Η πολιορκία και η άλωση της Τριπολιτσάς [23 Σεπτεμβρίου 1821]
ή απελευθέρωση της Τριπολιτσάς (Siege of Tripolitsa)
Ο θεμέλιος λίθος της ελληνικής ανεξαρτησίας, οδήγησε στην
τελική απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Οθωμανούς.
Οι Έλληνες επαναστάτες στην Πελοπόννησο με επικεφαλής τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη αποφάσισαν να πολιορκήσουν την Τριπολιτσά (Τρίπολη), που ήταν η στρατιωτική έδρα των Τούρκων (έδρας του πασά του Μορέως) στην περιοχή. Η άλωσή της, τον Σεπτέμβριο του 1821, τόνωσε το ηθικό των Ελλήνων.
Αφιέρωμα, έρευνα Σοφία Ντρέκου, Αρθρογράφος
(Columnist Sophia Drekou, BSc in Psychology)
Άλωση της Τριπολιτσάς, σφαγή της Τριπολιτσάς ή απελευθέρωση της Τριπολιτσάς ονομάζεται στη νεότερη ελληνική ιστορία η κατάληψη της πόλης της Τρίπολης στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, έξι μήνες μετά από την έναρξη της επανάστασης του 1821. Για το ίδιο γεγονός χρησιμοποιείται ο συνοπτικός τίτλος Απελευθέρωση της Τριπολιτσάς.
Ύστερα από πολιορκία τριών μηνών και ακολουθώντας, οι Έλληνες στο στρατηγικό σχέδιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη καταλαμβάνουν την Τριπολιτσά. Εντός της πόλης και μετά την αποχώρηση των Αλβανών, η οποία επετεύχθη μετά από διαπραγματεύσεις, είχαν απομείνει περισσότεροι από 30.000 Τούρκοι και μερικές δεκάδες οικογένειες Εβραίων. Ο αριθμός των πολιορκητών ξεπερνούσαν τις 10.000.
Πρώτοι θα ανέβουν στα τείχη της πόλης ο Πραστιώτης Μανώλης Δούνιας από την Πύλη του Ναυπλίου και ο Δυρραχίτης Παναγιώτης Κεφάλας από την Πύλη του Μυστρά, με τα στρατεύματά τους. Στις μάχες που ακολούθησαν εντός της πόλης οι Έλληνες φόνευσαν το σύνολο των πολιορκημένων, «μη φεισθέντες ηλικίας και γένους».
Η κατάληψη (από τις αρχές Ιουνίου 1821) και η άλωση (23 Σεπτεμβρίου 1821) της Τριπολιτσάς, η οποία ήταν το διοικητικό, στρατιωτικό και συγκοινωνιακό κέντρο των Τούρκων στο Μοριά αποτέλεσε καθοριστικό σταθμό στην πορεία της Ελληνικής Επανάστασης, γιατί είχε ως αποτέλεσμα τη σταθεροποίησή της και την επικράτηση των Ελλήνων σε όλη την Πελοπόννησο, πλην ορισμένων φρουρίων.
Τριπολιτσά: Σημαντικό διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου. Η Τριπολιτσά αποτελούσε μεγάλη πόλη για τα δεδομένα της εποχής με χριστιανικό, μουσουλμανικό και εβραϊκό πληθυσμό. Σήμερα η πόλη ονομάζεται Τρίπολη.
23 Σεπτεμβρίου 1821
Α, τι νύκτα ήταν εκείνη που την τρέμει ο λογισμός!
Άλλος ύπνος δέν εγίνη πάρεξ θάνατου πικρός.
Άλωση της Τριπολιτσάς, σφαγή της Τριπολιτσάς ή απελευθέρωση της Τριπολιτσάς ονομάζεται στη νεότερη ελληνική ιστορία η κατάληψη της πόλης της Τρίπολης στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, έξι μήνες μετά από την έναρξη της επανάστασης του 1821. Για το ίδιο γεγονός χρησιμοποιείται ο συνοπτικός τίτλος Απελευθέρωση της Τριπολιτσάς.
Ύστερα από πολιορκία τριών μηνών και ακολουθώντας, οι Έλληνες στο στρατηγικό σχέδιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη καταλαμβάνουν την Τριπολιτσά. Εντός της πόλης και μετά την αποχώρηση των Αλβανών, η οποία επετεύχθη μετά από διαπραγματεύσεις, είχαν απομείνει περισσότεροι από 30.000 Τούρκοι και μερικές δεκάδες οικογένειες Εβραίων. Ο αριθμός των πολιορκητών ξεπερνούσαν τις 10.000.
Πρώτοι θα ανέβουν στα τείχη της πόλης ο Πραστιώτης Μανώλης Δούνιας από την Πύλη του Ναυπλίου και ο Δυρραχίτης Παναγιώτης Κεφάλας από την Πύλη του Μυστρά, με τα στρατεύματά τους. Στις μάχες που ακολούθησαν εντός της πόλης οι Έλληνες φόνευσαν το σύνολο των πολιορκημένων, «μη φεισθέντες ηλικίας και γένους».
Η κατάληψη (από τις αρχές Ιουνίου 1821) και η άλωση (23 Σεπτεμβρίου 1821) της Τριπολιτσάς, η οποία ήταν το διοικητικό, στρατιωτικό και συγκοινωνιακό κέντρο των Τούρκων στο Μοριά αποτέλεσε καθοριστικό σταθμό στην πορεία της Ελληνικής Επανάστασης, γιατί είχε ως αποτέλεσμα τη σταθεροποίησή της και την επικράτηση των Ελλήνων σε όλη την Πελοπόννησο, πλην ορισμένων φρουρίων.
Μνήσθητι Κύριε των ψυχών των κεκοιμημένων δούλων Σου, των υπέρ Πίστεως και Πατρίδος ηρωϊκώς αγωνισαμένων και πεσόντων κατά την Άλωσιν της Τριπολιτσάς, Αρχιερέων, Προκρίτων και Θεοδώρου μετά των συμπολεμιστών αυτού και ανάπαυσον αυτούς ένθα επισκοπεί το Φως του Προσώπου Σου. Αιωνία η μνήμη αυτών.
Τριπολιτσά: Σημαντικό διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου. Η Τριπολιτσά αποτελούσε μεγάλη πόλη για τα δεδομένα της εποχής με χριστιανικό, μουσουλμανικό και εβραϊκό πληθυσμό. Σήμερα η πόλη ονομάζεται Τρίπολη.
ο Παναγιώτης Κεφάλας, πρωτοπαλίκαρο του Παπαφλέσσα
σηκώνει την σημαία στα τείχη στην πλέον ελεύθερη Τριπολιτσά.
Έπεσε ηρωικά μαχόμενος πλάι στον Παπαφλέσσα.
Πίνακας του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου (Χατζημιχαήλ)
«Δεν ξέρω την ιστορία όπως οι δάσκαλοι από τα βιβλία.
Την ξέρω όπως την λέει ο τόπος και τα τραγούδια του.
Η ιστορία είναι άνεμος που την καταλαβαίνεις
όταν την ανασαίνεις» έλεγε ο Θεόφιλος.
Η Τριπολιτσά πριν την Άλωση
Η Τριπολιτσά ήταν την εποχή εκείνη το σημαντικότερο διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου με ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, καθώς ήλεγχε τις οδούς προς τις άλλες μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου. Η σημερινή πρωτεύουσα της Αρκαδίας ιδρύθηκε ως Τρίπολις περίπου τον 14ο αιώνα στη θέση τριών ερειπωμένων οικισμών: της Μαντίνειας, της Τεγέας και των Αμυκλών ή του Παλλαντίου και ήδη από το 1786 ήταν έδρα του βιλαετιού του Μοριά με διοικητή τον Πασά του Μορέως.
![Title Besond. Plan v. Tripolitza [Nebenkarte] Description Deutsch: Tripolis, Arkadien Ελληνικά: Η Τριπολιτσά σε σχέδιο του Φρανσουά Πουκεβίλ English: Tripolitza city in Ottoman Greece Date 1805](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3XFrnd7I_ftCwjhGHlJXc95-CRf55YfX4WK3uZ_rf_2J7dlJXSmIEOt63avVPAyhBjkBT8tDhmt1ZFS4h1nhvfD1CAnVnEPQYAue2-WaSvEPa2Zz-0EXcE2nWOCDDTBPwZ18ZYShNPkIeweN4HQ8Hu16vXkzxVpJsP9LPC85SahhvtGfyDt9AhbMNkAc/s2568/Tripolis_Arkadien.jpg "Title Besond. Plan v. Tripolitza [Nebenkarte] Description Deutsch: Tripolis, Arkadien Ελληνικά: Η Τριπολιτσά σε σχέδιο του Φρανσουά Πουκεβίλ English: Tripolitza city in Ottoman Greece Date 1805")
Η Τριπολιτσά κατά την Οθωμανική περίοδο, 1805
Title: Besond. Plan v. Tripolitza [Nebenkarte]
Η Τριπολιτσά σε σχέδιο του Φρανσουά Πουκεβίλ
English: Tripolitza city in Ottoman Greece, 1805
Οι Έλληνες είχαν δοκιμάσει να την πολιορκήσουν για πρώτη φορά το 1770 κατά τα Ορλωφικά που όμως έληξαν άδοξα και οδήγησαν στη σφαγή του ελληνικού πληθυσμού.
Η πολιορκία και η άλωση της Τριπολιτσάς
το Σχέδιο της πολιορκίας
Πολεμώντας το '21
Η πολιορκία και η άλωση της Τριπολιτσάς ήταν η μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση των Ελλήνων κατά το πρώτο έτος της Επανάστασης. Σε αυτήν ενεπλάκησαν οι περισσότεροι αγωνιστές και οι σημαντικότεροι οπλαρχηγοί του Μοριά, με επικεφαλής τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Κράτησε έξι ολόκληρους μήνες, από τις αρχές Απριλίου έως τις 23 Σεπτεμβρίου.
Η Τρίπολη, τότε Τριπολιτσά, ήταν και τότε, όπως και σήμερα, η σημαντικότερη πόλη και το διοικητικό κέντρο της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Η ιστορία της πόλης είναι σχετικά πρόσφατη και το πιθανότερο είναι πως προέρχεται από έναν μικρό μεσαιωνικό συνοικισμό σλαβικής καταγωγής κτηνοτρόφων, καθώς το αρχικό όνομα, «Ντρομπολιτσά», ετυμολογείται από πολλούς από το σλαβικό dabr, που σημαίνει βελανιδιά, δέντρο που επικρατεί στην περιοχή.
Το 1587 αναφέρεται σε πατριαρχικό έγγραφο ως «Υδρομπολιτσά», αλλά το επικρατέστερο όνομα στις πηγές της περιόδου είναι Τροπολιτσά. Η διαμόρφωσή της σε σημαντικό αστικό κέντρο ανάγεται στο σύντομο διάστημα της Β΄ Βενετοκρατίας στον Μοριά (1687-1715).
Η γεωγραφική της θέση, στο κέντρο της Πελοποννήσου, την κατέστησε τον σημαντικότερο οδικό κόμβο που συνέδεε τις βενετικές εμπορικές ναυτικές βάσεις, όπως αυτές του Ναυπλίου, της Μονεμβασίας, της Μεθώνης και της Κορώνης. Έτσι, όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν για δεύτερη φορά την περιοχή, το 1715, βρήκαν μία ακμάζουσα πόλη που την όρισαν έδρα του «Μόρα Βαλεσί», του διοικητή του πασαλικίου του Μοριά.
Ο σταδιακός μεταπλασμός του αρχικού ονόματος Ντρομπολιτσά σε Τροπολιτσά, αργότερα ή, εναλλακτικά, σε Τριπολιτσά στην Επανάσταση και σήμερα σε Τρίπολη, φαίνεται να ακολουθεί τη σταδιακή «εξομάλυνσή» του στο ελληνικό φωνητικό σύστημα.
Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει η πόλη κατά τα «Ορλωφικά» (1770), όταν δηλαδή οι Έλληνες πήραν τα όπλα κατά των Τούρκων μετά από πρόσκληση των Ρώσων αξιωματικών, αδελφών Ορλώφ, κατ’ εντολήν της Αικατερίνης της Μεγάλης στο πλαίσιο του ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774).
Οι επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο κρίθηκαν σε μεγάλο βαθμό από την αποτυχία των Ρώσων και των Ελλήνων επαναστατών να καταλάβουν την Τρίπολη. Στη συνέχεια, η οθωμανική κυβέρνηση έστειλε σώματα Αλβανών μουσουλμάνων ατάκτων για την οριστική καταστολή της εξέγερσης, που εξελίχθηκε σε πραγματική καταστροφή για τους κατοίκους της Πελοποννήσου. Όπως ομολογεί και ένας από τους επίσημους ιστορικούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Σανί-ζαντέ:
Ο στρατός είχε τόσο κακή πειθαρχία, που το μόνο που κατάφερε ήταν να εξαγριώσει τους Έλληνες ραγιάδες, τους οποίους οι στρατιώτες προσέβαλλαν, λεηλατούσαν και αδικούσαν (λέγοντας: «κι αυτός γκιαούρης είναι, χτύπα τον!)
Από τις κορυφαίες στιγμές της Επανάστασης του '21,
κατά την οποία αναδείχθηκε ο στρατηγικός νους
του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Από τις πρώτες μέρες του εθνικού ξεσηκωμού, ο Κολοκοτρώνης είχε συλλάβει την ιδέα της πολιορκίας και της άλωσης της Τριπολιτσάς (σημερινής Τρίπολης), επειδή κατείχε στρατηγική θέση και ήταν το διοικητικό κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Μοριά.
Στην Τριπολιτσά είχε την έδρα του ο Μόρα-Βαλεσί, ο στρατιωτικός διοικητής της Πελοποννήσου, με όλο το χαρέμι και τα πλούτη του, εκεί ζούσε ο μισός τουρκικός πληθυσμός της Πελοποννήσου και την υπερασπιζόταν σημαντικός αριθμός ενόπλων σωμάτων. Με λίγα λόγια ήταν μια επικίνδυνη εχθρική εστία, η οποία εάν δεν εξουδετερωνόταν θα ήταν μια διαρκής απειλή για τις επαναστατημένες επαρχίες της Πελοποννήσου.
Η στρατηγική σύλληψη του Κολοκοτρώνη δεν έγινε αμέσως αποδεκτή, επειδή προϋπέθετε οργανωμένο στρατό, που δεν υπήρχε. Ο Κολοκοτρώνης με επιμονή και πειστικότητα αντέστρεψε το αρνητικό για την άποψή του κλίμα μεταξύ των οπλαρχηγών κι έτσι στα μέσα Απριλίου αποφασίστηκε ο αποκλεισμός της Τριπολιτσάς σε πρώτη φάση, ώστε να διακοπεί κάθε δυνατότητα επικοινωνίας και εφοδιασμού της πόλης. Αρχιστράτηγος της επιχείρησης ορίσθηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, αλλά ιθύνων νους της ήταν ο Κολοκοτρώνης, το σχέδιο του οποίου τηρήθηκε κατά γράμμα.
Μέχρι τις αρχές Μαΐου του 1821 οι επαναστάτες είχαν περισώζει την Τριπολιτσά σ' ένα κύκλο που περιλάμβανε τις περιοχές Πάπαρι, Βλαχοκερασιά, Διάσελο, Αλωνίσταινα και Βέρβενα. Τότε έφθασε η πληροφορία ότι ο Μουσταφάμπεης με 3.500 άνδρες προερχόμενος από τα Γιάννινα είχε διασπάσει την πολιορκία από τα ανατολικά και είχε εισέλθει στην πόλη. Η επιχείρηση κινδύνευε, καθώς τις επόμενες μέρες τέθηκε σε καταδίωξη του Κολοκοτρώνη και των άλλων οπλαρχηγών που πολιορκούσαν την Τριπολιτσά. Οι δύο σημαντικές ήττες που υπέστη στο Βαλτέτσι (12 Μαΐου) και στα Δολιανά (18 Μαΐου), όχι μόνο αναπτέρωσαν το ηθικό στο ελληνικό στρατόπεδο, αλλά συνέβαλαν καταλυτικά στην Άλωση της Τριπολιτσάς.
Η δύναμη των πολιορκητών συνεχώς ενισχυόταν και τις παραμονές της Άλωσης είχε φθάσει τους 10.000 άνδρες. Ο κλοιός γύρω από την Τριπολιτσά έσφιγγε διαρκώς και η πόλη υπέφερε. Οι αποθήκες των τροφίμων είχαν σχεδόν αδειάσει, τα χρήματα είχαν εξαντληθεί και οι αρρώστιες θέριζαν. Στην πόλη υπήρχαν 35.000 ψυχές, Τούρκοι, Χριστιανοί, Αλβανοί και Εβραίοι.
Τότε ο Κολοκοτρώνης συνέλαβε την ιδέα να κατασκευαστεί περιφερειακή τάφρος γύρω από την πόλη για να δυσκολέψει περισσότερο τη ζωή των πολιορκημένων. Η τάφρος κατασκευάστηκε ταχύτατα από τους χωρικούς και η όλη τοποθεσία ονομάστηκε Γράνα. Γύρω και πίσω από αυτή τοποθετήθηκαν τα τέσσερα ελληνικά σώματα, με επικεφαλής τους Κολοκοτρώνη, Μαυρομιχάλη, Γιατράκο και Αναγνωσταρά. Οι επαναστάτες είχαν στη διάθεσή τους ένα παμπάλαιο κανόνι και οι πολιορκούμενοι 30.
Απόντος του Μόρα-Βαλεσί, Χουρσίτ Πασά, ο Μουσταφάμπεης, που είχε το γενικό πρόσταγμα στην πόλη, αντιλήφθηκε γρήγορα την κίνηση του Κολοκοτρώνη και στις 18 Αυγούστου ενήργησε επίθεση με ιππικό για να διασπάσει τον κλοιό των Ελλήνων. Απέτυχε και οι δυνάμεις του επέστρεψαν στην πόλη έχοντας υποστεί μεγάλες απώλειες. Μπέηδες και αγάδες άρχισαν τότε να συσκέπτονται για τους όρους της παράδοσης, καθώς δεν υπήρχε ελπίδα σωτηρίας.
Όμως τους πρόλαβε ένας απλός στρατιώτης, ο Μανώλης Δούνιας από τον Πραστό Κυνουρίας. Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, ημέρα Παρασκευή, μαζί με δύο συντρόφους του αναρριχήθηκε στα τείχη της πόλης που έφθαναν τα πεντέμισι μέτρα ύψος και εισήλθε στην Τριπολιτσά, εκμεταλλευόμενος τη γνωριμία του με τον φύλακα του προμαχώνα. Αφού τον εξουδετέρωσε, άνοιξε την Πύλη του Μυστρά και οι έλληνες επαναστάτες εισόρμησαν στην πόλη. Οι κάτοικοί της αντιστάθηκαν, χωρίς επιτυχία, επί δίωρο.
Επακολούθησε άγρια σφαγή του πληθυσμού και πρωτοφανές πλιάτσικο. Μάταια οι οπλαρχηγοί προσπαθούσαν να συγκρατήσουν τους μαινόμενους επαναστάτες. «Το ασκέρι, όπου ήτον μέσα, το Ελληνικόν, έκοβε και εσκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άνδρες, τριάντα δύο χιλιάδες, μία ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς. Ένας υδραίος έσφαξε ενενήντα. Έλληνες εσκοτώθηκαν εκατόν» γράφει στα Απομνημονεύματά του ο Κολοκοτρώνης.Η εκδικητική μανία των επαναστατών εκδηλώθηκε όχι μόνο σε βάρος των Τούρκων, αλλά και των Εβραίων που είχαν δείξει εχθρική στάση απέναντι στην Επανάσταση, και των Ελλήνων που είχαν χαρακτηριστεί τουρκολάτρες, όπως ο πρόκριτος Σωτήρης Κουγιάς. Αντίθετα, οι Αλβανοί της Τριπολιτσάς αποχώρησαν συντεταγμένα με τη συνοδεία Ελλήνων μαχητών, καθώς είχαν έλθει σε συμφωνία με τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη.
Η Άλωση της Τριπολιτσάς αποτέλεσε σταθμό για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης. Ολόκληρη η Πελοπόννησος βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων, εκτός των φρουρίων, Πατρών, Μεθώνης, Κορώνης και Ναυπλίου, τα οποία πολιορκούνταν στενά.
Η Υποναύαρχος επί τιμή Μπουμπουλίνα
Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα στο πλοίο Αγαμέμνων
Πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Πέτερ φον Ες.
Bouboulina - Painting of Laskarina Bouboulina
by Peter von Hess - Bouboulina museum
Δεν βλέπουμε τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα μόνο ως ιστορικό πρόσωπο αλλά και ως σύμβολο της γυναίκας της Επανάστασης που ήθελε μόνο την ελευθερία της πατρίδας μας με οποιοδήποτε κόστος ενάντια στην τουρκική βαρβαρότητα γιατί δεν ήθελε κανένα συμβιβασμό με τους Οθωμανούς. Έτσι όλη της η ζωή που άρχισε σε μια φυλακή της Κωνσταντινούπολης και είχε το στίγμα της Τριπολιτσάς του 1770, κατέληξε να είναι μια πράξη θυσίας μετά το 1821 διότι ήταν προετοιμασμένη από την αρχή της ύπαρξής της για την Εθνική Επανάσταση, διότι είχε μέσα της το σύνθημα Ελευθερία ή Θάνατος. Κανένας δεν μπόρεσε να το σβήσει από τη σκέψη της.
Έτσι όταν είδε το τέλος της πολιορκίας της Τριπολιτσάς το 1821 πήρε το αίμα της πίσω για όσα είχε τραβήξει η ψυχή της λόγω των Τούρκων τόσα χρόνια. Κι άρχισε να βλέπει με τα μάτια της Ελευθερία να ζει στην πατρίδα της. Διότι ξεκίνησε η ιστορία της Ελευθερίας μετά από αιώνες κατοχής. Είδε το θαύμα του Ελληνισμού να μεταμορφώνει τις ζωές των Ελλήνων χάρη στη θυσία των Αγωνιστών κι ήταν ένας από αυτούς ως γυναίκα της Επανάστασης.
.jpg "Bonington-Armatolos Portrait of a Greek armatolos by Richard Parkes Bonington (oil painting, 1825–1826, Benaki Museum)")
Portrait of a Greek armatolos by Richard Parkes Bonington
(oil painting, 1825–1826, Benaki Museum)
Στην πλατεία της Τριπολιτσάς
ξέρω θα ήθελες άλλη ονομασία
αλλά εμείς οι κλέφτες δεν ξεχνάμε
κι όταν είμαστε με τους μαθητές μας
είμαστε η μνήμη μέλλοντος.
Αν δεν σ' αγγίζει το άγαλμα
κοίτα μόνο τα δύο πόδια
για να καταλάβεις ότι ανήκει
σ' εκείνο το θαλάσσιο ουρανό
το απέραντο γαλάζιο
που δεν φοβάται τους προδότες
διότι ξέρει για τη δικαίωση.
Κι αν θες και κάτι άλλο
κοίταξε εκείνο το ξύλινο
που θα σου θυμίσει Ελβετία.
που θα σου θυμίσει Ελβετία.
Η συγκλονιστική περιγραφή της άλωσης της Τριπολιτσάς.
Πως ο Κολοκοτρώνης πολιόρκησε το προπύργιο των Οθωμανών
Από τις πρώτες μέρες του εθνικού ξεσηκωμού, ο Κολοκοτρώνης είχε συλλάβει την ιδέα της πολιορκίας και της άλωσης της Τριπολιτσάς (σημερινής Τρίπολης), επειδή κατείχε στρατηγική θέση και ήταν το διοικητικό κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Μοριά.
Στην Τριπολιτσά είχε την έδρα του ο Μόρα-Βαλεσί, ο στρατιωτικός διοικητής της Πελοποννήσου, με όλο το χαρέμι και τα πλούτη του, εκεί ζούσε ο μισός τουρκικός πληθυσμός της Πελοποννήσου και την υπερασπιζόταν σημαντικός αριθμός ενόπλων σωμάτων. Με λίγα λόγια ήταν μια επικίνδυνη εχθρική εστία, η οποία εάν δεν εξουδετερωνόταν θα ήταν μια διαρκής απειλή για τις επαναστατημένες επαρχίες της Πελοποννήσου.
Η στρατηγική σύλληψη του Κολοκοτρώνη δεν έγινε αμέσως αποδεκτή, επειδή προϋπέθετε οργανωμένο στρατό, που δεν υπήρχε.
Ο Κολοκοτρώνης με επιμονή και πειστικότητα αντέστρεψε το αρνητικό για την άποψή του κλίμα μεταξύ των οπλαρχηγών που ήθελαν τοπικές μάχες στα επιμέρους κάστρα των περιοχών τους κι έτσι στα μέσα Απριλίου αποφασίστηκε ο αποκλεισμός της Τριπολιτσάς σε πρώτη φάση, ώστε να διακοπεί κάθε δυνατότητα επικοινωνίας και εφοδιασμού της πόλης.
Αρχιστράτηγος της επιχείρησης ορίσθηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, αλλά ιθύνων νους της ήταν ο Κολοκοτρώνης, το σχέδιο του οποίου τηρήθηκε κατά γράμμα.
Σχέδιο της πόλης και του κάστρου της Τριπολιτσάς.
Ήταν το σημαντικότερο διοικητικό, στρατιωτικό και
οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου με ιδιαίτερη
στρατηγική σημασία, καθώς ήλεγχε τις οδούς
προς τις άλλες μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου
«Στο Βαλτέτσι στο Λεβίδι, πέφτει αλύπητο λεπίδι»
Μετά την πρώτη νίκη στο Λεβίδι Αρκαδίας στις 14 Απριλίου 1821, οι επαναστάτες στις αρχές Μαΐου περικύκλωσαν την Τριπολιτσά σ’ ένα κύκλο που περιλάμβανε τις περιοχές Πάπαρι, Βλαχοκερασιά, Διάσελο, Αλωνίσταινα και Βέρβενα.
ΔΕΙΤΕ: Η Μάχη στο Λεβίδι και η θυσία του ήρωα Αναγνώστη Στριφτόμπολα στην πρώτη νικηφόρα μάχη των Ελλήνων κατά των Τούρκων
Τότε έφθασε η πληροφορία ότι ο Μουσταφάμπεης με 3.500 άνδρες προερχόμενος από τα Γιάννενα είχε διασπάσει την πολιορκία από τα ανατολικά και είχε εισέλθει στην πόλη. Η επιχείρηση Τριπολιτσά βρέθηκε σε κίνδυνο και οι Έλληνες για να αντιμετωπίσουν την απειλή ξεκίνησαν να καταδιώκουν τους Τούρκους.
Οι δύο σημαντικές ήττες που υπέστησαν οι Οθωμανοί στο Βαλτέτσι (12 Μαΐου) και στα Δολιανά (18 Μαΐου), αναπτέρωσαν το ηθικό στο ελληνικό στρατόπεδο και συνέβαλαν καταλυτικά στην Άλωση της Τριπολιτσάς.
Ο θρίαμβος στο Βαλτέτσι ήταν η μάχη που έδωσε στον Κολοκοτρώνη το προσωνύμιο που θα τον συνόδευε για πάντα: ο «Γέρος του Μοριά». Λίγες ημέρες μετά η καθοριστική νίκη στα Δολιανά θα χάριζε στον ανιψιό του, τον Νικηταρά, το παρατσούκλι ο «Τουρκοφάγος».
Η Τριπολιτσά
Η δύναμη των πολιορκητών συνεχώς ενισχυόταν και τις παραμονές της Άλωσης είχε φθάσει τους 10.000 άνδρες. Ο κλοιός έσφιγγε διαρκώς και η πόλη υπέφερε. Οι αποθήκες των τροφίμων είχαν σχεδόν αδειάσει, τα χρήματα είχαν εξαντληθεί και οι αρρώστιες θέριζαν.
Στην πόλη υπήρχαν 35.000 άνθρωποι. Τούρκοι, Χριστιανοί, Αλβανοί και Εβραίοι.
Το τελευταίο μήνυμα του Κολοκοτρώνη στον πασά της Τριπολιτσάς, που του έστειλε τελεσίγραφο για να υποχωρήσει.
«Αν δε μ' ακούσεις, καλή αντάμωση στο σαράι σου μέσα.»
Η τάφρος του Κολοκοτρώνη
Τότε ο Κολοκοτρώνης συνέλαβε την ιδέα να κατασκευαστεί μια τάφρο έξω από την πόλη για να δυσκολέψει περισσότερο τη ζωή των πολιορκημένων που θα επιχειρούσαν έξοδο για ανεφοδιασμό.
Η τάφρος κατασκευάστηκε ταχύτατα από τους χωρικούς και η όλη τοποθεσία ονομάστηκε Γράνα. Γύρω και πίσω από αυτή τοποθετήθηκαν τα τέσσερα ελληνικά σώματα, με επικεφαλής τους Κολοκοτρώνη, Μαυρομιχάλη, Γιατράκο και Αναγνωσταρά. Οι επαναστάτες είχαν στη διάθεσή τους ένα παμπάλαιο κανόνι και οι πολιορκούμενοι 30.
Απόντος του Μόρα Βαλεσί, Χουρσίτ Πασά, που πολεμούσε τον Αλή πασά στην Ήπειρο, ο Μουσταφάμπεης, που είχε το γενικό πρόσταγμα στην πόλη, επιχείρησε έξοδο με το ιππικό στις 18 Αυγούστου, ώστε να πετύχει ανεφοδιασμό και να διασπάσει τον κλοιό των Ελλήνων. Απέτυχε και οι δυνάμεις του επέστρεψαν στην πόλη έχοντας υποστεί μεγάλες απώλειες.
Μπέηδες και αγάδες άρχισαν τότε να συσκέπτονται για τους όρους της παράδοσης, καθώς δεν υπήρχε ελπίδα σωτηρίας
Όμως τους πρόλαβε ένας απλός στρατιώτης, ο Μανώλης Δούνιας από τον Πραστό Κυνουρίας. Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, ημέρα Παρασκευή, μαζί με δύο συντρόφους του αναρριχήθηκε στα τείχη της πόλης που έφθαναν τα πεντέμισι μέτρα ύψος και εισήλθε στην Τριπολιτσά, εκμεταλλευόμενος τη γνωριμία του με τον φύλακα του προμαχώνα.
Αφού τον εξουδετέρωσε, άνοιξε την Πύλη του Μυστρά και οι επαναστάτες μπήκαν στην πόλη. Οι Τούρκοι αντιστάθηκαν, χωρίς επιτυχία, επί δίωρο. Επακολούθησε άγρια σφαγή και πρωτοφανές πλιάτσικο.
Η σφαγή
Μάταια οι οπλαρχηγοί προσπαθούσαν να συγκρατήσουν τους μαινόμενους επαναστάτες. Στα απομνημονεύματά του ο Κολοκοτρώνης έγραψε:
«Το ασκέρι, όπου ήτον μέσα, το Ελληνικόν, έκοβε και εσκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άνδρες, τριάντα δύο χιλιάδες, μία ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς. Ένας Υδραίος έσφαξε ενενήντα. Έλληνες εσκοτώθηκαν εκατόν»
Η εκδικητική μανία των επαναστατών εκδηλώθηκε όχι μόνο σε βάρος των Τούρκων, αλλά και των Εβραίων που είχαν δείξει εχθρική στάση απέναντι στην Επανάσταση, και όσων Ελλήνων είχαν χαρακτηριστεί φιλότουρκοι, όπως ο κοτζαμπάσης Σωτήρης Κουγιάς.
Αντίθετα, οι Αλβανοί της Τριπολιτσάς επέζησαν και αποχώρησαν συντεταγμένα με τη συνοδεία Ελλήνων μαχητών, καθώς είχαν έλθει σε συμφωνία με τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη. Ο Πλαπούτας τους συνόδευσε μέχρι το Αίγιο και από εκεί πέρασαν απέναντι.
Η Άλωση της Τριπολιτσάς αποτέλεσε σταθμό για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης. Ολόκληρη η Πελοπόννησος βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων, εκτός των φρουρίων, Πατρών, Μεθώνης, Κορώνης και Ναυπλίου, τα οποία πολιορκούνταν στενά.
Οι Τουρκαλβανοί που έφυγαν με την μπέσα του Γέρου του Μωρηά την τίμησαν τον επόμενο χρόνο. Ενώ είχαν ενταχθεί στην δύναμη του Δράμαλη κατά την εκστρατεία του, μόλις έφτασαν στην περιοχή του Ισθμού σταμάτησαν. Επικαλέστηκαν την μπέσα που είχαν δώσει στον Κολοκοτρώνη να μην ξανά πολεμήσουν στο Μωριά και αποχώρησαν.
«Οπωσδήποτε ο Δούνιας αποφάσισε να πραγματοποιήσει εισβολή από την πύλη του Ναυπλίου την ώρα που οι Τούρκοι, όχι μόνο οι κάτοικοι, αλλά και οι περισσότεροι στρατιωτικοί θα ήταν συγκεντρωμένοι στο σεράϊ. Την επομένη το πρωί, αφού συνεννοήθηκε με πολλούς συναδέλφους του, χωρίς να ανακοινώσει τίποτα στους αρχηγούς, πήγε με δυο συντρόφους του μπροστά στην πύλη και ζήτησε από τον γνωστό του Τούρκο να τον ανεβάσει στα τείχη για να δει το τηλεβολοστάσιο.
Πενήντα Έλληνες σταρτιώτες, τους οποίους είχε συγκεντρώσει ο Δούνιας από τα κυνουριακά σώατα του Ανγνωστη Κονδάκη, του Γιώργου Μιχαλάκη, του Σαράντη, του Π. Ζαφειρόπουλου, του αρχιμαδρίτη Ιερόθεου Αθανασόπουλου και από το σώμα του Π. Κεφάλα, ενέδρευαν κοντά στην πύλη.
Ο Τούρκος πυροβολητής ανύποπτος, και αφού από μέρες εισέρχονταν στην πόλη Έλληνες, χωρίς να αποδίδεται σε αυτό εξαιρετική σημασία, δέχτηκε να ευχαριστήσει τον Δούνια και τους δυο συντρόφους του, τον Αυραντίνη και τον Ρουμάνη. Τους κρέμασε σχοινιά, με τα οποία αναρριχήθηκαν.
Αλλά εκείνοι μόλις ανέβηκαν επάνω και βεβαιώθηκαν ότι δεν υπήρχαν εκεί άλλοι πυροβολητές, ούτε φρουροί, συνέλαβαν αμέσως τον Τούρκο, τον έδεσαν και έκαναν σινιάλο στους συντρόφους τους που παραμόνευαν έξω από την πύλη να ανεβούν.
Αμέσως έσπευσαν όλοι, ο ένας μετά τον άλλο, να αναρριχηθούν από τα κρεμασμένα εκτός των τειχών σχοινιά που ήταν δεμένα από τα κανόνια.
Από το γεγανός αυτό πρέπει να συμπεράνουμε ότι ο Δούνιας είχε επιλέξει ναυτικούς που βρίσκονταν στα κυνουριακά σώματα και οι οποίοι ήξεραν την τέχνη της αναρρίχησης. Στη συνέχεια κατέβηκαν στην πύλη, έσπασαν τα σίδερά της και την άνοιξαν ενώ πάνω στο σπίτι του Μουσταφάμπεη υψωνώταν η ελληνική σημαία και ταυτόχρονα ο Αυραντίνης έστρεφε προς την πόλη ένα κανόνι.
Αμέσως μετά την εκλπηκτική αυτή επιτυχία τα σώματα που βρίσκονταν στη Βολιμή, όρμησαν ταχύτατα προς την ανοιχτή πύλη του Ναυπλίου. Ήταν εννιά το πρωί.
Αμέσως ανοίχτηκε η πύλη του Μυστρά και μπήκαν από εκεί τα σώματα με επικεφαλείς τον επίσκοπο Βρεσθένης, τον Κεφαλά, τον Παπατσώνη, τον Κρεββατά και τον Γιατράκο, ενώ οι Γορτύνιοι υπό τον Δημήτριο Δηληγιάννη όρμησαν από το οχύρωμα του Μαντζαγρά και ανέβηκαν στον προμαχώνα του σεραγιού.
Μετά από αυτό άνοιξε η πύλη του Αγίου Αθανασίου από την οποία μπήκαν στην πόλη άλλοι Γορτύνιοι, Μανιάτες, Ολύμπιοι, Τριπολιτσιώτες και Μεγαλοπολίτες. Μετά από λίγη ώρα όλες οι πύλες είχαν ανοιχτεί και η εισόρμηση των ελληνικών σωμάτων γινόταν από όλα τα σημεία.
Παρά την οχύρωσή της η Τριπολιτσά ήταν περισσότερο ευάλωτη
από τα υπόλοιπα κάστρα της Πελοποννήσου, γιατί βρισκόταν
καταμεσής μιας πεδιάδας και δεν μπορούσε να ελπίζει σε οποιαδήποτε
υποστήριξη από θάλασσα. Η απελευθέρωση έγινε στις 23 Σεπ 1821,
έξι μήνες μετά από την έναρξη της επανάστασης του 1821.
Οι Τούρκοι που ήταν συγκεντρωμένοι στο σεράι έμειναν εμβρόντητοι όταν άκουσαν τους πρώτους πυροβολισμούς των κυνουριακών σωμάτων και είδαν ότι το παλάτι βαλλόταν από τα κανόνια της πύλης του Ναυπλίου που τα είχε γυρίσει ήδη όλα προς τα εκεί ο Αυραντίνης.
Μετά τη πρώτη σύγχυση έτρεξαν αμέσως στα σπίτια τους για να σώσουν τις οικογένειές τους αντί να σπεύσουν στους προμαχώνες για να αναχαιτίσουν την προέλαση των εισβολέων. Οι Έλληνες κατόρθωσαν ταχύτατα να γίνουν κύριοι των περισσότερων προμαχώνων.
Οι λίγοι Τούρκοι στρατιώτες που βρέθηκαν εκεί αναγκάστηκαν να φύγουν μπροστά στην ορμή των ελληνικών σωμάτων, ενώ άλλοι σκοτώθηκαν επί τόπου.
[…] Άρχισε κατόπιν μάχη μεταξύ επιτιθεμένων και αμυνομένων από την περιοχή της πύλης μέχρι το σπίτι της Καστριτάκαινας.
Αλλά οι Τούρκοι στρατιώτες, περισσότεροι πια από τους πρώτους, ενώ εξέρχονταν από την πύλη οι Αλβανοί, έσπευσαν προς την πύλη του Αγίου Αθανασίου στο οποίο εφορμούσαν τα περισσότερα ελληνικά σώματα. Μετά από λίγο η σύγκρουση μαινόταν σφοδρή μεταξύ των αντιμαχομένων, ενώ από την Μεγάλη τάπια όπου είχαν κλειστεί πολλοί Τούρκοι πυροβολητές μαζί με τον Τσεκούρα, ρίχνονταν κανονιοβολισμοί προς το μέρος που κινούνταν τα ελληνικά σώματα. Επίσης είχαν κλειστεί σε δυο μεγάλα σπίτια αρκετοί Τούρκοι και από εκεί πυροβολούσαν τους εισβολείς.
Παρόλο τον αρχικό αιφνιδιασμό, αντιτάχθηκε ένοπλη άμυνα κατά την οποία σκοτώθηκαν αρκετοί Έλληνες στρατιώτες.
Αλλά οι Τούρκοι που μάχονταν στους δρόμους δεν κατόρθωσαν να κρατηθούν παρά μόνο δυο ώρες και κατόπιν οι εφορμήσαντες Έλληνες πλημμύρισαν την πόλη μαινόμενοι, μετά από τη μικρή εκείνη αντίσταση που στοίχισε ελληνικό αίμα.
Άρχισε η επίθεση κατά των τουρκικών σπιτιών.
Σε πολλά είχαν καταφύγει Τούρκοι στρατιώτες που φρόντισαν να κλείσουν έγκαιρα τις πόρτες τους ενώ σε άλλα, αντιθέτως, οι ένοικοι έσπευδαν έντρομοι να υποδεχτούν με πλαστή προθυμία τους εισβολείς, ελπίζοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα έσωζαν τη ζωή τους. Μάταιη προσπάθεια.
Οι νικητές δεν είχαν έλεος για κανένα
Άρχισαν τότε να αναμιγνύονται οι κραυγές των σφαζομένων με τους κρότους των πυροβολισμών, την κλαγγή των σπαθιών και τα χτυπήματα των τσεκουριών στις κλεισμένες πόρτες. Οι σφαίρες διασταυρώνονταν από παντού, αφ’ ενός από τους πυροβολισμούς των Ελλήνων κατά των σπιτιών και εναντίον αυτών που έφευγαν στους δρόμους και αφετέρου από τους Τούρκους στρατιώτες που άδειαζαν τα τουφέκια τους μέσα από τα παράθυρα κατά των επιτιθεμένων.
Θρήνοι και σπαρακτικές κραυγές ακούγονταν από τα σπίτια όπου συντελούνταν η άγρια σφαγή. Δε γινόταν διάκριση φύλλου και ηλικίας.
Πολλοί έσπευδαν να προσφέρουν στους νικητές χρήματα και πολύτιμα είδη για να εξαγοράσουν τη ζωή τους αλλά ούτε κι αυτό ωφέλησε.
Οι εξαγριωμένοι εισβολείς αναζητούσαν αίμα.
Η Μεγάλη τάπια που κατεχόταν ακόμα από τους Τούρκους εξακολουθούσε να αδειάζει τα κανόνια της και στρατιώτες πυροβολούσαν από τις επάλξεις της.
Αλλά εναντίων ποιών; Παντού οι Τούρκοι και οι Έλληνες είχαν αναμιχθεί.
Από τα ίδια μέρη ακούγονταν σπαρακτικές κραυγές των θυμάτων και οι θηριώδεις ανακραυγές των νικητών.
Η Τριπολιτσά προστατευόταν από τείχος μήκους 3,5 χλμ., ύψους περίπου 4 μ. και πάχους 2 μ. στη βάση και ενός περίπου πιο πάνω. Είχε πύργους με διπλές πολεμίστρες, και τριάντα κανόνια, λίγα από τα οποία ήταν σε καλή κατάσταση. Το τείχος είχε επτά πύλες.
Η πολιορκία απεικονίστηκε με λεπτομέρειες στον πίνακα
«Πόλεμος της Τριπολιτζάς και των πέριξ αυτής χωρίων»
του αυτοδίδακτου ζωγράφου Παναγιώτη Ζωγράφου,
που φιλοτεχνήθηκε υπό την καθοδήγηση του Στρατηγού
Ιωάννη Μακρυγιάννη (1797-1864) για την εικονογράφηση
των Απομνημονευμάτων του. (βλ. εδώ)
Siege of Tripolitsa. Artist Panagiotis Zographos (between 1836 and 1839)
Σκηνή από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 Πίνακας του
Παναγιώτη Ζωγράφου με την καθοδήγηση του Μακρυγιάννη.
Πόλεμος της Τριπολιτζάς και των περί αυτής Χωρίων. Εικών αριθμ. 8 .θ.1. Τριπολιτζά. - 2. Συμβούλιον των Αρχηγών και Iερατείου και οικοκυραίων περί της αλώσεως αυτής. Θ. Κολοκοτρόνης, Πετρόμπεης, Μπούρτζηνος, Κυριακούλης, Τζανετάκης, Παππαφλέσας, Νικήτας, Κολιόπουλος, Ζαΐμης, Δελιγιανέοι, Παπαρηγόπουλοι, Βλασαίοι, Χαραλαμπαίοι, Διαμαντοπουλαίοι, Καλαμογδαρτέοι, Μπουκουραίοι, Δικαίοι, Ιατραίοι, Κεφαλάς, Κοντακαίοι, Νοταράς Κρεβατάς, Υψηλάντης, Μαυροκορδάτος, Γόρδον, Βάµβας, Αναγνωστόπουλος, Μπουμπουλίνα, Ζαφιρόπουλος, Αναγνωσταράς, Σαχαρέοι, Κουμουντουρέοι, Καπετανάκιδες, Πετμεζέοι, Σοφιανόπουλοι, Ρούφος, Καρατζάς, Παπασταθόπουλος, Μεταξάς και Βαφόρης επτανήσιοι, Μελετόπουλος, Παππατζώνης, Πέτροβας Νικολόπουλος, Δ. Ζωγράφος, Μπαρμποτζέοι, Γεωργάκης και Λάμπρος καὶ Λοιποί πρωτοπαλίκαρα και οικοκυραίοι. --3. Αρχιερείς Κορύνθου, Πατρών, Ανδρούσης, Τριπόλεως, Δαμαλών, Βρυσθένης, Ναυπλίας, Παροναξίας και Έλλους. - 4. Οι πρωσύγγελοι ἠγούμενοι και καλόγηροι Παγώνης Αρκαδίας. - 5. Ορδή Πετρόμπεϊ, Ιατράκου και ἀλλων. - 6. Ορδή Κολοκοτρόνη. -- 7. Ορδή Δεληγιανέων. -- 8. Πόλεμος του Βαλτεζίου -- 9. Πόλεμος του χωρίου Νταβιάς, -- 10. Χωρίον, Κερασιά και πόλεμος αυτού. -- 11. Πόλεμος του χωρίου Βερβενών. --12. Πόλεμος του χωρίου Δολιανών, όπου αφανίσθησαν οι Τούρκοι και απέλαβαν οι Έλληνες τα δύο κανόνια. -- 13. Χωρίον Ρίζαις ονομαζόμενον, όπου εἰς αυτό έγιναν διάφοροι πόλεμοι. -- 14. Χωρία του Κάμπου όπου περιφέρονται οι Τούρκοι και τα έκεγαν. - 15. Εξέρχονται οι Τούρκοι από την Τριπολιτζάν ιππείς και πεζοί και εκστρατεύουν κατά τα χωρία. - 16. Τα Τρίκορφα και γυναίκες φέρουν νερό των πολεμιστών Ελλήνων.
► Η εικονογράφηση της Επανάστασης του 1821 από τον Στρατηγό Μακρυγιάννη και Ζωγράφο (Εικόνες του Αγώνος)
Οι κανονιοβολισμοί της Μεγάλης τάπιας χειροτέρευαν το κακό. Έδιναν ένα τελευταίο θάρρος στους κλεισμένους ακόμη εντός των σπιτιών τους Τούρκους και αύξαναν τη μανία των εισβολέων. Τα σπίτια που αντιστέκονταν, κυριεύονταν το ένα μετά το άλλο. Και εκεί ακολουθούσε μεγαλύτερη αγριότητα.
Γυναίκες, κορίτσια, παιδιά ρίχνονταν από τα παράθυρα στο δρόμο ή από τους Έλληνες ή από την αλλοφροσύνη της απελπισίας τους και έβρισκαν έτσι ταχύτερο θάνατο από την κατακρίμνηση. Το αίμα έτρεχε από παντού. Οι δρόμοι άρχισαν να καλύπτονται από πτώματα και από τραυματισμένους.
Νεαρές οθωμανές παρθένες που δεν είχε δει ποτέ το πρόσωπό τους ανδρικό μάτι, ρίχνονταν γυμνές στους δρόμους.
Άλλα σπίτια, καλά αμπαρωμένα εσωτερικά, πυρπολούνταν και οι ένοικοι έπεφταν από τα παράθυρα στους δρόμους για να γίνουν στόχος βολής αυτών που περίμεναν έξω και να κατακρεουργηθούν από τα σπαθιά τους.
Εκκλήσεις τρυφερών όντων ακούγονταν, μητέρων για τα παιδιά τους, κοριτσιών για τις μητέρες τους, αλλά δεν εύρισκαν απέναντί τους τίποτε άλλο παρά τον πικρό σαρκασμό των νικητών, την οργή της εκδίκησης, την απάνθρωπη χαρά του αίματος, που όταν αρχίσει γίνεται άγρια, ακόρεστη δίψα».
.jpg)
Οι πηγές αφηγούνται...
Θα πρέπει, εξαρχής, να επισημάνουμε πως το γεγονός αυτό, είχε οδηγήσει την τότε "κοινή γνώμη" του εξωτερικού- κυρίως των Ευρωπαίων- ν' αποκτήσουν πολύ δυσάρεστη εικόνα για την ίδια την Επανάσταση και τους επαναστατημένους Έλληνες. Φυσικά, κατά το 1821 και, εν γένει, τα πρώτα επαναστατικά χρόνια, η επιρροή των πολιτικών αντιπάλων κάθε κινήματος που διέθετε φιλελεύθερα, φιλολαϊκά, δημοκρατικά χαρακτηριστικά ή και αποσκοπούσε σ' "εθνική απελευθέρωση", ήταν η κυρίαρχη στα "ευρωπαϊκά σαλόνια".
Ωστόσο, η ίδια η Άλωση της Τριπολιτσάς και ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε, ουσιαστικά καθόρισε και την "τύχη" των εντός της πόλεως ευρισκόμενων- πλην των Αρβανιτών, οι οποίοι σώθηκαν με παρέμβαση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, μετά τη συμφωνία που είχαν συνάψει οι δυο πλευρές.
Παρά τ' αντιθέτως θρυλούμενα, οι Έλληνες ιστορικοί δεν υπήρξαν "φειδωλοί", ως προς την περιγραφή των φρικαλεοτήτων που διέπραξαν οι Έλληνες πολιορκητές της Τριπολιτσάς, ειδικά απέναντι σε αμάχους.
Ο Φιλήμονας γράφει: "Γυναίκες, ων η λευκότης διεφιλονείκει και προς αυτήν τήν χιόνα. Νεάνιδες, ων ουδ' ο θάνατος κατεμάρανε την ωραιότητα. Βρέφη, τα μεν χειραπτάζοντα τους μαστούς και βαβάζοντα, τα δε το στόμα έχοντα επί του μαστού μητρός αιμοφύρτου. Νέοι, γέροντες, άνδρες, ανάμικτοι κατέκειντο θέαμα βαρυπενθές, και οιονεί διεμαρτύροντο κατά της διαιρούσης την ανθρωπότητα πολιτικής τυραννίας και θρησκευτικής ετεροδοξίας. Ιδίως δε εκ της πύλης των Καλαβρύτων μέχρι του σατραπείου λεωφόρος από λιθοστρώτου μετεσχηματίσθη, ιν' είπωμεν, εις πτωματόστρωτον, και ουθ' ο πεζός, ουθ' ο ίππος επάτει επί της γης, αλλ' επί πτωμάτων".
Τον Φιλήμονα επιβεβαιώνει ο ίδιος ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, στ' απομνημονεύματά του: "Το άλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη."
Ο Σπυρίδων Τρικούπης γράφει: "Εφαίνοντο δε οι Έλληνες ως θέλοντες να εκδικηθώσιν εν μια ημέρα αδικήματα τεσσάρων αιώνων". Ο Διονύσιος Κόκκινος λέει: "Οι νικηταί δεν είχαν έλεος δια κανένα <...>. Κάθε ανθρώπινον αίσθημα είχε κοιμηθή εις τα στήθη των νικητών. Καμμία κραυγή προς οίκτον δεν εύρισκεν ακοήν".
Για όλη αυτή τη φρίκη δεν υπάρχει δικαιολογία, αλλά σίγουρα υπάρχει εξήγηση. Μια τέτοια δίνει ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος (Φωτάκος): " Εμέθυσαν δε από το πνεύμα της εκδικήσεως, ενθυμηθέντες την τυραννίαν των Τούρκων εναντίον αυτών και των πατέρων των".
Η σφαγή και η λαφυραγώγηση κράτησαν 3 ημέρες. Σταμάτησαν, όταν οι αρχηγοί έβγαλαν προκήρυξη με την οποία αμνήστευαν τους Τούρκους. Αλλά, ήταν αμνηστία για νεκρούς ή ετοιμοθάνατους. Η Τριπολιτσά είχε μεταβληθεί πλέον σ' απέραντο σφαγείο.
Σίγουρα, θα ήταν υπερβολικό να περιμένουμε από τους προγόνους μας, οι οποίοι ήταν σκλάβοι μιας οπισθοδρομικής και βάρβαρης διοίκησης που το μόνο "μάθημα" που τους έδινε ήταν ο μισανθρωπισμός, να φανούν τόσο "ανώτεροι" και να μην καταστρέψουν μια πολιορκημένη πόλη που δεν παραδόθηκε αμαχητί, μέσω συνθήκης- υπήρξε διαπραγμάτευση, από τις 13 Σεπτεμβρίου 1821 ήδη, η οποία δεν ευοδώθηκε, λόγω συγκυριών και πολιτικών υπολογισμών.
Ωστόσο, υπάρχουν περιστατικά που δεν μπορούν να δικαιολογηθούν, όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος να υποστηρίξει πως ήταν φαινόμενα "συνηθισμένα" για την εποχή: Η εν ψυχρώ εκτέλεση γυναικόπαιδων στον Άγιο Βλάση, στην πύλη του Μυστρά (σ.σ. σημερινή οδός Σπάρτης), στην πύλη του Αναπλιού και σε φαράγγι των Τρικόρφων.
Αυτές οι πράξεις είναι καθαρά δείγματα μιας εγκληματικής φύσεως, της ίδιας που επέδειξαν οι Οθωμανοί στη Χίο το 1822 και σε άλλες πολλές παρόμοιες περιπτώσεις, ακόμα και πριν την έναρξη της Επανάστασης του 1821.
Όπως σωστά δεν εξωραΐζονται αυτές, ως "φαινόμενα μιας άλλης εποχής", το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για την σφαγή στην Τριπολιτσά, εάν κι εφόσον θέλουμε να βλέπουμε την Ιστορία όπως είναι και όχι όπως μας "επιτάσσει" η εκάστοτε "πατριδοκαπηλεία" και οι ιδιοτελείς της "λειτουργοί".
Τ' αποσπάσματα παρατίθενται αυτούσια, χωρίς
όμως την στίξη του πολυτονικού συστήματος.
Τόμας Γκόρντον. Σκωτσέζος στρατιωτικός, από τους πρώτους
φιλέλληνες που έλαβαν μέρος στην Επανάσταση του 1821
και από τους πρώτους που έγραψαν το ιστορικό του Αγώνα.
1. Άφιξη του Άγγλου Φιλέλληνα Τόμας Γκόρντον στο ελληνικό στρατόπεδο της Τριπολιτσάς (μέσα Αυγούστου 1821)
«Τότε ο Ιγγλέζος, δακρύσας, εφώναξεν: Ευτυχής εγώ οπού είδον με τους οφθαλμούς μου, όσα ανεγίγνωσκον και ήκουον από τους προγόνους μου και από την ιστορίαν. Μακάριος και συ, Υψηλάντα, είπεν εις τον πρίγκιπα. Σύ είσαι ο Λεωνίδας επί της κεφαλής των Σπαρτιατών και ο Θεμιστοκλής και Μιλτιάδης και Περικλής επάνω των Αθηναίων».
Γ. Σακελλαρίου, Φιλική Εταιρεία, Οδησσός 1909, σσ. 253-255. Η πηγή περιέχεται στη μελέτη του Απόστολου Βακαλόπουλου, Επίλεκτες βασικές ιστορικές πηγές της ελληνικής επαναστάσεως, τόμ. 1, Θεσσαλονίκη 1990, σ. 245.
2. Ο Κολοκοτρώνης μιλά για την Επανάσταση και τους αγωνιστές
«Μίαν φοράν, όταν επήραμεν το Ναύπλιον, ήλθε ο Άμιλτων να με ιδή, μου είπε ότι: "Πρέπει οι Έλληνες να ζητήσουν συμβιβασμόν, και η Αγγλία να μεσιτεύση". Εγώ του αποκρίθηκα, ότι: "Αυτό δεν γίνεται ποτέ, ελευθερία η θάνατος. Εμείς καπιτάν Άμιλτων, ποτέ συμβιβασμόν δεν εκάμαμεν με τους Τούρκους. Άλλους έκοψε, άλλους εσκλάβωσε με το σπαθί και άλλοι, καθώς εμείς, εζούσαμε ελεύθεροι από γενεά σε γενεά. Ο βασιλεύς μας εσκοτώθη, καμμία συνθήκη δεν έκαμε, η φρουρά του είχε παντοτεινόν πόλεμον με τους Τούρκους και δύο φρούρια ήτον πάντοτε ανυπότακτα". Με είπε: "Ποια είναι η βασιλική φρουρά του, ποία είναι τα φρούρια;". "Η φρουρά του βασιλέως μας είναι οι λεγόμενοι Κλέφται, τα φρούρια η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά". Έτσι δεν με ωμίλησε πλέον.
Ο κόσμος μας έλεγε τρελλούς. Ημείς αν δεν είμεθα τρελλοί δεν εκάναμεν την επανάστασιν, διατί ηθέλαμεν συλλογισθή πρώτον διά πολεμοφόδια, καβαλαρία μας, πυροβολικό μας, πυριτοθήκαις μας, τα μαγαζιά μας, ηθέλαμεν λογαριάσει την δύναμιν την εδική μας, την τούρκικη δύναμη. Τώρα οπού ενικήσαμεν, οπού ετελειώσαμεν με καλά τον πόλεμο μας, μακαριζόμεθα, επαινώμεθα. Αν δεν ευτυχούσαμεν ηθέλαμεν τρώγει κατάραις, αναθέματα».
Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, Καταγραφή Γ. Τερτσέτη, επιμέλεια Τάσος Βουρνάς, Αθήνα 1983, σ. 178.
Οι εφημερίδες στην Επανάσταση
Η έκδοση εφημερίδων γνώρισε μεγάλη άνθιση την περίοδο της Μεγάλης Επανάστασης του 1821. Συνδέθηκε, μάλιστα, με την υπεράσπιση των εθνικών δικαίων και την ενημέρωση των ξένων για την ελληνική υπόθεση.
Το πρώτο Εθνικό Τυπογραφείο λειτούργησε στην Αίγινα. Από την πλούσια εκδοτική δραστηριότητα της εποχής αξίζει να εστιάσουμε στην «Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος», την πρώτη ουσιαστικά επίσημη ελληνική εφημερίδα καθώς και στα «Ελληνικά Χρονικά», τα οποία εξέδιδε στο Μεσολόγγι ο Ελβετός Φιλέλληνας Ιάκωβος Μάγερ. Η εφημερίδα του Μάγερ διέκοψε την κυκλοφορία της στις αρχές του 1826, λόγω της καταστροφής των εγκαταστάσεών της από τουρκικό βλήμα.
Η είδηση στις ευρωπαϊκές εφημερίδες
Η είδηση της άλωσης της Τριπολιτσάς απασχόλησε τις ευρωπαϊκές εφημερίδες από το τέλος Νοεμβρίου 1821 έως και τον Ιανουάριο του 1822. Διάφορες εφημερίδες έδιναν διαφορετικές εκτιμήσεις και κρίσεις των γεγονότων ανάλογα με τις πολιτικές τους τοποθετήσεις. Γενικά οι βρετανικές εφημερίδες είχαν την τάση να υπερβάλουν τον αριθμό των Τούρκων θυμάτων και να ασκούν πολεμική εναντίον της Επανάστασης.
Για παράδειγμα, η Courier μιλάει για "οπαδούς των Ελλήνων" (στη Βρετανία) οι οποίοι είναι "ακούραστοι συνήγοροι της καταστροφής" και "αρχιερείς της αναρχίας". Αναφέρει ότι σκοπός τους είναι να υπονομεύσουν τη μοναρχία και να δημιουργούν δυσαρέσκεια στο λαό εναντίον των κυβερνώντων.
Η γαλλική εφημερίδα Le Constitutionnel αντικρούει τις φήμες που διασπείρονται από τους Άγγλους με άρθρο της που αναδημοσιεύεται στην αυστριακή Allgemeine Zeitung. Αναφέρει ότι οι Τούρκοι είχαν εξοντώσει τον χριστιανικό πληθυσμό της πόλης πριν την Άλωση και γι' αυτό, φοβούμενοι την εκδίκηση, προέβαλαν πεισματική αντίσταση και δεν παραδόθηκαν. Προσθέτει ότι οι περισσότερες Τουρκάλες επέλεξαν να πεθάνουν στο πλευρό των ανδρών τους μέσα στα καιγόμενα σπίτια διότι σύμφωνα με τον μουσουλμανικό νόμο δεν θα μπορούσαν να ζήσουν και πάλι με μουσουλμάνο, αν γίνονταν αιχμάλωτες. Αναφέρει ότι οι γυναίκες των χαρεμιών είχαν καλή μεταχείριση αφού τέθηκαν υπό την προστασία του Κολοκοτρώνη. Αυτή η είδηση της Constitutionnel είναι σύμφωνη με μια πρώιμη ελληνική πηγή που γράφηκε πριν αρχίσει η συζήτηση περί την άλωση.
Στις γερμανόφωνες εφημερίδες συναντώνται διάφορες ασυνήθιστες εκδοχές των γεγονότων, όπως ότι την αρχηγεία στην έφοδο είχε ο Π. Πατρών Γερμανός, ότι πριν την επίθεση όλος ο ελληνικός στρατός έλαβε μέρος σε μια εορταστική λειτουργία και γεύμα παρόμοιο με αυτά που περιγράφονται στην Ιλιάδα, ακόμα και ότι ο Γερμανός πέρασε τα τείχη με θαυματουργό τρόπο. Αυτά περιλαμβάνονται σε μια λεγόμενη "Έκθεση των Ελληνικών Αρχών", η οποία ανατυπώθηκε και από άλλους (π.χ. J. Curtius) και σήμερα πιστεύεται ότι είναι πλαστή.
Παρουσίαση των γεγονότων έγινε από την Oesterreichischer Beobachter ("Αυστρ. Παρατηρητής", Βιέννη) της οποίας εμπνευστής ήταν ο Metternich. Η εφημερίδα γενικά χαίρεται για τις νίκες των Τούρκων και εύχεται ήττα των Ελλήνων.
Ανάμικτη είναι η κάλυψη από την Allgemeine Zeitung που δημοσιεύει ειδήσεις με διαφορετικές οπτικές.
Γενικά, η κάλυψη των γεγονότων δείχνει ότι οι ευρωπαϊκές εφημερίδες της εποχής είχαν μεγάλο ενδιαφέρον για την Ελληνική Επανάσταση.
Ο Τζέιμς Ίρβινγκ Μανάττ θεωρεί: «η ελληνική προσπάθεια δεν μπορεί ποτέ να γίνει κατανοητή χωρίς παραστατική εξέταση τετρακοσίων ετών τουρκικής κυριαρχίας¬. Ήταν «το φυσιολογικό αποτέλεσμα της εμπειρίας τετρακοσίων ετών υπό τους μουσουλμάνους, της υποταγής των Ελλήνων στο ελληνικό έδαφος σε μια χούφτα αλλοδαπών κατακτητών, εκ διαμέτρου αντίθετων στη φυλή τη θρησκεία και τον πολιτισμό, οι οποίοι στραγγίζουν το καλύτερο αίμα τους για την ικανοποίηση του πάθους τους για άναρχη δύναμη και την επιβολή της, έως ότου ωριμάζει η συσσωρευμένη καταπίεση με αναπόφευκτη συγκομιδή μια εθνική βεντέτα. Μόλις δοθεί το ιστορικό υπόβαθρο, βλέπουμε ότι εκ φύσεως μια ελληνική έγερση σήμανε έναν πόλεμο εξολόθρευσης».
Ο Τζέιμς Ίρβινγκ Μανάττ (James Irving Manatt, 1845-1915) ήταν Αμερικανός καθηγητής πανεπιστημίου, ελληνιστής φιλόλογος, διπλωμάτης και περιηγητής του 19ου αιώνα.
Ο Βασίλης Κρεμμυδάς θεωρεί ότι «δεν μπορούμε να κρίνουμε γεγονότα και συμπεριφορές των αρχών του 19ου αιώνα με τις σημερινές ευαισθησίες γι' αυτές» καθώς και ότι «ο ιστορικός και ο κάθε ασχολούμενος με το συγκεκριμένο παρελθόν οφείλει να γνωρίζει ότι αυτή η «βαρβαρότητα» έχει πίσω της τετρακοσίων ετών δουλεία, ότι οι άνθρωποι και η ζωή τους ήταν αλλιώτικη από τη σημερινή».
Δημοτικά
Ο Τζέιμς Ίρβινγκ Μανάττ (James Irving Manatt, 1845-1915) ήταν Αμερικανός καθηγητής πανεπιστημίου, ελληνιστής φιλόλογος, διπλωμάτης και περιηγητής του 19ου αιώνα.
Ο Βασίλης Κρεμμυδάς θεωρεί ότι «δεν μπορούμε να κρίνουμε γεγονότα και συμπεριφορές των αρχών του 19ου αιώνα με τις σημερινές ευαισθησίες γι' αυτές» καθώς και ότι «ο ιστορικός και ο κάθε ασχολούμενος με το συγκεκριμένο παρελθόν οφείλει να γνωρίζει ότι αυτή η «βαρβαρότητα» έχει πίσω της τετρακοσίων ετών δουλεία, ότι οι άνθρωποι και η ζωή τους ήταν αλλιώτικη από τη σημερινή».
«Ο κάβουρας (Οι Έλληνες πολιορκητές) έχει πια γλιτώσει από
το θανατηφόρο σφίξιμο του φιδιού (Τούρκοι πολιορκούμενοι).»
Παραβολή Θεόδωρου Κολοκοτρώνη
Η άλωση της Τριπολιτσάς ως πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης
Η ελληνική σημαία υψώνεται στην Τριπολιτσά, ζωγραφική
αναπαράσταση από τον Πέτερ φον Ες (Peter von Hess)
ο Δυρραχίτης Παναγιώτης Κεφάλας σηκώνει τη σημαία
της ελευθερίας στα τείχη της Τριπολιτσάς.
● Η πολιορκία και άλωση της Τριπολιτσάς αναφέρεται σε διάφορα δημοτικά τραγούδια και παραλλαγές τους, όπως το Άλωσις της Τριπολιτσάς:
Ήταν ημέρα βροχερή και νύχτα χιονισμένη,
όταν για την Τριπολιτσάν εκίνησ’ ο Κιαμίλης.
● Το τραγούδι περιλαμβάνεται στη συλλογή του C. Fauriel του 1824-1825. Στην πολιορκία της Τριπολιτσάς αναφέρεται και το διαδεδομένο: (βλ. παρακάτω βίντεο)
Σαράντα παλληκάρια από τη Λειβαδιά
Πάνε για να πατήσουνε τη Τριπολιτσά
Πιστεύεται ότι η Λειβαδιά που αναφέρει το τραγούδι δεν είναι η πόλη της Βοιωτίας αλλά περιοχή της Μεγαλόπολης, ενώ σε μία παραλλαγή ο στίχος ήταν «Σαράντα παλληκάρια από την Αρκαδιά» (περιοχή της Κυπαρισσίας).
● Στην πολιορκία της Τρίπολης αναφέρεται και το «Τραγούδι του Κιαμήλμπεη»:
Θέλτε ν'ακούστε κλάϋματα, δάκρυα μυρολόγια,
περάστε απ' την Αναπνογιά κι' από το Πεντασκούφι,
εκεί ν'ακούστε κλάϋματα, τούρκικα μυρολόγια
πώς κλαίν για τον Κιαμήλμπεη που όριζε την Κόθρο.
Κλαίνε τα χάνια γι' άλλογα και τα τσαμιά για Τούρκους
στη μαύρη την Τριπολιτσά τους έχουνε κλεισμένους,
● «Αιχμαλωσία του Κιαμήμπεη»:
Πήραν τα κάστρα, 'πήραντα, πήραν και τα δερβένια
Πήραν και την Τριπολιτσά, την ξακουσμένην χώρα.
Κλαίουν 'σ τους δρόμους Τούρκισσες, κλαίουν κ' Εμιροπούλες,
Κλαίει και μια Χαμούμισσα, το δόλιον τον Κιαμίλην.
● Ο Διονύσιος Σολωμός συνέθεσε στροφές δαντικής ζοφερότητας και ωμής βίας για την άλωση και τη σφαγή της Τριπολιτσάς (Ύμνος εις την Ελευθερίαν, στροφές 35-74).
Ήταν ημέρα βροχερή και νύχτα χιονισμένη,
όταν για την Τριπολιτσάν εκίνησ’ ο Κιαμίλης.
● Το τραγούδι περιλαμβάνεται στη συλλογή του C. Fauriel του 1824-1825. Στην πολιορκία της Τριπολιτσάς αναφέρεται και το διαδεδομένο: (βλ. παρακάτω βίντεο)
Σαράντα παλληκάρια από τη Λειβαδιά
Πάνε για να πατήσουνε τη Τριπολιτσά
Πιστεύεται ότι η Λειβαδιά που αναφέρει το τραγούδι δεν είναι η πόλη της Βοιωτίας αλλά περιοχή της Μεγαλόπολης, ενώ σε μία παραλλαγή ο στίχος ήταν «Σαράντα παλληκάρια από την Αρκαδιά» (περιοχή της Κυπαρισσίας).
● Στην πολιορκία της Τρίπολης αναφέρεται και το «Τραγούδι του Κιαμήλμπεη»:
Θέλτε ν'ακούστε κλάϋματα, δάκρυα μυρολόγια,
περάστε απ' την Αναπνογιά κι' από το Πεντασκούφι,
εκεί ν'ακούστε κλάϋματα, τούρκικα μυρολόγια
πώς κλαίν για τον Κιαμήλμπεη που όριζε την Κόθρο.
Κλαίνε τα χάνια γι' άλλογα και τα τσαμιά για Τούρκους
στη μαύρη την Τριπολιτσά τους έχουνε κλεισμένους,
● «Αιχμαλωσία του Κιαμήμπεη»:
Πήραν τα κάστρα, 'πήραντα, πήραν και τα δερβένια
Πήραν και την Τριπολιτσά, την ξακουσμένην χώρα.
Κλαίουν 'σ τους δρόμους Τούρκισσες, κλαίουν κ' Εμιροπούλες,
Κλαίει και μια Χαμούμισσα, το δόλιον τον Κιαμίλην.
● Ο Διονύσιος Σολωμός συνέθεσε στροφές δαντικής ζοφερότητας και ωμής βίας για την άλωση και τη σφαγή της Τριπολιτσάς (Ύμνος εις την Ελευθερίαν, στροφές 35-74).
● ΔΕΙΤΕ: Ύμνος εις την Ελευθερίαν - Διονύσιος Σολωμός με Ιστορικό, ανάλυση και σχόλια του ίδιου του ποιητή
Στον μακρύ και ανεπανάληπτο Ύμνο του στην Ελευθερία διέθεσε τις στροφές 35-74, για να ζωντανέψει τη δράση της ελευθερίας στην Τριπολιτσά με χωριστή εντελώς ενότητα του ποιητικού του μεγαλουργήματος, υποδιηρημένη σε πέντε επί μέρους τμήματα.
Στο πρώτο (35-38) μας δίδει τα προκαταρτικά της μάχης, στο δεύτερο (39-45) περιγράφει την πρώτη φάση της μάχης, στο τρίτο (46-47) μας εμφανίζει τις σκιές των θυμάτων της Τουρκικής θηριωδίας που ζητούν εκδίκηση, στο τέταρτο (58-72) εξιστορεί τη δεύτερη φάση της μάχης και τις σφαγές και στο πέμπτο (73-74) κλείνει την όλη ενότητα με τον θρίαμβο της νίκης και τον ενθουσιώδη χαιρετισμό της Ελευθερίας.
Ιδού εμπρός σου ο τοίχος στέκει
της αθλίας Τριπολιτσάς
τώρα τρόμου αστροπελέκι
να της ρίξεις πιθυμάς.
● Το μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση «Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου» αναφέρεται στην αρχή του στους αρχιερείς και προκρίτους ομήρους της Τριπολιτσάς.
● Στο έργο του Άγγελου Βλάχου «Ένας Φιλέλλην για το 1821» έχουμε την άλωση κατ' αφήγηση του Gordon, ως αναφέρεται.
● Ο Γιώργος Κατραλής συνέθεσε το έργο «Η Άλωση», για συμφωνική ορχήστρα σε τέσσερα μέρη, 2006-07, έργο 37. Στο έργο (διάρκειας περίπου 45 λ.) αναπαριστώνται μουσικά οι σκηνές της φυλάκισης των αρχιερέων, οι μάχες του Λεβιδίου (βλ. εδώ), Βαλτετσίου κτλ, η πολιορκία της πόλης, η επίθεση, η κατάληψη και το μακελειό που ακολούθησε, η είσοδος του Πάνου Κολοκοτρώνη και οι πανηγυρισμοί των Ελλήνων, με αναφορές και στους οικείους στίχους του Δ. Σολωμού.
Η άλωση της Τριπολιτσάς στον δημόσιο βίο
Η Άλωση της Τριπολιτσάς εορτάζεται στην πόλη κάθε χρόνο την 23 Σεπτεμβρίου, με πολιτικές και θρησκευτικές τελετές παρουσία επισήμων. Σε εορτασμούς κάποτε παρίσταται και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Στην πρόσθια όψη φέρει προτομή του Πέτρου Μαυρομιχάλη. Οι εκτελσθέντες όμηροι αρχιερείς και πρόκριτοι τιμήθηκαν με την ανέγερση του “Μνημείου Αρχιερέων και Προκρίτων” που αποτελεί ένα από τα επίκεντρα των εορταστικών εκδηλώσεων.
K. Lange, Η ανορθωμένη Ελλάδα
Καλλιτέχνης: Konrad Lange (1809-1856)
Θέμα: Μετάλλιο του Πέτρου Μαυρομιχάλη
Εμπρόσθια όψη: Προσωπογραφία του Πέτρου Μαυρομιχάλη
Οπίσθια όψη: Συμβολική παράσταση με την ανόρθωση της Ελλάδας
Χρονολογία: 1836
Τεχνική & Υλικό: κράμα χαλκού
Διαστάσεις: διάμετρος 4,4 εκ.
Υπογραφή: Κ. ΛΑΓΓΕ
Προέλευση: Συλλογή Έργων Τέχνης της Βουλής
Το 1836 εκδόθηκε χάλκινο μετάλλιο σε ανάμνηση της άλωσης της Τριπολιτσάς. Στη μία όψη φέρει την επιγραφή «Ο ΔΕ ΘΕΟΣ ΗΓΕΙΤΟ ΑΥΤΩΝ – ΤΡΙΠΟΛΙΣ 23 ΣΕΠΤΕΜΒ. 1821 (οπίσθια όψη)» και παριστάνει δύο αγωνιστές που υποβοηθούν μια γυναίκα με αρχαιοελληνική ενδυμασία και ασπίδα να σηκωθεί όρθια. Το ρητό είναι από τη Βίβλο (Έξ. ΙΓ', 21).
Βιβλιογραφία
• Ή Άλωση της Τριπολιτσάς - Υπουργείο Εσωτερικών. Ελληνική Δημοκρατία - Περιφέρεια Πελοποννήσου. www.ppel.gov.gr/i-alosi-tis-tripolitsas
• 59428 - Η Υποναύαρχος επί τιμή Μπουμπουλίνα. Ν. Λυγερός - February 23, 2021
• Η συγκλονιστική περιγραφή της άλωσης της Τριπολιτσάς - Πως ο Κολοκοτρώνης πολιόρκησε το προπύργιο των Οθωμανών - Διονύσιος Κόκκινος: Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 1930 κ.ε. (4η έκδοση, Μέλισσα, 1974).• Πολεμώντας το '21: Η πολιορκία και η άλωση της Τριπολιτσάς - Απόσπασμα από το βιβλίο των Τάσου Χατζηαναστασίου και Μαρία Κασιμάτη, που κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις. ISBN13 9789604272150. Δεκ. 2020. σελ. 248• Ή Άλωση της Τριπολιτσάς - Υπουργείο Εσωτερικών. Ελληνική Δημοκρατία - Περιφέρεια Πελοποννήσου. www.ppel.gov.gr/i-alosi-tis-tripolitsas
• 59428 - Η Υποναύαρχος επί τιμή Μπουμπουλίνα. Ν. Λυγερός - February 23, 2021
• Γιάννης Κορδάτος: Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, 20ος Αιώνας, 1956-1960.
• Βουρνάς Τάσος 1997, Ιστορία της Νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας, Τόμος Α΄, Πατάκης, Αθήνα.• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος IB. Εκδοτική Αθηνών, 1979.
• Ιστορία της Τριπολιτσάς. Τάσου Αθ. Γριτσόπουλου. Έκδοση Ενώσεως Τριπολιτών Αττικής, 1976.
• Απομνημονεύματα Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (υπαγορευμένα στον Γεώργιο Τερτσέτη). Εκδόσεις Ωρόρα, Αθήνα 1992.
• Γ7. Η άλωση της Τριπολιτσάς Ιστορία ΣΤ΄ Δημοτικού - Βιβλίο Μαθητή. «Φωτόδεντρο Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία»!
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Κων/νου Παπαρηγόπουλου. Εκδόσεις Φάρος. Αθήνα 1983.
• Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, Καταγραφή Γ. Τερτσέτη, επιμέλεια Τάσος Βουρνάς, Αθήνα 1983, σ. 178
• Γ. Σακελλαρίου, Φιλική Εταιρεία, Οδησσός 1909, σσ. 253-255. Η πηγή περιέχεται στη μελέτη του Απόστολου Βακαλόπουλου, Επίλεκτες βασικές ιστορικές πηγές της ελληνικής επαναστάσεως, τόμ. 1, Θεσσαλονίκη 1990, σ. 245.• K. Lange, Η ανορθωμένη Ελλάδα. Από την Έκθεση «Αντικρίζοντας την Ελευθερία! Στη Βουλή των Ελλήνων, 2 αιώνες μετά», αξιοποιεί τεκμήρια υψηλής ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας, προκειμένου να ανασυνθέσει νοηματικά και συγκινησιακά το υπέρτατο αγαθό της Επανάστασης του 1821, την Ελευθερία, προσφέροντας στους επισκέπτες και τις επισκέπτριες προνομιακή πρόσβαση στα γεγονότα που οδήγησαν στην κατάκτησή της.
Η άλωση της Τριπολιτσάς: Από την εκπομπή της ΕΤ3
Χώματα με ιστορία με αφηγητή τον Ηλία Μαμαλάκη.
Το «Σαράντα παλικάρια από τη Λιβαδειά» είναι ελληνικό δημοτικό τραγούδι, κλέφτικο, το οποίο απαντάται σε συλλογές από την Πελοπόννησο, την Ήπειρο, τη Στερεά Ελλάδα, τη Μακεδονία, τα Επτάνησα, τη Θεσσαλία, τη Θράκη, τη Λέσβο, την Κρήτη, τη Μικρά Ασία και την Κύπρο. Τραγουδιέται και σαν τραγούδι χορευτικό με σκοπό τσάμικου χορού.
Στίχοι: Σαράντα παλλικάρια από τη Λιβαδειά
πάνε για να πατήσουνε την Τοπολιτσά.
Στον δρόμο που πηγαίναν γέροντ' απαντούν
-Γειά σου, χαρά σου, γέρο -Καλώς τα τα παιδιά
Πού πάτε παλικάρια, που πάτε ωρέ παιδιά;
-Πάμε για να πατήσουμε τη Τοπολιτσά
-Ώρα καλή παιδιά μου να πάτε στο καλό
-Έλα μαζί μας, γέρο, γεροντόκλεφτα.
-Δεν ημπορώ παιδιά μου, γιατί γέρασα,
-μόν' πάρτε τον υγιό μου τον μικρότερο,
πό 'χει λαγού ποδάρια και πέρδικας φτερά,
που ξέρει τα λημέρια που λημέριαζα,
που ξέρει και τις βρύσες πόπινα νερό...
Τα Σαράντα παλληκάρια από τη Λιβαδειά του Δημοτικού μας τραγουδιού στο δρόμο για την Ιθάκη τους, συναντούν τη «Μυθωδία» και τον Βαγγέλη Παπαθανασίου με την Ειρήνη Παππά να τα ερμηνεύει σε απρόσμενη παρουσίαση. Η διασκευή και εκτέλεση οργάνων από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου. Τὴ γλῶσσα μοῦ ἔδωσαν ἑλληνική!
Παρασκήνιο και προσκήνιο άλωσης
της Τριπολιτσάς - ΣΚΑΙ 1821 Ε03
Η Άλωση της Τριπολιτσάς αποτέλεσε σταθμό για την εδραίωση και την εξέλιξη της Επανάστασης. Ολόκληρη η Πελοπόννησος βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων, εκτός των φρουρίων, Πατρών, Μεθώνης, Κορώνης και Ναυπλίου, τα οποία πολιορκούνταν στενά. Από τις κορυφαίες στιγμές της Επανάστασης του '21, κατά την οποία αναδείχθηκε ο στρατηγικός νους του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Ταινία μικρού μήκους (2017)
Στο βίντεο παρουσιάζεται μέσω του παιχνιδιού Empire Total War: Hellas Mod η άλωση της Τριπολιτσάς η οποία έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821, έξι μήνες μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Η έκβαση του γεγονότος ήταν η απελευθέρωση της Τρίπολης με την αποφασιστική νίκη των Ελλήνων επαναστατών.
8:33 Παπακωνσταντίνου: Ελλάς,
Ο στρατιώτης, Σαράντα παλικάρια
Ο στρατιώτης, Σαράντα παλικάρια
Η Άλωση της Τριπολιτσάς
Απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ
του National Geopraphic.
Η Άλωση της Τριπολιτσάς από τα ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ. Διαβάζει ο Θεόδουλος Ιωάννου. Το ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ παρουσιάζει ένα απόσπασμα από τα ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ, υπαγορευθέντα υπό του ιδίου στον Τερτσέτη, με θέμα την ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ. Το παρόν βίντεο είναι ένα από αυτά που ετοιμάζει το ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, σε συνεργασία με πολλούς ηθοποιούς και μουσικούς, οι οποίοι κάνουν πρωτότυπες αφηγήσεις και γράφουν πρωτότυπη μουσική ειδικά γι’ αυτήν την σειρά, εν όψει 2021.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Θανάσης Τριαρίδης, Η «Ελευθερία» που σφάζει αμάχους.
Η άποψη των Οθωμανών Τούρκων για την
Επανάσταση και την Άλωση της Τριπολιτσάς
Το τουρκικό ΥΠΕΞ θυμήθηκε την άλωση της Τριπολιτσάς και
καταγγέλλει την σφαγή χιλιάδων Τούρκων: είναι μαύρη κηλίδα.
Παραπομπές - Πηγές του παρόντος - Γενική Βιβλιογραφία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου