Υπογραφή απόφασης για Αποτέφρωση Νεκρών στην Αθήνα
της Σοφίας Ντρέκου
Η ταφή των νεκρών, δεν αποτελεί δογματικό θέμα με την έννοια κάποιου δογματικού όρου. Η ανάσταση των νεκρών, στην οποία πιστεύει η Εκκλησία, δεν θα εξαρτηθεί από την ταφή ή την καύση τους. Αλλά και από την άλλη πλευρά, η ταφή των νεκρών δεν είναι άσχετη με τη δογματική πίστη της Εκκλησίας. Η προτίμηση της ταφής και η απόρριψη της καύσεως των νεκρών συνδέονται στενά με την πίστη της Εκκλησίας για τον άνθρωπο και το σκοπό της υπάρξεώς του.
«Πράσινο φως» για την εγκατάσταση αποτεφρωτηρίου νεκρών στην περιοχή Ελαιώνα του δήμου Αθηναίων, ανοίγει με απόφασή του, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Σταθάκης. (Το 2012 εκλέχτηκε βουλευτής με το ΣΥΡΙΖΑ και στις 5 Νοεμβρίου του 2016 ορίστηκε υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αξίωμα που διατήρησε μέχρι τον Ιούλιο του 2019).
«Με την απόφαση αυτή δίνεται λύση σε ένα αίτημα σημαντικής μερίδας πολιτών, το οποίο εκκρεμούσε επί δεκαετίες» δήλωσε ο υπουργός και πρόσθεσε: «Δίνεται η δυνατότητα στον δήμο Αθηναίων να αξιοποιήσει κοινόχρηστους χώρους που κατέχει στην περιοχή, ξεπερνώντας τη δυσκαμψία του θεσμικού πλαισίου για ένα ζήτημα κοινωφελούς λειτουργίας. Δυνατότητα που είναι συμβατή με το νέο Προεδρικό Διάταγμα των χρήσεων γης, σύμφωνα με το οποίο οι εγκαταστάσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται πλέον στις κοινωνικές εξυπηρετήσεις για τους κατοίκους».
Prime Minister GR: Η υπογραφή της απόφασης για τη δημιουργία Κέντρου Αποτέφρωσης Νεκρών στο Δήμο Αθηναίων από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γ. Σταθάκη, είναι μια από τις πιο σημαντικές αλλά ταυτόχρονα και πιο αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Ήταν αυτονόητο και γίνεται πράξη. 2:22 μ.μ. · 12 Μαρ 2019· Twitter Web Client
Καύση των νεκρών: Η αποτέφρωση ονομάζεται
η διαδικασία της καύσης της σορού των νεκρών.
Διεθνώς: Στη Γαλλία η αποτέφρωση νεκρών επιτράπηκε με διάταγμα από το 1789, αλλά ρυθμίστηκε πληρέστερα με νόμο της 15ης Νοεμβρίου 1887. Στη Γερμανία διασφαλίζεται με έναν συνδυασμό διατάξεων ο σεβασμός στη βούληση του αποθανόντος και με νόμο του 1934 περί αποτέφρωσης των νεκρών εξισώνεται με την ταφή. Στην Ισπανία το θέμα ρυθμίστηκε το 1945 με τον νόμο περί θρησκευτικής ελευθερίας. Στη Βρετανία επιτρέπεται η αποτέφρωση των νεκρών με δικαστική απόφαση του 1884.
Κατά το 2007 εκτιμάται ότι τα ποσοστά αποτέφρωσης στη Βρετανία, στην Ελβετία, στη Σουηδία, στην Ολλανδία, στη Νορβηγία και στη Δανία ξεπερνούν το 50%. Στην Ιαπωνία φτάνει το 99%, στην Αυστραλία το 48% και στις ΗΠΑ το 21%.
Ελλάδα: Στην Ελλάδα το θέμα τέθηκε για πρώτη φορά το 1987, όταν ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Μιλτιάδης Έβερτ απέστειλε σχετική επιστολή στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Μετά από σχεδόν 20 χρόνια, το 2006, επιτράπηκε και στην Ελλάδα με την ψήφιση σχετικού νόμου (3448/2006, άρθρο 35) η αποτέφρωση σε όσους το επιτρέπουν οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Εντούτοις δεν έχει προχωρήσει η υλοποίηση αυτής της νομικής πρόβλεψης καθώς παραμένει σε εκκρεμότητα το ζήτημα της χωροθέτησης.
Λόγοι επιλογής: Η αποτέφρωση των νεκρών τυγχάνει σήμερα μεγάλης προτίμησης σε όλο τον κόσμο για διάφορους λόγους:
1. Απαλλάσσει τις οικογένειες των νεκρών από την υποχρεωτική εκταφή της σορού, τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλεί η θέα των οστών ή η ατελής αποσύνθεσή της σορού.
2. Αποφεύγονται τα έξοδα κατασκευής - συντήρησης τάφου.
3. Αποφεύγεται η επιβάρυνση του περιβάλλοντος (γης, και υδροφόρου ορίζοντα) των νεκροταφείων τα περισσότερα των οποίων είναι εντός του οικιστικού ιστού των πόλεων και κορεσμένα. [Από την εφημερίδα «Το Βήμα», 31 Δεκεμβρίου 2006.]
Η κηδεία στην Ελλάδα
Ενώ γενικά κηδεία ονομάζεται το σύνολο εκείνο των φροντίδων και τελετών που γίνονται μετά το θάνατο κάποιου από την οικογένεια και την κοινότητά του. Ετυμολογικά η λέξη προέρχεται από το ρήμα «κήδομαι» που σημαίνει στη νεοελληνική φροντίζω, επιμελούμαι. (βλ. ΕΔΩ)
Τα ταφικά έθιμα διαφέρουν από λαό σε λαό και έχουν
μεταβληθεί στη διάρκεια των χρόνων. Ενδεικτικά αναφέρονται:
• Καύση αντί για ταφή των νεκρών.
• Ταρίχευση και μουμιοποίηση από τους Αρχαίους Αιγυπτίους.
• Ταφή πολεμιστών σε τύμβο.
• Διαφορετικά έθιμα για το πένθος, όπως τεμαχισμό ή αποσάρκωση
των νεκρών και προσφορά της σορού στα στοιχεία της φύσης.
Aπό την εποχή του κυκλαδικού πολιτισμού γύρω στο 3000 π.Χ. ως την υπο-μυκηναϊκή περίοδο το 1100 με 1200 π.Χ. οι Έλληνες εφάρμοζαν τον ενταφιασμό ως αποκλειστική πρακτική κήδευσης. Η κηδεία στους αρχαίους Έλληνες από την ομηρική εποχή περιελάμβανε την πρόθεση, την εκφορά, την ταφή και τον περίδειπνο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτή η διαδικασία ακολουθείται στην Ελλάδα πιστά μέχρι και σήμερα.
Το κρεματόριο της Ριτσώνας: Το πρώτο Ελληνικό, ιδιωτικό αποτεφρωτήριο βρίσκεται περίπου 74χλμ μακριά από την Αθήνα, στη Ριτσώνα του νομού Βοιωτίας. Η μονάδα αποτεφρώσεως νεκρών ξεκίνησε το έργο της στην Ελλάδα στις 30 Σεπτεμβρίου 2019. Η λειτουργία του ξεκινά 13 χρόνια μετά την ψήφιση του σχετικού νόμου με τον οποίο επετράπη η λειτουργία αποτεφρωτηρίου στην Ελλάδα. Ο πρόεδρος της «Ελληνικής Κοινωνίας Αποτέφρωσης» και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του αποτεφρωτηρίου, Αντώνης Αλακιώτης, δήλωσε μεταξύ άλλων ότι: «η αλλαγή των ταφικών εθίμων είναι από τις πιο δύσκολες και πιο αργά μεταβαλλόμενες συνήθειες σε μία κοινωνία. […] Η αποτέφρωση των νεκρών είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στον «χριστιανικό» κόσμο, δηλαδή στην Ευρώπη, στις Η.Π.Α., τον Καναδά κ.τλ.».
Έως τώρα οι συγγενείς των νεκρών που είχαν εκφράσει την επιθυμία της καύσης, αντί της ταφής αναγκάζονταν να καταφεύγουν σε κρεματόριο της Βουλγαρίας. Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2018 έγιναν κιόλας οι πρώτες αποτεφρώσεις.
Με ανακύκλωση σκουπιδιών παραλληλίζει
την αποτέφρωση νεκρών η Ιερά Σύνοδος
«Η Ιερά Σύνοδος αρνείται ότι είναι αξιοπρεπές για τον νεκρό να καεί σε κλίβανο» απεφάνθη η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, στην τρίτη συνεδρία της, την Πέμπτη, για τον μήνα Ιανουάριο (2016), υπό την προεδρία του αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε, η Εκκλησία θεωρεί το ανθρώπινο σώμα ως ναό του Αγίου Πνεύματος, στοιχείο της υποστάσεως του ανθρώπου, που έχει πλασθεί κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού και για τον λόγο αυτό η ορθόδοξη χριστιανική παράδοση αντιμετωπίζει το νεκρό σώμα «όχι ως “στερεό απόβλητο”, όπως οι απολογητές της αποτέφρωσης, αλλά το περιβάλλει με σεβασμό και τιμή ως έκφραση αγάπης προς το κεκοιμημένο μέλος της».
Υπενθυμίζεται, τονίζεται στη σχετική ανακοίνωση, ότι κατά τη σύγχρονη διαδικασία τής κατ’ ευφημισμόν «αποτεφρώσεως» μετά την καύση της σορού σε κλίβανο, ο ανθρώπινος σκελετός ρίχνεται σε ηλεκτρικό σπαστήρα (μίξερ, cremulator), θρυμματίζεται και μετατρέπεται σε σκόνη. Η Ιερά Σύνοδος αρνείται ότι είναι αξιοπρεπές για τον νεκρό να καεί σε κλίβανο και να θρυμματισθεί σε μίξερ και δεν διακρίνει ιδιαίτερες διαφορές «της σύγχρονης ''αποτέφρωσης νεκρών'' και της διαδικασίας ανακύκλωσης απορριμμάτων».
Κατά τη σημερινή συνεδρία, η ΔΙΣ επικύρωσε τα πρακτικά της προηγουμένης συνεδρίας και εν συνεχεία ασχολήθηκε με το εκκρεμές νομοσχέδιο με τίτλο «Μέτρα για την επιτάχυνση του κυβερνητικού έργου και άλλες διατάξεις», κατά το άρθρο 21 του οποίου καθένας μπορεί να επιλέξει, μεταξύ άλλων, τον «τύπο τελετής της κηδείας» του και η δήλωση αυτή είναι υποχρεωτική για όλα τα όργανα ή υπηρεσίες «που επιμελούνται της ταφής του νεκρού», αρκεί να μην προσκρούει σε «κανόνες δημόσιας τάξης, υγιεινής ή στα χρηστά ήθη».
Σύμφωνα με τη ΔΙΣ, «με την παραπάνω γενική διατύπωση παραβιάζεται η θρησκευτική ελευθερία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι ιερείς της οποίας δεν μπορούν διά νόμου να υποχρεωθούν να τελέσουν εξόδιο ακολουθία, εάν κάποιος ζήτησε θρησκευτική κηδεία, αλλά με την ίδια ή άλλη δήλωση είχε επιλέξει την αποτέφρωση της σορού του».
Δηλώσεις Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου για την καύση των νεκρών
Σύμφωνα με τη ΔΙΣ, «με την παραπάνω γενική διατύπωση παραβιάζεται η θρησκευτική ελευθερία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι ιερείς της οποίας δεν μπορούν διά νόμου να υποχρεωθούν να τελέσουν εξόδιο ακολουθία, εάν κάποιος ζήτησε θρησκευτική κηδεία, αλλά με την ίδια ή άλλη δήλωση είχε επιλέξει την αποτέφρωση της σορού του».
Δυστυχώς, υπογραμμίζει σχετικά η ΔΙΣ, ορισμένοι δήμοι αντί να αντιμετωπίσουν τη λειτουργική κατάσταση των κορεσμένων ή προβληματικών κοιμητηρίων τους, σπεύδουν να δηλώσουν έτοιμοι για δαπάνες αγοράς οικοπέδων και εξοπλισμού για την εγκατάσταση κέντρων αποτέφρωσης, ουσιαστικά υπονοώντας ότι όποιος επιμένει στην παράδοση της ταφής, θα συνεχίσει να υφίσταται απαξιωτική μεταχείριση.
«Στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνοντας μέριμνα για τον ορθόδοξο λαό, η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε τη σύσταση Επιτροπής, η οποία θα υποβάλλει σχετική εισήγηση, ώστε να υπάρξει διαβούλευση της Εκκλησίας με τους αρμόδιους κρατικούς και αυτοδιοικητικούς φορείς», σημειώνεται στο τέλος της ανακοίνωσης.
Πολλοί είναι εκείνοι που επιλέγουν την αποτέφρωση αντί για την ταφή ενός νεκρού, συνήθως κατόπιν επιθυμίας του εκλιπόντος. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες μέχρι το 2025 περίπου το 56% των Αμερικανών θα επιλέγουν την αποτέφρωση αντί για την πολυδάπανη ταφή σε νεκροταφείο. Στην Ελλάδα αν και έχει ψηφιστεί η εγκαθίδρυση αποτεφρωτήρα, πολλοί αντιδρούν επικαλούμενοι τη θρησκεία, και η δημιουργία του έχει πάει πίσω. Την ίδια ώρα είναι κοινό μυστικό ότι τα οικονομικά συμφέροντα πίσω από τις κηδείες και την παραδοσιακή ταφή είναι τεράστια. Μέχρι στιγμής όσοι είχαν επιλέξει την αποτέφρωση οδηγούνταν στις περισσότερες περιπτώσεις στη Βουλγαρία.
Η χριστιανική θέση για την Καύση των Νεκρών
Η καύση των νεκρών από την άποψη της
χριστιανικής ανθρωπολογίας και ηθικής.
Η καύση των νεκρών και η διδασκαλία του Χριστιανισμού
ΚΑΥΣΗ ΚΑΙ ΤΑΦΗ.
Η καύση, όπως και η ταφή των νεκρών, δεν έχει μόνο πρακτικό, αλλά και βαθύ συμβολικό χαρακτήρα. Αντίστοιχα η προτίμηση της καύσεως ή της ταφής των νεκρών δεν εξαντλείται στο επίπεδο της λογικής, αλλά ανάγεται στο βαθύτερο είναι της υπάρξεως του ανθρώπου˙ ανάγεται στη στάση του απέναντι στο οξύτερο οριακό φαινόμενο της υπάρξεώς του, στον θάνατο. Και το νόημα που προσδίδει ο άνθρωπος στον θάνατο αποτυπώνεται στη μια ή την άλλη προτίμησή του.
Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ.
Γίνεται λοιπόν φανερό ότι και η ταφή των νεκρών, μολονότι δεν αποτελεί δογματικό θέμα, δεν παύει να συνδέεται άμεσα με τη χριστιανική δογματική διδασκαλία. Η ανάσταση των νεκρών, στην οποία πιστεύει η Εκκλησία, δεν θα εξαρτηθεί από την ταφή ή την καύση τους. Αλλά και από την άλλη πλευρά, η ταφή των νεκρών δεν είναι άσχετη με την πίστη στην ανάσταση. H προτίμηση της ταφής και η απόρριψη της καύσεως των νεκρών συνυφαίνονται με την όλη διδασκαλία της Εκκλησίας για τον άνθρωπο και τον σκοπό της υπάρξεώς του.
Η ΠΡΟΤΑΞΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ.
Η Εκκλησία δεν αποστρέφεται το σώμα, αλλά το τιμά. Ο άνθρωπος εικονίζει τον Θεό όχι μόνο ως ψυχή αλλά και ως σώμα. Και ο σκοπός της υπάρξεως του ανθρώπου είναι να δεχθεί μέσα του αυτόν που εικονίζει, δηλαδή τον Θεό. Όλα τα άλλα υποτάσσονται και εντάσσονται στον σκοπό αυτόν. Αν και η καύση του σώματος του ανθρώπου συμβαίνει να υπηρετεί αυτόν τον σκοπό, γίνεται όχι μόνο αποδεκτή αλλά και επιθυμητή. Έτσι οι Χριστιανοί που καταδικάζονταν στον διά πυράς θάνατο δεν τον απέφευγαν, αλλά τον υπέμεναν προσβλέποντας στην ένωσή τους με τον Χριστό(1).
ΤΙΜΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΩΜΑ.
Αποστροφή προς το σώμα παρατηρείται στις ανατολικές θρησκείες και την ειδωλολατρία. Για την Εκκλησία το ανθρώπινο σώμα είναι ναός του Αγίου Πνεύματος(2)˙ είναι η ζωντανή Εκκλησία, μέσα στην οποία καλείται να λατρεύσει ο άνθρωπος τον Θεό. Και οι άγιοι που λάτρευσαν αληθινά τον Θεό, θεμελιώνουν με τα λείψανά τους τις κτιστές Εκκλησίες, όπου λειτουργούνται οι πιστοί. Γι’ αυτό η Εκκλησία τιμά τα λείψανα των άγιων και τα διατηρεί ως πολύτιμους θησαυρούς.
Όπου το νεκρό σώμα θεωρείται ως λείψανο, ως σεβαστό δηλαδή κατάλοιπο της ανθρώπινης υπάρξεως, είναι φυσικό να τιμάται. Εκεί και η ταφή ή στη συνέχεια η διατήρηση των οστών είναι ιερή. Άλλωστε γνωρίζουμε σήμερα ότι και τα ξερά οστά διατηρούν ζωντανή τη βιολογική ταυτότητα του νεκρού, όχι όμως η στάχτη. Όπου όμως το νεκρό ανθρώπινο σώμα αντιμετωπίζεται ως μακάβριο πτώμα, είναι φυσικό να επιδιώκεται η εξαφάνισή του. Δεν διακρίνονται σύμβολα, αλλά φυσικά αντικείμενα με χρηστική ή και χρηματιστική αξία. Με τα προβλήματα μάλιστα των μεγάλων αστικών κέντρων θεωρείται λογικότερη και πρακτικότερη η καύση των νεκρών.
ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΥΣΗ.
Σε ολόκληρη την ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης και της αδιαίρετης Χριστιανοσύνης η καύση των νεκρών αντιμετωπίζεται ως ειδωλολατρική συνήθεια και θεωρείται ως αποκρουστική πράξη. Ειδικότερα ο δια πυράς θάνατος συνδέεται στην Παλαιά Διαθήκη με ειδεχθή εγκλήματα(3) . Η Καινή Διαθήκη θεωρεί αυτονόητη την ταφή των νεκρών(4) , ενώ στην ιστορία της Εκκλησίας μόνο διώκτες της κατέφευγαν στην αποτέφρωση των σωμάτων των Χριστιανών, για να εξαφανίσουν τη μνήμη τους και να πλήξουν την ελπίδα της αναστάσεώς τους(5). Κατά τους νεώτερους μάλιστα χρόνους η καύση των νεκρών εφαρμόσθηκε και ως κάποια μορφή εξαγνισμού του κόσμου από την παρουσία τους(6).
ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ.
Η θέληση για την εξαφάνιση ή τη διατήρηση του νεκρού σώματος στον τάφο συνδέεται άμεσα και με την όλη τοποθέτηση του ανθρώπου απέναντι στον θάνατο. Όταν κάποιος επιθυμεί να λησμονήσει τον θάνατο, είναι φυσικό να θέλει να εξαφανίσει καθετί που συνδέεται με αυτόν ή τον υπενθυμίζει. Και σε αυτό θωρακίζεται από τα σχετικά συστήματα της σύγχρονης κοινωνίας. Όλα βοηθούν στην αποσιώπηση του θανάτου. Μέσα στο κλίμα αυτό είναι φυσικό να επιδιώκεται και η εξαφάνιση του νεκρού ανθρώπινου σώματος. Η ταφή στο μνήμα διατηρεί τη μνήμη όχι μόνο του νεκρού, αλλά και του θανάτου. Και για να διατηρεί κάποιος τη μνήμη αυτή, χωρίς να ταλαιπωρείται, χρειάζεται να πιστεύει στη νίκη εναντίον του θανάτου. Ο Χριστιανός πιστεύει στη νίκη αυτήν και περιμένει την ανάσταση, που άφορα ολόκληρη τη σωματοψυχική του υπόσταση (7). Όταν υπάρχει η πίστη ή η προσδοκία αυτή, τότε και η στάση απέναντι στον θάνατο και το νεκρό σώμα γίνεται ανάλογη. Και η στάση αυτή εμπνέει το ήθος που καλλιεργήθηκε επί αιώνες στον τόπο αυτόν, ενώ η καύση εισάγει νέο ήθος.
ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΗΘΟΥΣ.
Η καύση των νεκρών δεν προσβάλλει άμεσα το δόγμα αισθήματος της αναστάσεως. Προσβάλλει όμως το αίσθημα και το ήθος που καλλιεργεί το δόγμα αυτό. Παραμορφώνει την προοπτική και την προσδοκία της Εκκλησίας για τον άνθρωπο. ’Έτσι θίγεται και το δόγμα, γιατί αυτό είναι οργανικά ενωμένο με το ήθος και τη ζωή της Εκκλησίας. Στον ελληνικό μάλιστα χώρο, όπου η καύση των νεκρών ήταν γνωστή κατά την προχριστιανική περίοδο, καθιερώθηκε από την Εκκλησία και διατηρήθηκε στη συνέχεια ως αυτονόητη η ταφή, που ήδη από τον Απόστολο Παύλο παραλληλίζεται με τη σπορά του κόκκου του σιταριού και συνδέεται με την προσδοκία της καινούργιας ζωής (8). Όταν σβήνει η προσδοκία αυτή, χάνει και η ταφή τη συμβολική διάστασή της.
Η ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ.
Το αίσθημα και το ήθος κάθε λαού απέναντι στους νεκρούς αποτυπώνεται και στη γλώσσα του. Και η αποτύπωση αυτή έχει ιδιαίτερη σπουδαιότητα, γιατί διατηρείται ζωντανή στην καθημερινή ζωή. Στην ελληνική γλώσσα ο νεκρός χαρακτηρίζεται ως κεκοιμημένος και το νεκροταφείο ως κοιμητήριο. Ποτέ δεν σκέφτεται κάποιος να κάψει αυτόν, για τον όποιο έχει το αίσθημα ότι κοιμάται, εκτός αν τον μισεί θανάσιμα. Επιπλέον ο νεκρός ονομάζεται συγχωρημένος. Και το ρήμα «πεθαίνω» έχει ως συνώνυμό του το «συγχωρούμαι». Η συγχώρηση αποτελεί μεγαλειώδη σύνθεση αισθήματος και ήθους. Ήθους, γιατί συμφιλιώνει αυτόν που συγχωρεί με αυτόν που συγχωρείται. Και αισθήματος, γιατί αυτός που συγχωρείται φιλοξενείται στον χώρο της προσωπικής ζωής αυτού που συγχωρεί. Παραμένει στη μνήμη του. Γίνονται γι’ αυτόν μνημόσυνα, και μάλιστα σε τακτά χρονικά διαστήματα, που συνδέονται παραδοσιακά με τις διάφορες φάσεις αλλοιώσεως του σώματος. Ο τάφος είναι μνήμα, δηλαδή τόπος μνήμης και επισκέψεως για όσους αγάπησαν και συγχώρησαν τον νεκρό. Έτσι εξακολουθεί να υπάρχει ως «συγχωρημένος».
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ.
Όταν υπάρχει το αίσθημα και το ήθος αυτό, δεν προβάλλεται θέμα χωροταξικού αδιεξόδου για την ταφή των νεκρών, όπως δεν προβάλλεται τέτοιο θέμα, όταν χρειάζεται να καλυφθούν άλλες ζωτικές ανάγκες της κοινωνίας. Η αίσθηση της ανάγκης να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη των νεκρών βρίσκει τους τόπους και τους τρόπους για την ικανοποίησή της. Η μνήμη των νεκρών θυμίζει τις ρίζες, την παράδοση, αλλά και το χρέος των ζωντανών απέναντί τους. Η λήθη των νεκρών αφήνει μετέωρη την κοινωνία των ζωντανών. Οποιαδήποτε κοινωνία, αλλά και ολόκληρη η ζωή είναι αδιανόητη χωρίς τους νεκρούς. Η γλώσσα, η θρησκεία, τα ήθη, τα έθιμα, ο πολιτισμός κληροδοτούνται από αυτούς δεν απορεί να μην αντανακλάται και σε όσα αυτοί κληροδότησαν.
ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ.
Ειδικότερα στο αίτημα της καύσεως Ορθοδόξων υπάρχει ένα λεπτό σημείο. Μπορεί κάποιος να ζητήσει να καεί μετά τον θάνατό του. Η καύση του όμως θα πραγματοποιηθεί από ανθρώπους που θα βρίσκονται στη ζωή. Και αυτοί είναι πολύ πιθανό -και στον ορθόδοξο κόσμο ίσως βέβαιο- να έχουν αντιλήψεις που έρχονται σε αντίθεση με την επιθυμία του. Πώς λοιπόν θα υποχρεωθούν να εκπληρώσουν την επιθυμία του εκλιπόντος; Και κατά πόσο η ατομική επιθυμία εκείνου, που εδώ εκφράζει μια τοποθέτηση απέναντι στο ανθρώπινο σώμα, δεν παραβιάζει την ελευθερία της συνειδήσεως εκείνων που είναι τοποθετημένοι διαφορετικά;
Στην Ιουστινιάνεια κωδικοποίηση υπάρχει το ακόλουθο παράδειγμα. Ένας Ρωμαίος πολίτης κατέστησε κάποιον κληρονόμο του με την προϋπόθεση να ρίξει το λείψανό του στη θάλασσα. Ο κληρονόμος αρνήθηκε να το ρίξει στη θάλασσα και το ενταφίασε. Τότε εγέρθηκε θέμα διεκδικήσεως της κληρονομιάς με το αιτιολογικό ότι ο αποδέκτης δεν τήρησε τη διαθήκη, όσον αφορά το λείψανο του διαθέτου. Το δικαστήριο θεώρησε την πράξη της απόρριψης στη θάλασσα ως ανήθικη και τη μη συμμόρφωση του κληρονόμου ως επαινετή ενέργεια, που συνάδει με τα χρηστά ήθη(9).
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ.
Η Εκκλησία δεν επιβάλλει την πίστη και τις τελετές τοποθέτηση της σε όσους είναι ξένοι προς αυτήν. Αλλά και όσοι είναι ξένοι προς την Εκκλησία δεν πρέπει να απαιτούν από αυτήν να ευλογεί τις αυθαίρετες επιλογές τους. Η καύση του νεκρού σώματος μπορεί να επιλέγει ελεύθερα, όχι όμως και να πραγματοποιηθεί ως εκκλησιαστική πράξη. Θα μπορούσε ίσως να συνδεθεί με την πολιτική κηδεία. Η στάση όμως της Εκκλησίας απέναντί τους δεν μπορεί να μην είναι αρνητική.
1. Ο άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας γράφει: «Πυρ και σταυρός θηρίων τε συστάσεις... επ’ εμέ ερχέσθωσαν, μόνον ίνα Ιησού Χριστού επιτύχω». Προς Ρωμαίους 5,3.
2. Βλ. Α' Κορ. 6,19.
3. Βλ. π.χ. Γεν. 38,24. Λευιτ. 20,14. 21,9.
4. Βλ. Ιω. 5,28.
5. Βλ. Ευσεβίου Καισαρείας, Εκκλησιαστική ιστορία 5,1, 62-63.
6. Περισσότερα για την καύση των νεκρών και τη θέση της Εκκλησίας απέναντι της βλ. Ταφή ή καύση των νεκρών. Πρακτικά ημερίδος «Η καύση των νεκρών», έκδ. Κλάδου Επικοινωνιακής και Μορφωτικής Υπηρεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 2000. Ε. Δουνδουλάκη, Η καύση των νεκρών στην Ορθόδοξη Εκκλησία, Θεσσαλονίκη 2003.
7. «Δει γάρ το φθαρτόν τούτο ενδύσασθαι αφθαρσίαν και το θνητόν τούτο ενδύσασθαι αθανασίαν». Α ’ Κορ. 15,53.
8. Βλ. Α' Κορ. 15,36-37.
9. Βλ. Ν. Εμμανουηλίδη, Το δίκαιο της ταφής στο Βυζάντιο, Αθήνα 1989, σ.81-2.
Από το βιβλίο «Χριστιανική Ηθική» τόμος Β, εκδόσεις Πουρναρά,
σελ. 661-666. κεφ. Υπαρξιακές και βιοηθικές θέσεις και προοπτικές.
Baranasi, Βαρανάσι, Ινδία, καύση
νεκρών, Aarti, βαρκάδα στον Γάγγη
Εξωτερικοί σύνδεσμοι:
- Σχόλια στο Twitter Prime Minister GR (@PrimeministerGR)
- Φαίδων Χριστοδουλάκης: Αποτεφρωθείτε άφοβα...
- Στην τελική ευθεία για αποτεφρωτήριο στην Πάτρα
- Με ανακύκλωση σκουπιδιών παραλληλίζει την αποτέφρωση νεκρών η Ιερά Σύνοδος
- Να πάψουν να εξορίζονται οι νεκροί στη Βουλγαρία (Στ. Θεοδωράκης για το αποτεφρωτήριο)
Η καύση των νεκρών στην πυρά!: Με καθυστέρηση δύο αιώνων η Ελλάδα αποδέχθηκε νομικά το 2006 την καύση των νεκρών. Σήμερα όμως δεν λειτουργεί πουθενά στην επικράτεια αποτεφρωτήριο! Όσοι επιθυμούν τη μετά θάνατο καύση του σώματος τους πρέπει να πάνε στη Βουλγαρία «αδιάβαστοι» από Ορθόδοξο Ιερέα. Ποια είναι η στάση της Εκκλησίας αλλά και της Πολιτείας; Τι μας εξομολογήθηκε Χαλκιδαία που πρόσφατα αποτέφρωσε τη μητέρα της; Είναι η Ελλάδα το «Ιράν» της Ευρώπης, η τελευταία «θεοκρατούμενη Δημοκρατία» της Γηραιάς Ηπείρου; Διαβάστε περισσότερα »
«Στην πυρά κατακαίονται τα άχρηστα». Συνέντευξη του Μητροπολίτη Χαλκίδος Χρυσόστομου αποκλειστικά στο Square: Γιατί αρνείται η Ορθόδοξη Εκκλησία την καύση των νεκρών; Διαβάστε περισσότερα »
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 11.10.2019 Πρώτη φορά αποτέφρωση νεκρών στην Ελλάδα: Στην περιοχή της Ριτσώνας, στην Εύβοια, λειτουργεί το πρώτο αποτεφρωτήριο νεκρών στην Ελλάδα, έπειτα από δεκαετίες αγώνων και προσπαθειών. Η μονάδα, που επισήμως παρουσιάστηκε χθες, άρχισε τη λειτουργία της στις 30 Σεπτεμβρίου και ήδη στις εγκαταστάσεις της έχουν γίνει 15 αποτεφρώσεις. Ύστερα από δεκαετίες αγώνων και προσπαθειών, αλλά και διαδοχικές τροποποιήσεις της νομοθεσίας, το πρώτο αποτεφρωτήριο νεκρών στην Ελλάδα είναι γεγονός. Διαβάστε περισσότερα »
