The Madonna del Rosario (c. 6th century or earlier),
perhaps the oldest icon of Mary in Rome
Η ΑΓΙΟΣΟΡΙΤΙΣΣΑ (Santa Maria del Rosario)
Βυζαντινό αντίγραφο του 7ου αι. της Παναγίας
Αγιοσορίτισσας. Φυλάσσεται στην Ρώμη.
Η ΑΓΙΟΣΟΡΙΤΙΣΣΑ (Παράκληση -ικέτης), μια εικόνα χωρίς τον Ιησού Χριστό, όταν η Μητέρα του Θεού με τα χέρια της ικετεύει τον Σωτήρα. Αναφέρεται σε βυζαντινές πηγές από τον 9ο - 10ο αιώνα και διαδόθηκε στη βυζαντινή τέχνη τον 12ο - 15ο αιώνα.
Σ’ αυτόν τον εικονογραφικό τύπο η Παναγία είναι χωρίς βρέφος, όρθια ή τις περισσότερες φορές ως την μέση. Αν και κοιτάει τον παρατηρητή, είναι ελαφρά γυρισμένη πλάγια και κρατάει τα χέρια σηκωμένα στο ύψος του στήθους σε στάση προσευχής, οπότε ανήκει στον τύπο της Δεομένης.
Ονομάστηκε Αγιοσορίτισσα επειδή το πρωτότυπο φυλασσόταν στον ναό των Χαλκοπρατείων στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπήρχε το θεομητορικό κειμήλιο της Αγίας Ζώνης (Αγία Σορός). Τα ίχνη του πρωτοτύπου χάθηκαν κατά την εικονομαχία. Στη Ρώμη αυτός ο τύπος λέγεται Παναγία Συνήγορος (Madonna Avvocata).
Σύμφωνα με παράδοση του 11ου αιώνα, η Παναγία Αγιοσορίτισσα ήταν μια αχειροποίητος εικόνα. Όταν ο ευαγγελιστής Λουκάς, κατά παραγγελία των Αποστόλων, ετοίμαζε τα χρώματα για να αρχίσει να ζωγραφίζει την Θεοτόκο, η εικόνα σχηματίστηκε θαυματουργικά από μόνη της στο τελάρο. Έτσι θεωρούνταν αχειροποίητος ή αποδιδόταν στον ευαγγελιστή Λουκά.
Βυζαντινό αντίγραφο του 7ου αι. της Παναγίας
Αγιοσορίτισσας. Φυλάσσεται στην Ρώμη.
Η βυζαντινή Αγιοσορίτισσα φυλάσσεται στην Santa Maria del Rosario
πίσω από ένα σιδερένιο πλαίσιο κατάφορτη από κοσμήματα και αναθήματα
Αγιοσορίτισσα
H Αγιοσορίτισσα είναι εικονογραφικός τύπος της Παναγίας, σύμφωνα με τον οποίο η Θεομήτωρ απεικονίζεται συνήθως ολόσωμη, στραμμένη πλαγίως (είτε αριστερά, είτε δεξιά) κατά τρία τέταρτα, δεομένη με τα χέρια της στο ίδιο ύψος, ή με το ένα χέρι πιο χαμηλά.
Η ονομασία Αγιοσορίτισσα δεν συνδέεται με κάποια ιδιότητα της Παναγίας, αλλά με κάποιο τοπωνύμιο. Συγκεκριμένα προέρχεται από την άγια σορό, κιβώτιο πολυτελώς κατασκευασμένο και διακοσμημένο στο οποίο βρισκόταν η αγία Ζώνη της Θεοτόκου και το οποίο βρισκόταν στο ναό της Θεοτόκου ο οποίος βρισκόταν κοντά στο ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, στη συνοικία των Χαλκοπρατείων.
Διάδοση και παραλλαγές
Η παλαιότερη απεικόνιση της Παναγίας αυτού του τύπου είναι ψηφιδωτό του 5ου αι., της βόρειας μικρής κιονοστοιχίας στο ναό του Αγίου Δημητρίου της Θεσσαλονίκης. Πιθανώς αντέγραφε φορητή εικόνα. Απεικονίσεις της Αγιοσορίτισσας έχουμε σε σφραγίδες και μολυβδόβουλλα από τον 10ο αι. και νομίσματα όπως του 12ου αι. (Μανουήλ Α' Κομνηνός), του 13ου (Θεόδωρος Κομνηνός-Δούκας), καθώς και σε εικόνες, π.χ της Ιεράς Μονής του Σινά, της Ρώμης, στον καθεδρικό ναό του Φράιζινγκ.
Βασική παραλλαγή είναι ο τύπος της Χυμευτής, ίσως από κάποια χυμευτή ή σμαλτωμένη εικόνα.
XI–XII სს., იფარი, ღვთისმშობლის გამოსახულება, მხატვარი თევდორე
"Mother of God", fresco by Theodore from the Ipari church, Svaneti, Georgia
Date 11th / 12th century - Γεωργιανή Αγιοσορίτισσα, 11ος-12ος αι.
.jpg "Freisinger_Lukasbild Βυζαντινή Αγιοσορίτισσα του 12ου αι. (Φράιζινγκ, Βαυαρία)")
Deutsch: Freisinger Lukasbild, byzantinische Ikone aus dem 12. Jahrhundert
Βυζαντινή Αγιοσορίτισσα του 12ου αι. (Φράιζινγκ, Βαυαρία) Wikimedia
..jpg)
εικ. Βυζαντινό αντίγραφο του 7ου αι.
Παναγίας Αγιοσορίτισσας (λεπτομέρεια).
Η μοναδική βυζαντινή εικόνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας
Ζωγραφίστηκε στην Κωνσταντινούπολη τον 7ο αιώνα.
Πληροφορίες από την Λειψανοθήκη
Κάτοψη των θεμελίων του ναού των Χαλκοπρατείων
στην Κωνσταντινούπολη, κατά W. Kleiss (1965).
Το μοναδικό βυζαντινό αντίγραφο και μάλιστα του 7ου αιώνα της πρωτότυπης Παναγίας της Αγιοσορίτισσας, από τις ελάχιστες βυζαντινές εικόνες που διασώθηκαν από την περίοδο της Εικονομαχίας, φυλάσσεται στη Ρώμη, στην εκκλησία των Δομινικανών καλογριών Santa Maria del Rosario, όπου, κατά την ιστορική παράδοση, την έφεραν στην Ιταλία, ορθόδοξοι εικονόφιλοι μοναχοί και μοναχές που εγκατέλειψαν την Κωνσταντινούπολη για την Ιταλία, μετά το διάταγμα του Λέοντος Γ', το 728, με το οποίο απαγόρευε την ανάρτηση εικόνων.
Στον εικονογραφικό τύπο της Παναγίας Αγιοσορίτισσας, η Παναγία είναι χωρίς βρέφος, όρθια ή τις περισσότερες φορές ως την μέση. Αν και κοιτάει τον παρατηρητή, είναι ελαφρά γυρισμένη πλάγια και κρατάει τα χέρια σηκωμένα στο ύψος του στήθους σε στάση προσευχής, οπότε ανήκει στον τύπο της Δεομένης. Στη Ρώμη αυτός ο τύπος λέγεται Παναγία Συνήγορος (Madonna Avvocata).
Είχαμε ξανασχοληθεί με αυτήν την εικόνα στην ανάρτηση: Βυζαντινό ιαματικό φυλαχτό κατά της άκρατης οινοποσίας, αλλά η λειψανοθήκη βρήκε και παρουσιάζει εικόνες υψηλότερης ανάλυσης και μερικά αντίγραφα της πρωτότυπης εικόνας, αφού στην Ιταλία η Παναγία Συνήγορος είναι πολύ αγαπητή.
Λεπτομέρεια του προσώπου της Θεοτόκου, από την
σπάνια βυζαντινή εικόνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Δείτε παρακάτω το πρωτότυπο και τα αντίγραφα:
Το πρωτότυπο:
Η σπάνια βυζαντινή εικόνα του 7ου αιώνα της
Παναγίας Αγιοσορίτισσας. Διαστάσεις 42,5 Χ 71,5 εκ.
Σήμερα βρίσκεται στην εκκλησία: Chiesa di Santa
Maria del Rosario a Monte Mario, Ρώμη.
Και τα αντίγραφα:
Βυζαντινό αντίγραφο του 12ου αιώνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Προέρχεται από την κυρίως Ελλάδα. Διαστάσεις 40 Χ 70 εκ.
Σήμερα βρίσκεται στην εκκλησία:
Basilica dei Santi Bonifacio e(d) Alessio, Ρώμη.
Ιταλικό αντίγραφο του 11ου αιώνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Διαστάσεις 57,5 Χ 107 εκ. Σήμερα βρίσκεται στο μουσείο:
Galleria Nazionale d'Arte Antica, Galleria Barberini, Ρώμη.
Ιταλοβυζαντινό (;) αντίγραφο του 13ου αιώνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Διαστάσεις 65 Χ 103 εκ. Σήμερα βρίσκεται στην εκκλησία:
Chiesa di Santa Maria Maggiore, Τίβολι.
Ιταλικό αντίγραφο του 11ου αιώνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας.
Διαστάσεις 51,5 Χ 82 εκ. Σήμερα βρίσκεται στην εκκλησία:
Chiesa di Santa d' Aracoeli, Ρώμη.
Λεπτομέρεια της προηγούμενης εικόνας.
Λεπτομέρεια της προηγούμενης εικόνας.
Agiosoritissa of the 7th century
Mother of God 7th centuryThis icon is of the rare Byzantine icon of Agiosoritissa (Mother of God) of the 7th century. It is said to be one of the few Byzantine icons that survived from the iconoclast era. The icon is said to have been in the Agia Soros chapel in Constantinople (hence the name in the title).
Indeed, a terrific gift to receive. The historicity of this beloved icon of the Virgin emboldens faith and lends credence to coherence of Christianity in time.
The provenance is Constantinople located now at the Church of Santa Maria del Rosario a Monte, Mario, Rome. Dimension 42.5 x 71.5 cm.
Mother of God, pray for us.
Βιβλιογραφία
--------------------
● Από το Στιγμιαίο στο Άπειρο Μαθητεία Γνώσης & Επιστήμης Ιφ. Γεωργιάδου by leipsanothiki
● Καλοκύρης, Κωνσταντίνος Δ. (1972). Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν Ανατολής και Δύσεως. Θεσσαλονίκη: Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, σελ. 70.
● Σαμολαδά, Αγνή (2007). Ο ευαγγελιστής Λουκάς ζωγράφος της Παναγίας. Κύρια μεταπτυχιακή εργασία. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, σελ. 31.
● АГИОСОРИТИССА - Православная Энциклопедия под редакцией Патриарха Московского и всея Руси Кирилла (электронная версия) www.pravenc.ru
● O. E. Etingof, Агиосоритисса, Православная энциклопедия vol. 1 (2000), p. 254. (in Russian)
● Wikimedia Commons has media related to Agiosoritissa. Wikipedia, encyclopedia
● David Lathoud, "Le sanctuaire de la Vierge des Chalcopratia", Échos d'Orient 23 (1924), 36–62.
● Tommaso Bertelè, "La Vergine aghiosoritissa nella numismatica bizantina", Revue des études byzantines 16 (1958), 233f.
● M. Andaloro, "Note sui temi iconografici della Deesis e dell'Hagiosoritissa", Riv. dell'Istituto Nazionale di Archeologia e Storia dell'Arte 17 (1970), 85–130.
Περισσότερα Θέματα: Εικόνες, Θεομητορικά, Τέχνες
Διάλογοι στο FaceBook
Valeria Raikou 14 Αυγούστου 2015: «Νενίκηνται της φύσεως οι όροι εν σοι, παρθένε άχραντε· παρθενεύει γαρ τόκος, και ζωήν προμνηστεύεται θάνατος. Η μετά τόκον παρθένος και μετά θάνατον ζώσα, σώζοις αεί, Θεοτόκε, την κληρονομίαν σου»... Ο θάνατος δεν είναι πια θάνατος. Ο θάνατος καταυγάζεται από την αιωνιότητα και την αθανασία. Δεν είναι πια διχασμός αλλά ένωση, δεν είναι λύπη αλλά χαρά, δεν είναι ήττα αλλά νίκη. Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι ένας «ζωηφόρος θάνατος», και όποιος αγαπά και εμπιστεύεται τη ζωή του στα χέρια Εκείνης, τότε βρήκε το μονοπάτι που οδηγεί στον Παράδεισο, στην αιώνια ζωή...!
● Από το Στιγμιαίο στο Άπειρο Μαθητεία Γνώσης & Επιστήμης Ιφ. Γεωργιάδου by leipsanothiki
● Καλοκύρης, Κωνσταντίνος Δ. (1972). Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν Ανατολής και Δύσεως. Θεσσαλονίκη: Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, σελ. 70.
● Σαμολαδά, Αγνή (2007). Ο ευαγγελιστής Λουκάς ζωγράφος της Παναγίας. Κύρια μεταπτυχιακή εργασία. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, σελ. 31.
● АГИОСОРИТИССА - Православная Энциклопедия под редакцией Патриарха Московского и всея Руси Кирилла (электронная версия) www.pravenc.ru
● O. E. Etingof, Агиосоритисса, Православная энциклопедия vol. 1 (2000), p. 254. (in Russian)
● Wikimedia Commons has media related to Agiosoritissa. Wikipedia, encyclopedia
● David Lathoud, "Le sanctuaire de la Vierge des Chalcopratia", Échos d'Orient 23 (1924), 36–62.
● Tommaso Bertelè, "La Vergine aghiosoritissa nella numismatica bizantina", Revue des études byzantines 16 (1958), 233f.
● M. Andaloro, "Note sui temi iconografici della Deesis e dell'Hagiosoritissa", Riv. dell'Istituto Nazionale di Archeologia e Storia dell'Arte 17 (1970), 85–130.
Περισσότερα Θέματα: Εικόνες, Θεομητορικά, Τέχνες
Διάλογοι στο FaceBook
Valeria Raikou 14 Αυγούστου 2015: «Νενίκηνται της φύσεως οι όροι εν σοι, παρθένε άχραντε· παρθενεύει γαρ τόκος, και ζωήν προμνηστεύεται θάνατος. Η μετά τόκον παρθένος και μετά θάνατον ζώσα, σώζοις αεί, Θεοτόκε, την κληρονομίαν σου»... Ο θάνατος δεν είναι πια θάνατος. Ο θάνατος καταυγάζεται από την αιωνιότητα και την αθανασία. Δεν είναι πια διχασμός αλλά ένωση, δεν είναι λύπη αλλά χαρά, δεν είναι ήττα αλλά νίκη. Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι ένας «ζωηφόρος θάνατος», και όποιος αγαπά και εμπιστεύεται τη ζωή του στα χέρια Εκείνης, τότε βρήκε το μονοπάτι που οδηγεί στον Παράδεισο, στην αιώνια ζωή...!
Valeria Raikou: Να σε σκέπει νύχτα μέρα καλή μου Σοφία... 14 Αυγούστου 2015 στις 11:53 μ.μ.
Σοφία Ντρέκου: Βαλέριά μου... έχω κάνει ένα αφιέρωμα σε αυτήν την εικόνα της Θεοτόκου. Σ'ευχαριστώ που μου το υπενθύμισες. Πρόσθεσα και την δική σου ανάρτηση :) Να ευλογεί η Παναγία μας την κάθε μέρα σου καλή μου Βαλέρια!! (Santa Maria del Rosario) 15 Αυγούστου 2015 στις 1:56 π.μ.
Valeria Raikou: Ευχαριστώ από καρδιάς για την ευγενική σου χειρονομία γλυκιά μου Σοφία....σπάνιας ομορφιάς εικόνα σαν την όμορφη κι ευαίσθητη ψυχή σου... 15 Αυγούστου 2015 στις 1:52 π.μ.
