον ελεύθερα ύστερα από 480 χρόνια σκλαβιάς. Τον επόμενο μήνα δολοφονήθηκε ο Γεώργιος Α’ και ο διάδοχος Κωνσταντίνος ορκίστηκε Βασιλιάς της Ελλάδας.
• Η πορεία του στρατού για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους - σπάνιο βίντεο εποχής του 1912
Η δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου Α' και το γερμανικό
σχέδιο εξόντωσης του που έμεινε ανεξιχνίαστο
Το έγκλημα κατά του Ελληνισμού που ανέκοψε την πορεία απελευθέρωσης των αλύτρωτων πατρίδων προς όφελος των γερμανικών επιδιώξεων στα Βαλκάνια » Διαβάστε το αφιέρωμα »
Η δολοφονία του βασιλιά Γεώργιου του Α', τον Μάρτιο του 1913 στη Θεσσαλονίκη, αποτελεί κατά μία έννοια το ελληνικό αντίστοιχο της δολοφονίας του Αμερικανού προέδρου Τζ. Κέννεντυ, που συνέβη 50 χρόνια αργότερα στο Ντάλλας των Η.Π.Α. Και στις δυο περιπτώσεις: το θύμα ήταν ο ανώτερος πολιτειακός παράγοντας της χώρας, οι αρχές υιοθέτησανσχεδόν από την αρχή τη θεωρία του «μοναχικού δράστη» με προσωπικά κίνητρα, ο βασικός ύποπτος βγήκε από τη μέση προτού ολοκληρωθεί η ανάκριση, ενώ στο πέρασμα του χρόνου αναπτύχθηκαν ποικίλες θεωρίες για την πραγματική ταυτότητα των δραστών και τη συνωμοσία που κρυβόταν πίσω τους… Όταν... » Διαβάστε την συνέχεια »
Βιβλιογραφία
• Αρχείο εφημερίδων «Εμπρός», «Νέα Αλήθεια» και «Πατρίς» eglima.org
• Σ. Καργάκου: «Η δολοφονία του Γεωργίου Α’», εφημερίδα «Απογευματινή» (17 Μαΐου 1992)
• Walter Christmas: «King George of Greece», Λονδίνο 1914
• Γεωργίου Φιλάρετου: «Σημειώσεις από του 75ου υψώματος», Αθήνα 1928
• Λεωνίδα Παρασκευόπουλου «Αναμνήσεις 1896-1920», Αθήνα 1933-34
• Γιάννη Κορδάτου: «Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας», Αθήνα 1957-1959
• Θεόδωρου Πάγκαλου: «Απομνημονεύματα», εκδόσεις «Κέδρος», Αθήνα 1959
• Γενναδίου Δ. Χατζηαποστόλου: «Η αυτοβιογραφία μου, η εγκατάλειψις του Επισκοπικού αξιώματος και η υψηλόφρων και αδιάβλητος στάσις της Εκκλησίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου», Αθήνα 1962
• (1). Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών. Τόμος ΙΔ'. Αθήνα 1980.• Σ. Καργάκου: «Η δολοφονία του Γεωργίου Α’», εφημερίδα «Απογευματινή» (17 Μαΐου 1992)
• Walter Christmas: «King George of Greece», Λονδίνο 1914
• Γεωργίου Φιλάρετου: «Σημειώσεις από του 75ου υψώματος», Αθήνα 1928
• Λεωνίδα Παρασκευόπουλου «Αναμνήσεις 1896-1920», Αθήνα 1933-34
• Γιάννη Κορδάτου: «Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας», Αθήνα 1957-1959
• Θεόδωρου Πάγκαλου: «Απομνημονεύματα», εκδόσεις «Κέδρος», Αθήνα 1959
• Γενναδίου Δ. Χατζηαποστόλου: «Η αυτοβιογραφία μου, η εγκατάλειψις του Επισκοπικού αξιώματος και η υψηλόφρων και αδιάβλητος στάσις της Εκκλησίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου», Αθήνα 1962
• Σπύρου Μαρκεζίνη: «Πολιτική ιστορία της νεωτέρας Ελλάδος» (3ος τόμος), εκδόσεις «Πάπυρος», Αθήνα 1966
• Συλλογικό: «Ιστορία του ελληνικού έθνους» (τόμος ΙΔ’), «Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.», Αθήνα 1977-Γεώργιου Μελά: «Ο Κωνσταντίνος: Αναμνήσεις του πρώην γραμματέως του» (επιμ.: Π. Πετρίδης), εκδόσεις «UniversityStudioPress», Αθήνα 2000
* • Μια συντετμημένη εκδοχή του άρθρου αυτού, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ιστορικά Θέματα», τεύχος 61, Απρίλιος 2007.
• Μπιζάνι - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ - mixanitouxronou.gr
• Λορέντζος Μαβίλης, ποιητής, κυρίως σονέτων, δημοτικιστὴς καὶ ἐθνικὸς ἀγωνιστής. Τὰ σονέτα ἐλήφθησαν ἐκ τοῦ περιοδικοῦ «Γράμματα», τ.13 & τ.14, Ἀλεξάνδρεια, ἔτος Β´, 1913. www.tideon.org • Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα» τόμος 39, σελ. 345
• Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «Ελευθερουδάκη» τόμος 8, σελ. 879
- Δείτε το αφιέρωμα στον Διονύσιο τον Φιλόσοφο ΕΔΩ: 10 Οκτωβρίου η ορθόδοξη εκκλησία, τιμά σαν Πρωτομάρτυρα του Ελληνισμού και της Χριστιανοσύνης, τον Διονύσιο τον Φιλόσοφο, τον Φλογερό Δεσπότη, που ξεσήκωσε τη Θεσσαλία και την Ήπειρο. http://www.sophia-ntrekou.gr/2016/10/agios.dionisios.filosofos.html
Σχετικά θέματα:
• Η πορεία του στρατού για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους - σπάνιο βίντεο εποχής του 1912
• Βασιλιάς Γεώργιος Α' - Η ζωή και η δολοφονία του Γεώργιου Γκλύξμπουρκ
• Φωτογραφίες από την Ελλάδα του 1903-1920
ΕΠΙΣΗΣ: Η φονική μάχη των Γιαννιτσών ήταν η σημαντικότερη των Βαλκανικών Πολέμων για τον ελληνικό στρατό. Οι απώλειες ήταν 188 νεκροί και 973 τραυματίες, αλλά άνοιξε ο δρόμος για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (βίντεο). mixanitouxronou.gr - Μπιζάνι - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Δρίσκος ή Μπιζάνι Ιωαννίνων. Το πανίσχυρο οχυρό των Τούρκων που κατασκεύασε ο Γερμανός στρατηγός Γκόλτζ για να αποκρούσει την επίθεση των Ελλήνων. Πως παραδόθηκαν οι τούρκοι πυροβολητές. mixanitouxronou.gr
Το ύψωμα στο Μπιζάνι νότια των Ιωαννίνων υπήρξε κρίσιμο σημείο άμυνας που επέλεξαν οι Τούρκοι για να εμποδίσουν την προέλαση του ελληνικού στρατού που αγωνιζόταν να απελευθερώσει τα Ιωάννινα κατά τον Α' Βαλκανικό πόλεμο το 1913.
ΒΙΝΤΕΟ: "Τα πήραμε τα Γιάννενα, μάτια πολλά το λένε, μάτια πολλά το λένε όπου γεννούν και κλαίνε. Το λεν΄ τα πουλιά των Γρεβενών κι αηδόνια του Μετσόβου, όπου τα σκίαζεν η παγωνιά κι ανατριχίλα φόβου. Το λένε οι Τούρκοι στα βουνά κι οι πέρδικες στ’ αυλάκια. Το λέει κι ο πετροκότσυφας σε ένα χλωρό κλαράκι. Το λεν΄ οι χτύποι και οι βροντές, το λένε και οι καμπάνες, το λένε κι οι χαρούμενες κι οι μαυροφόρες μάνες. Το λένε κι οι Γιαννιώτισσες που ζούσαν χρόνια βόγγου, το λένε και οι Σουλιώτισσες κι οι βράχοι του Ζαλόγγου".
«Δεν ήρθε πρώιμα η άνοιξη κι ουδέ το καλοκαίρι. Χαιρόμαστε, χορεύουμε και ψιλοτραγουδάμε, γιατί ελευτερωθήκανε, αητέ, τα Γιάννενά μας!»
Αρχίζει η τελική επίθεση στο Μπιζάνι (18-2-1913)
Από την σειρά ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ, ΕΡΤ
Βίντεο: Περίοδος γεγονότων 20/02/1967 - 21/02/1967: Εορτασμός της 54ης επετείου απελευθέρωσης των Ιωαννίνων παρουσία του τέως Κωνσταντίνου Β' ή Γκλύξμπουργκ: α) άφιξη στην Πρέβεζα, β) υποδοχή στη Φιλιππιάδα, γ) κατάθεση στεφάνου στο Χάνι Εμίν Αγά, δ) άφιξη στα Ιωάννινα, ε) αποκαλυπτήρια ανδριάντα των μαχητών του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-1941 στο Καλπάκι, στ) επίσημο γεύμα του Δημάρχου Ιωαννίνων, ζ) επίσημη δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό των Ιωαννίνων, η) παρέλαση στα Ιωάννινα.
Ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ από το Κινηματογραφικό Αρχείο
του Πολεμικού Μουσείου, διάρκειας 16':35", με θέμα
τους αγώνες για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων
στις 21 Φεβρουαρίου 1913. [παραγωγή 2007]
Από το ντοκιμαντέρ «ΓΙΑΝΝΕΝΑ του στοχασμού
και των θρύλων», παραγωγής ΕΡΤ (2013)
και των θρύλων», παραγωγής ΕΡΤ (2013)
Μάχη του Μπιζανίου και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων (1912 -1913)
