Επιμέλεια της Σοφίας Ντρέκου
1000 χρόνια πολιτισμού
έχεις μέσα σου
μόνο και μόνο τον εαυτό σου
αλλά μια σειρά γεγονότων
που δεν έπαψαν
να λειτουργούν μαζί
εδώ και αιώνες
για να μην πέσει
ποτέ η σκυτάλη
και να υπάρχει
πάντα η συνέχεια
γι' αυτό το λόγο
η βαρβαρότητα
θέλησε να σε εξοντώσει
κι όχι μόνο για σένα
αλλά για όλη τη μνήμη
που έχεις μέσα σου
ακόμα κι αν είναι
αόρατη για τους άλλους
διότι είναι η ουσία.
Βίντεο: ΑΘΩΣ: Χίλια χρόνια σαν μια μέρα - Ντοκιμαντέρ
Σκηνοθεσία: Werner Otto Feißt Διάρκεια: 50' Εκδόσεις: Ίνδικτος
Πέντε η ώρα το πρωί. Πάνω στην κορυφή του Αγίου Όρους χαράζει μια καινούργια μέρα. Στον περίβολο της Σιμωνόπετρας χτυπά το σήμαντρο - πρόσκληση στη θεία Λειτουργία. Τη γιορτή της παρουσίας του Θεού μεταξύ των ανθρώπων. Οι μοναχοί φέρνουν ως προσφορά κάθε εμπειρία που είχαν μόνοι τους με τον Θεό. Φέρνουν ακόμα ως προσφορά τον ίδιο τον εαυτό τους. Το μοναστήρι είναι κιβωτός αγίων, πολιτεία αγιαζομένων. Ένα κομμάτι του Βυζαντίου εξακολουθεί να ζει ως σήμερα στον Άθω. Τι νόημα έχει πια ο χρόνος εδώ... «Χίλια χρόνια σαν μια μέρα».
Άθως: 1000 χρόνια σαν μια μέρα (Σιμωνόπετρα)
Οι απαρχές της αγιορείτικου μοναχισμού συμπίπτουν συμβατικά με την ίδρυση του πρώτου μεγάλου κοινοβίου το 963, τη Μεγίστη Λαύρα, από τον όσιο Αθανάσιο Αθωνίτη. Στην υπερχιλιόχρονη ιστορία και παρουσία του το Άγιον Όρος αναδεικνύεται το μείζον κέντρο της λατρευτικής, πνευματικής και εκκλησιαστικής ζωής. Το μωσαϊκό της αγιορείτικης μοναχικής βιοτής εκπροσωπούν οι 20 κυρίαρχες μονές, οι ιερές σκήτες, τα κελλιά και τα ερημητικά ασκηταριά, χώροι και τρόποι που ποτίζουν το δέντρο της ασκητικής ζωής.
Ο μοναχός επιθυμεί διακαώς να γίνει ουρανοπολίτης. Αυτή είναι η εικόνα που αναδύεται από το καθημερινό πρόγραμμα ενός μοναστηριού. Με τον ευλογημένο συνδυασμό της προσευχής και της εργασίας, η τέχνη της καλογερικής, διαιρεί το ημερονύκτιο ισομερώς σε προσευχή, εργασία και ανάπαυση. Οι μοναχοί με αγώνα, νηστείες, αγρυπνίες, «εν στεναγμοίς αλαλήτοις», επιδιώκουν την καλλιέργεια των αρετών, βιώνοντας την ορθόδοξη πνευματικότητα σε όλο της το μεγαλείο.
Άγιος Νεκτάριος: Γιατί αλλάζει το όνομά του κάποιος/α όταν γίνεται μοναχός/ή;
Η Ιερά Σίμωνος Πέτρα χτισμένη από τον Όσιο Σίμωνα το 13ο αι., σε υψόμετρο 300 μέτρα από τη θάλασσα, πάνω σε βράχο από γρανίτη, αποτελεί ένα από τα τολμηρότερα οικοδομήματα της αγιορειτικής πολιτείας. Παρά τις αλλεπάλληλες καταστροφές, οι οποίες στέρησαν στη Μονή πολύτιμα κειμήλια, η Σιμωνόπετρα δεσπόζει της αθωνικής χερσονήσου με το επταώροφο πυργωτό της οίκημα.
Στο ντοκιμαντέρ που ακολουθεί παρουσιάζεται με ενάργεια και επιτυχημένη σκηνοθετική ματιά ο αγιορείτικος μαναχικός τρόπος ζωής, έτσι όπως βιώνεται στην Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας. Στο ντοκιμαντέρ αποτυπώνεται όλη η καθημερινότητα του μοναστηριού από το πρώτο τάλαντο της πρωινής ακολουθίας έως τη τελευταία κοινή προσευχή των μοναχών. Ιδιαίτερη ευλογία για την παραγωγή είναι η παρουσία του Προηγουμένου της Σιμωνόπετρας Γέροντα Αιμιλιανού.
Δείτε το βίντεο με κλικ στην εικόνα
Video ih English
Οι Άγιοι του Αγίου Όρους
Το Άγιον Όρος παρουσιάζει ιστορία πολύπτυχη, αξιοθαύμαστη και αξιοσέβαστη. Μια από τις ωραιότερες πτυχές του, αναμφίβολα, είναι ο αγιολογικός πλούτος του. Η αθωνική αγιολογία δίκαια αποτελεί τη βασική δόξα και τον μεγαλύτερο έπαινο ενός υπερχιλιόχρονου μοναχισμού.
Οι άγιοι του Αγίου Όρους είναι οι φιλόστοργοι πατέρες των Αγιορειτών. Η αγάπη μας προς αυτούς προέρχεται από χρέος και ευγνωμοσύνη για τις δωρεές τους. Είναι αγάπη τέκνων προς κηδεμόνες, μαθητών προς διδασκάλους. Αυτοί μετέβαλαν την αγριότητα του Όρους σε ημερότητα, τον ακατοίκητο τόπο τον έκαναν κατοικήσιμο, την έρημο τη μετέτρεψαν σε πολιτεία.
Έγιναν κτήτορες μονών και σύναξαν πλησίον τους πλήθη μοναχών. Όσο ζούσαν ήταν σύμβουλοι και μετά την τελευτή τους έγιναν πρεσβευτές για όλους. Μοναχοί από διαφόρους τόπους συγκεντρώθηκαν σ’ ένα τόπο και πήραν ένα όνομα. Ακόλουθοι του πρώτου ησυχαστή Πέτρου, που του είπε η Θεοτόκος τη χαροποιό επαγγελία, περί συνεχούς προστασίας του Όρους. Και έγινε πράγματι η Θεοτόκος μόνιμη σκέπη, φρουρός και ιατρός όχι μόνο των άγιων, αλλά και όλων των μοναχών.
Το όνειρο του οσίου Πέτρου του Αθωνίτη για την Παναγία και το Άγιον Όρος (Αγίου Γρηγορίου Παλαμά)
Με κόπους πολλούς, έξοδα και πειρασμούς έκτισαν οικήματα για να είναι, κατά τον άγιο Νικόδημο, «σχολεία πάσης αρετής, εντολών του Θεού φυλακτήρια, πόνων ασκητικών φροντιστήρια, αγγελικής πολιτείας εργαστήρια, παλαιών και αγίων Κοινοβίων μιμητήρια, των ξένων καταγώγια, των πτωχών καταφύγια, λιμένες σωτηριώδεις και ακύμαντοι».
Ακολουθία και εγκώμιο τυπώθηκαν στην Ερμούπολη της Σύρου το 1847 μ.Χ., «διά συνδρομής της Σεβάσμιας ομηγύρεως των εν Άθω Πατέρων», οι οποίοι προεγράφησαν για πεντακόσια περίπου αντίτυπα, και προς «κοινήν των Μοναχών, και πάντων των Ορθοδόξων Λαϊκών Χριστιανών ωφέλειαν». Ο ακριβής χρόνος της συγγραφής δεν είναι γνωστός.
Πιθανώς το 1796 μ.Χ. να γράφτηκε η ακολουθία και μέχρι της εκδόσεως της να κυκλοφόρησε σε χειρόγραφα, όπως συνηθιζόταν.
Περί το 1800 μ.Χ. αγιογραφήθηκε η εικόνα των Αγιορειτών Αγίων, που βρίσκεται στην αίθουσα των Συνάξεων της Ιεράς Κοινότητος, ενώ παλαιότερα βρισκόταν στο τέμπλο του ιερού ναού του Πρωτάτου Καρυών Αγίου Όρους.
Ο άγιος Νικόδημος στο γλαφυρό του εγκώμιο προς τους οσίους αναφέρει τους λόγους που τον οδήγησαν στην «καινή και κοινή μνήμη πάντων των του Όρους άγιων Πατέρων».
(Γέροντα Μωυσή τον Αγιορείτη, Οι Άγιοι του Αγίου Όρους,
Εκδ. Μυγδονία 2008, σ. 25-26,115-119 αποσπάσματα).
Από τους αγίους του ονομάσθηκε το όρος του Άθω άγιον. Αυτοί είναι η ωραιότητα του Όρους, το μεγαλείο του και η ακτινοβόλος θερμότητα που αναπαύει τους πιστούς. Άγιον Όρος, κατά τον άγιο Νικόδημο, σημαίνει:
«τόπος άγιότητος· τόπος καθαρότητος· τόπος όπου επάτησαν τόσων αγίων πόδες. Τόπος, όστις έχει εζυμωμένα τα χώματα από τα αίματα, από τους ιδρώτας, και από τα δάκρυα εκατοντάδων και χιλιάδων οσίων Πατέρων εν ενί λόγω, το Άγιον Όρος είναι τόπος αρετής και αγαθοεργίας».
Οι άγιοι του Αγίου Όρους ανέδειξαν το Όρος και το έκαναν θαυμαστό όπως το Σινά, τα όρη της Παλαιστίνης, το Πηλούσιο, το Γαλήσιο, τον Λάτρο, τον Όλυμπο της Βιθυνίας. Οι άγιοι και οι μαθητές τους στο πέρασμα των αιώνων, ως όσιοι και μάρτυρες, ησυχαστές και κοινοβιάτες, έγκλειστοι και ιεραπόστολοι, αναδείχθηκαν λαμπροί συνεχιστές της γνήσιας Ορθόδοξης μοναχικής παραδόσεως, που τη φύλαξαν όπως γεννήθηκε στα λίκνα του Ανατολικού Μοναχισμού με αγρυπνίες και θυσίες.
Ο κοινός εορτασμός των Αγίων
και η Εικονογραφία τους.
Ο κοινός εορτασμός των αγίων του Αγίου Όρους αρχίζει με τη σύνθεση της ακολουθίας και του εγκωμίου τους από τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, που είναι και ο τελευταίος συναξαριογράφος. Ο άγιος Νικόδημος ξεκίνησε την εργασία του αυτή «προτροπή και αξιώσει της Ιεράς και κοινής Συνάξεως πάντων των Μοναστηριακών του Αγίου Όρους Πατέρων».
Ακολουθία και εγκώμιο τυπώθηκαν στην Ερμούπολη της Σύρου το 1847 μ.Χ., «διά συνδρομής της Σεβάσμιας ομηγύρεως των εν Άθω Πατέρων», οι οποίοι προεγράφησαν για πεντακόσια περίπου αντίτυπα, και προς «κοινήν των Μοναχών, και πάντων των Ορθοδόξων Λαϊκών Χριστιανών ωφέλειαν». Ο ακριβής χρόνος της συγγραφής δεν είναι γνωστός.
Η πρώτη χρονολογημένη εικόνα της Συνάξεως των Αθωνιτών Πατέρων αγιογραφήθηκε το 1796 μ.Χ. και βρίσκεται στο αντιπροσωπείο της ιεράς μονής Κωνσταμονίτου στις Καρυές.
Πιθανώς το 1796 μ.Χ. να γράφτηκε η ακολουθία και μέχρι της εκδόσεως της να κυκλοφόρησε σε χειρόγραφα, όπως συνηθιζόταν.
Περί το 1800 μ.Χ. αγιογραφήθηκε η εικόνα των Αγιορειτών Αγίων, που βρίσκεται στην αίθουσα των Συνάξεων της Ιεράς Κοινότητος, ενώ παλαιότερα βρισκόταν στο τέμπλο του ιερού ναού του Πρωτάτου Καρυών Αγίου Όρους.
Ο άγιος Νικόδημος στο γλαφυρό του εγκώμιο προς τους οσίους αναφέρει τους λόγους που τον οδήγησαν στην «καινή και κοινή μνήμη πάντων των του Όρους άγιων Πατέρων».
Γιατί «κοινοί προστάται και ευεργέται όλου κοινώς του αγίου Όρους» φάνηκαν. Αυτοί οι οποίοι «έγιναν εις ημάς μυρίων αγαθών πρόξενοι» άξιο είναι να εορτάζονται μαζί. Παλαιά συνήθεια της Εκκλησιάς ο κοινός εορτασμός αγίων, όπως των «εν Σινά και Ραϊθω αναίρεθέντων Οσίων», των «εν τω Σαββάτω της Τυρινής Οσίων Πατέρων», των «εν τη Λιβύη και Αιγύπτω και Θηβαΐδι ασκησάντων» και άλλων πολλών αγίων εόρτιες συνάξεις κατά χώρες, τόπους και μονές.
Συνεχίζοντας ο άγιος Νικόδημος γράφει πως, με την κοινή πανήγυρη των Αγιορειτών Οσίων, «όσοι Πατέρες του Όρους, είτε από τους ονομαστούς, είτε από τους ανωνύμους, έμειναν έως τώρα ανεγκωμίαστοι, διότι δεν έχουσιν ιδίαν ασματικήν ακολουθίαν, διά της κοινής ταύτης ακολουθίας και εορτής, και αυτοί» καθίσταται δυνατόν πλέον να «τιμώνται και εορτάζωνται». Ακόμη «ίνα μη ως αχάριστα τέκνα φανώμεν, μη τιμήσαντες κοινώς τους πνευματικούς ημών Πατέρας τούτους και διδασκάλους και ευεργέτας και οδηγούς, των οποίων και τα Μοναστήρια κατοικούμεν, και τας διδασκαλίας εντρυφώμεν, και τον άρτον αυτών τρώγομεν». Και ακόμη «ίνα η κοινή αύτη των αγίων Πατέρων εορτή, γένηται παρακίνησις προς μίμησιν της αρετής, και του ζήλου αυτών εις ημάς τους μοναχούς του νυν καιρού».
Η πλήρης ασματική ακολουθία των οσίων είναι γραμμένη με όλη τη χάρη και την αγάπη του θείου Νικόδημου. Ο μεγάλος του σεβασμός προς τους τιμωμένους αγίους τον κάνει εκστατικό, θαυμαστό και εμπνευσμένο συνθέτη. Στους κανόνες του Όρθρου αναφέρονται ονομαστικά οι άγιοι, αλλά λείπουν αρκετά ονόματα.
Οι κόποι του αγίου Νικόδημου και το σκύψιμο του στις αρχαίες του Όρους βιβλιοθήκες δεν του έδωσαν όλα τα ακριβά μυστικά τους. Προσπάθεια συμπληρώσεως της ακολουθίας έκανε ο σύγχρονος και ήδη μακαριστός υμνογράφος μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, αλλά και από εδώ απουσιάζουν ονόματα αγίων, που η έρευνα στις ημέρες μας έφερε στο φως.
Η ακολουθία των οσίων ψάλλεται πανηγυρικά, με ιδιαίτερη λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια, τη Δεύτερη Κυριακή του Ματθαίου, μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων, σε όλες τις αγιορείτικες μονές και σκήτες και ιδιαίτερα στους προς τιμή των οσίων ναούς και το Πρωτάτο.
Με την Κυριακή των Αγίων Πάντων σηματοδοτείται και το τέλος των κινητών γιορτών της Εκκλησίας
Η τιμή των Αγιορειτών Οσίων, παρότι επικεντρώνεται στον τόπο που έζησαν, δεν άργησε να λάβει και ευρύτερες διαστάσεις. Έτσι τιμώνται κι εορτάζονται στις γενέτειρες τους και στις περιοχές που έδρασαν ή που κατέχουν εικόνες και τίμια λείψανα τους...
(Γέροντα Μωυσή τον Αγιορείτη, Οι Άγιοι του Αγίου Όρους,
Εκδ. Μυγδονία 2008, σ. 25-26,115-119 αποσπάσματα).
Έτσι όπως είναι δομημένη η ελληνική κοινωνία που δεν πιστεύει πια σε τίποτα λόγω οικονομικής κατάστασης, δεν θεωρεί ότι οι άγονες γραμμές θα πρέπει να υπάρχουν. Δεν αντιλαμβάνεται όμως ότι άγονη γραμμή είναι ο ίδιος ο Ελληνισμός. Διαβάστε την συνέχεια»
Κεντρική Φωτογραφία: Πίνακας «Το Άγιο Όρος»
1926, του Τσέχου Alphonse Maria Mucha
Περισσότερα: Άγιον Όρος, Άγιοι/ες, Μοναχισμός, Γ. Μωυσή Αγιορείτη
